تعدد کارت‌های اعتباری سبب شده که بعد از شنیدن خبرهایی مبنی بر تجمیع بانک‌ها و موسسات اعتباری اینبار نوبت به تجمیع کارت‌های بانکی برسد. درهمین راستا، یک مقام مسئول در بانک مرکزی گفته است که بانک‌ها در حال آماده سازی برای صدور کارت‌های هوشمند هستند.
کارشناسان بر این باورند که به کمک بانکداری الکترونیک در دولت الکترونیک شهروندان می‌توانند از خدمات الکترونیکی که لازمه بسیاری از آنها داشتن پرداخت الکترونیکی است، برخوردار شوند و بدون مراجعه به شعب بانک و از طریق دستگاه‌هایی چون رایانه، تلفن همراه، دستگاه‌های خودپرداز فروشگاهی و... از خدمات بانکداری بهره گیرند. فراهم کردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با استفاده از واسطه‌های ایمن و بدون حضور فیزیکی از جمله تعاریفی است که برای بانکداری الکترونیک ارائه شده است. ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک مستلزم برخورداری از زیرساخت‌های مناسب اقتصادی و اجتماعی است. اهم این زیرساخت‌ها عبارتند از: شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی مناسب، امنیت تبادل اطلاعات، زیرساخت‌های حقوقی و قانونی مناسب، آمادگی فرهنگی جامعه و بنگاه‌های اقتصادی برای پذیرش و استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک. مزایای بانکداری الکترونیک را می‌توان از دو جنبه مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد. از دید مشتریان می‌توان به صرفه جویی در هزینه‌ها و زمان و دسترسی به کانال‌های متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد. از دید موسسات مالی می‌توان به ویژگی‌هایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک‌ها در ارائه نوآوری، حفظ مشتری به رغم تغییرات مکانی بانک‌ها، ایجاد فرصت برای جست‌و‌جوی مشتریان جدید در بازارهای هدف، گسترش محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل نام برد. تقویت کارآیی نظام بانکی کشور از طریق به‌کارگیری فناوری‌های نوین و تسهیل سیستم‌های پرداخت یکی از مهم‌ترین اولویت‌های بانک مرکزی ایران اعلام شده که به گفته رئیس کل بانک مرکزی، تحقق آن تنها با تامین زیرساخت‌های بانکداری الکترونیک مطابق با استانداردهای جهانی میسر خواهد بود.
تعداد کارت‌های بانکی در دست هر ایرانی
آخرین آمارها از بانک مرکزی از افزایش 24درصدی کارت‌های اعتباری خبر می‌دهد که در این میان هر ایرانی دارای پنج کارت اعتباری است. همچنین بر اساس این آمار، در مجموع ۴۱۲میلیون و ۶۵۱هزار و ۱۶۱ کارت توسط بانک‌ها صادر شده که در نتیجه سهم هر ایرانی بیش از پنج کارت است. بر اساس آمار بانک مرکزی تا پایان فروردین سال جاری 271میلیون و 333هزار و 921 کارت برداشت، یک‌میلیون و 470هزار و 96 کارت اعتباری و 139میلیون و 847هزار و 144 کارت خرید/هدیه توسط بانک‌ها صادر شده است، بنابراین در مجموع 412میلیون و 651هزار و 161 کارت تا این تاریخ در کشور صادر و توزیع شده است. همچنین بر اساس آمار شاپرک در خرداد سال جاری، تعداد کارت‌های بانکی تراکنش‌دار در سوئیچ شاپرک مجموعا 79میلیون و 683هزار و 91 عدد بوده است که بیشترین تعداد آن با حدود 75میلیون عدد و سهم تعدادی 35/94درصدی مربوط به کارت برداشت و کمترین تعداد آن با حدود 103هزار عدد و سهم 13/0درصدی مربوط به کارت اعتباری بوده است. تعداد کارت‌های بانکی تراکنش‌دار در خرداد 96 نسبت به اردیبهشت نرخ رشد معادل 23/0درصدی داشته و نرخ رشد در کارت‌های هدیه و بن کارت منفی و در دو دسته دیگر از کارت‌ها مثبت بوده است. همچنین با این فرض که تعداد کارت‌های بانکی صادره از فروردین تا خرداد تفاوت محسوسی نداشته باشد، با مقایسه این دو آمار متوجه می‌شویم که حدود 333میلیون کارت در خرداد سال 96 هیچگونه تراکنشی نداشته‌اند و سرانه کارت‌های بانکی تراکنش‌دار به ازای هر فرد حدود یک کارت است. این آمار نشان می‌دهد که تعداد کارت‌های بانکی در دست هر ایرانی بالاست و این درحالی است که حدود 80درصد کارت‌های بانکی طی یک ماه هیچگونه تراکنشی نداشته‌اند.
