اختلاس در اقتصاد‌های غیرشفاف همواره وجود داشته و در ایران نیز سابقه زیادی می‌توان برای آن پیدا کرد. در زمان حکومت پهلوی در برهه‌هایی فساد به‌عنوان معضلی مهم مورد توجه قرار گرفت و حتی منجر به برخورد‌های شدید با برخی از افراد رده بالا شد. این برخورد‌ها البته به ظن بسیاری از کارشناسان صوری بود و نه‌تنها نتوانست ریشه‌های فساد را بخشکاند، که تاثیر مقطعی نیز بر کاهش آن نداشت. در سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب میزان فساد تا حد زیادی کم شد، اما در دهه‌های بعدی شاهد افشای مواردی از اختلاس و فساد بودیم و در این زمینه پرونده‌های خبرسازی افشا شد و با مفسدان اقتصادی و اختلاسگران برخورد‌هایی شد. در سال‌های اخیر یا میزان افشای فساد و اختلاس افزایش یافته یا اینکه این معضل ابعاد گشترده‌تری یافته است. به هر صورت در فاصله‌های زمانی کوتاهی شاهد اظهار نظر مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس، مسئولان نظارتی و قضائی درباره فساد و اختلاس هستیم. آن‌طور که مسئولان می‌گویند پرونده شماری از مفسدان اقتصادی باز است و تعدادی از آنها در زندان به سر می‌برند. گذشته از برخورد‌هایی که باید با فساد و اختلاس شود، همواره این موضوع ذهن مردم و کارشناسان اقتصادی را به خود جلب کرده که این فساد‌ها و اختلاس‌ها چگونه نظام اقتصادی کشور را دچار مشکل می‌کنند. موضوعی که می‌توان در این میان مطرح کرد رشد نقدینگی و کمبود پول برای بنگاه‌های اقتصادی است. این دو اتفاق همزمان نشان‌دهنده وجود مشکلی مهم در اقتصاد ایران است. در سال‌های اخیر همواره شاهد رشد نقدینگی بوده‌ایم، اما مشکل تامین نقدینگی بنگاه‌ها حل نشده است. پول‌ها کجا و در دست چه کسانی است؟ کارشناسان بر این باورند که ریشه این مشکل را باید در فساد نهادینه شده و اختلاس‌ها پیدا کرد. بر این اساس پیش از هر اقدامی لازم است تا ریشه‌های فساد خشکانده شود. رونق تولید، کاهش بیکاری، افزایش صادرات و در نهایت رشد اقتصادی مثبت و تاثیر گذار در زندگی شهروندان منوط به توزیع عادلانه ثروت در میان همه اقشار جامعه است. یکی از مشکلات مهم و بنیادینی که فساد و اختلاس ایجاد می کند توزیع ناعادلانه ثروت است. این اتفاق منجر به افزایش فاصله طبقاتی در کشور می‌شود. افزایش فاصله طبقاتی خود پیامد‌های اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای دارد. در اقتصاد می‌توان تبعات این معضل را ردیابی کرد. زمانی که فاصله طبقاتی گسترده می‌شود، معیشت شهروندان به مخاطره افتاده و سطح زندگی آنها تنزل می‌یابد. شاید بتوان ریشه عمیق‌تر شدن شکاف میان درآمد و هزینه و افزایش فقر در سال‌های اخیر را در فساد و عدم شفافیت جست و جو کرد.
دیوانسالاری فسادانگیز شده است
یک اقتصاددان درباره رانت و فساد در سیستم اقتصادی و اجتماعی کشور اظهار کرد: علت این موضوع بزرگ شدن دولت و بزرگی دیوانسالاری است که فسادانگیز شده است. به گزارش ایلنا، محمود جامساز افزود: بوروکرات‌ها زمانی قدرت را در دست می‌گیرند که منافع خود را بر منافع ملی‌ترجیح دهند و به جای آینده‌نگری و اینکه کشور در آینده در چه جایگاه و رتبه‌ای قرار گیرد در سودجویی شخصی خود گم می‌شوند. در نتیجه مراکز فسادی به‌وجود می‌آید که در سیستم بانکی و دستگاه دیوانسالاری بدترین بوروکراسی‌ها با هزینه های بسیار بالا حاصل می‌شود. این اقتصاددان تصریح کرد: دستگاه‌های اداری کشور به قدری از نظر کارمند اشباع هستند که اگر ۵۰درصد کارمندان دولت از کار برکنار شوند نه‌تنها مشکلی به‌وجود نمی‌آید بلکه بهره‌وری نیز افزایش‌خواهد یافت.جامساز افزود: فساد یکی از عوامل اصلی بیکاری در کشور، بازدارنده رشد اقتصادی و یکی از عوامل اصلی عدم توزیع عادلانه ثروت و مهم‌ترین عامل در ایجاد فاصله طبقاتی و شکاف بین فقر و غنی است. این اقتصاددان گفت: چندین هزارمیلیارد تومان از سوی تعداد انگشت شماری افراد از چرخه پولی کشور خارج شده است، البته تعدادی از اختلاس‌ها هم‌اکنون افشا شده و برخی دیگر اما هنوز افشا نشده است، این اختلاس‌ها به قدری زیاد بوده که گردش پولی کشور را مختل کرده است. او گفت: نقدینگی از زمان روی کار آمدن آقای روحانی چندین برابر شده و از حدود ۵۰۰هزارمیلیارد تومان به هزارو ۴۵۰هزارمیلیارد تومان رسیده است و بانک‌ها خالی از منابع هستند حال سوال اینجاست که این پول‌ها کجا هستند؟ پول‌هایی که باید در بانک‌ها باشند و از پس‌انداز خرد مردم جمع شود سرنوشتشان نامشخص است. جامساز ادامه داد: پول‌هایی که باید صرف تحصیلات و خدمات جهت تولید و توزیع مناسب کالا شود و یک موازنه را بین عرضه و تقاضا ایجاد کند تا منجر به دستیابی یک قیمت عادله شود، متاسفانه به‌وسیله اختلاس چندین نفر مخدوش شده است. جامساز ادامه داد: هم اکنون بانک‌ها برای شرکت‌های خرد و متوسط تولیدی دیگر پولی ندارند. مردم برای دریافت ۱۰۰میلیون تومان وام اولین سنگ بزرگ پیش پایشان ارائه وثیقه است، مردم در ابتدا باید وثیقه را به بانک بدهند و بابت آن بهره بدهند. او افزود: ما هم‌اکنون در سیستم بانکی‌مان فساد زیادی داریم که رتبه ما را در دنیا در درجات بسیار منفی قرار داده است. جامساز با بیان اینکه بوروکراسی ما فسادزاست، گفت: سیستم بانکی به سیستم بوروکراسی وام می‌دهد و همواره دولت دستش در جیب سیستم بانکی است و از جیب ملت این پول می‌رود و قدرت خرید مردم هم کاسته می‌شود. این اقتصاددان افزود: در مجموع بوروکراسی‌ما فساد زاست، از بین رفتن این فساد تنها با از بین رفتن تفکر دولتی امکانپذیر است. او گفت: در کشور دانشجوی تحصیلکرده کم نداریم، اما متاسفانه اکثرا بیکار هستند در این راستا مهم‌ترین کار باید ارتباط با دنیا باشد ما نیازمند این هستیم که اقتصاد خود را با فناوری روز دنیا همسو کنیم.
آرمان