تجمیع کارت‌های اعتباری روی میز بانک مرکزی
درحال حاضر اکثرا ایرانیان دارای چند حساب بانکی و به تبع آن چند کارت اعتباری هستند که برخی از این کارت‌ها نیز طبق آمارهای ارائه شده بلااستفاده هستند. حتی برخی از افراد به دلیل اینکه در سازمان یا دانشگاه مربوطه کارت اعتباری مشخصی را می‌پذیرند، ناچار به گرفتن کارت اعتباری جدید می‌شوند. همین امر مشخص می‌سازد که نیازی به در اختیار داشتن چند کارت بانکی نیست و بهتر آن است که این کارت‌ها در یک کارت بانکی هوشمند تجمیع و گردش مالی از این طریق انجام شود. در همین راستا، مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی با بیان اینکه، پرونده تجمیع کارت‌های بانکی روی میز بانک مرکزی است، گفت: «بانک‌ها در حال آماده سازی برای صدور کارت‌های هوشمند هستند.» داوود محمدبیگی ادامه داد:«در کشور دو سه بار تا کنون به سمت کارت‌های هوشمند رفته ایم؛ ولی به دلیل اینکه الزام خاصی از نظر داخلی برای استفاده از این کارت‌ها، وجود نداشت، زیاد از کارت‌های هوشمند استفاده نکردیم.»
جزئیات تجمیع
بر اساس اطلاعات منتشر شده عملیاتی شدن تجمیع کارت‌های بانکی در بانک مرکزی نیازمند برخی پروتکل‌های ارتباطی است که در همین راستا از 6ماه گذشته پروژه‌ای در بانک مرکزی آغاز شده است که مسئولان بانک مرکزی امیدوار هستند تا تیر سال آینده به پایان برسد. این سیاست ظاهرا در خودپردازها به دلیل اینکه خدمات آنها محدود است، عملیاتی نمی‌شود و بیشتر روی حوزه پایانه‌های فروش که 60درصد تراکنش‌ها را به ثبت می‌رسانند، معنی پیدا می‌کند. این کارت‌ها ریالی هستند و مشتری از همین کارت در خارج از کشور استفاده می‌کند، بدین صورت که با توجه به نرخی که با بانک توافق شده، بانک مبلغ ارز را پرداخت کرده ولی از حساب مشتری ریال برداشت می‌کند. این تجربه درمورد کشور روسیه وجود دارد، البته در حوزه کارت‌های مگنت. در همین رابطه محمدبیگی، هزینه صدور این کارت‌ها را با توجه به قابلیت‌هایی که دارند احتمالا دو تا 5/2 برابر کارت‌های مگنت و در محدوده ۱۰هزار تومان می‌داند. او همچنین زمان اجرا شدن این طرح را سه تا پنج سال اعلام کرده است.
دو اقدام برای آماده سازی
عملیاتی شدن طرح تجمیع کارت‌های بانکی در کشور مانند سایر مسائل کلیدی نیازمند آماده سازی بستر و زیرساخت‌هاست که مسئولان بانک مرکزی برای تحقق این مهم بر دو اقدام تاکید می‌کنند؛ نخست اینکه زیرساخت‌های بانک‌ها آماده شود و دوم اینکه قوانین و مقررات برای این کارت‌ها مدنظر قرار گیرد تا هر بانکی کارت هوشمند صادر می‌کند بتواند در خارج از کشور نیز استفاده کند. هرچند ضرورت تجمیع کارت‌های اعتباری از سوی مسئولان مطرح می‌شود اما برخی از کارشناسان به هزینه گزاف تجمیع کارت‌های اعتباری اشاره می‌کنند. پیش‌تر، محسن قادری، مدیر عامل شرکت شاپرک در گفت‌و‌گو با ایبنا گفته بود: به نظر من این طرح بسیار هزینه‌بر خواهد بود و از نظر اجرا با هزینه‌ای معقول امکانپذیر نیست و از طرفی سیستم بانکی نمی‌تواند به یک باره هماهنگ و تجمیع شود.
مزایای کارت‌های هوشمند
در کنار اینکه گفته می‌شود چنانچه یک کارت اعتباری هوشمند به سرقت برود، پول نقد الکترونیکی می‌تواند مورد سوءاستفاده قرارگیرد، مزایای متعددی برای این نوع کارت‌ها برشمرده شده است. حمل آسان، توانایی ذخیره اطلاعات، رصد و پایش بهتر، صرفه جویی در وقت و انرژی از جمله این مزایا هستند. علاوه براین تراشه‌های هوشمند نصب شده روی کارت، برای کاربر شناسایی منحصر به فرد و دسترسی به اطلاعات را امکانپذیر می‌سازد. همچنین از این مزیت که از طریق این نوع کارت‌ها می‌توان معاملات را بسیار راحت‌تر و ایمن‌تر انجام داد، نمی‌توان چشم پوشی کرد.
آرمان