بر لزوم توسعه اقتصاد دریاپایه در برنامه ششم توسعه و بودجه‌های سالانه تاکیده شده و به اعتقاد کارشناسان، اگر قصد داریم اقتصادمان را از نفت نجات دهیم، یکی از راه‌ها استفاده بهینه از مواهب دریا در شمال و جنوب کشور است که متاسفانه طی سالیان متمادی این مهم مغفول مانده است.
دریا و صنایع دریایی به‌دلیل مزایای فراوان نه‌تنها برای ایران، بلکه برای سایر کشورهای جهان نیز از درجه اهمیت بالایی برخوردار است. ایران در دو ضلع شمالی و جنوبی خود (دریاچه خزر در شمال و خلیج فارس، دریای عمان و تنگه هرمز در جنوب) مجموعا حدود ۵۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد و به آب‌های آزاد متصل است و این ظرفیت و مزیت کم نظیری برای توسعه و پیشرفت به شمار می‌رود، با این حال سهم اقتصاد دریا در کل اقتصاد کشور ما ناچیز است.
مزایای دریا
دریا نیز از جمله مواهب طبیعی است که مزایای زیادی را در دل خود جای داده است؛ به گزارش ایرنا، از جمله این مزایا این است که از زیر دریا منابعی مثل نفت، گاز و حتی معدن می‌توان استخراج کرد و کف دریا به‌دلیل داشتن آبزیان ( ماهی، میگو، مرجان، جلبک، صدف و مروارید) دارای منابع سرشار غذایی است و همچنین از روی دریا یا آب برای رفت‌و‌آمد شناور، حمل‌و‌نقل بار و مسافر استفاده می‌شود. این مزیت‌ها به دولت‌ها این امکان را می‌دهد که در هر زمانی بخواهند از آن برای بهره‌برداری کنند، کما اینکه بسیاری از این کشورها بخش زیادی از درآمدشان از همین دریاست و اقتصاد آنها براین مبنا استوار است و به‌نوعی وابستگی شدید به این بخش دارند.
جایگاه اقتصاد دریامحور
در حال حاضر دو سوم جمعیت جهان در حاشیه دریا زندگی می‌کنند که این امر از جایگاه مهم اقتصاد دریامحور حکایت می‌کند، اما آن‌طور که مدیرعامل کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران گفته است: «متاسفانه بنادر ایران تاکنون نتوانسته‌اند آنچنان که شایسته است، توسعه یابند.» محمد سعیدی افزود: «همان‌طوری که آیمو بر حفظ محیط‌زیست دریایی تاکید دارد، بازنگری و اجرای مقررات جدید زیست‌محیطی همواره از دغدغه‌های مالکان کشتی‌ها بوده، اما محدودیت‌ها و هزینه کشتی‌ها در کنار شرایط نامساعد بازار سبب شده است برخی مالکان به‌دنبال اوراق شناورها باشند. او با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر اقبال به دریا با کاهش روبه‌رو بوده است، افزود: «شناساندن دریا و حمل‌و‌نقل دریایی به نسل امروزی فرآیند مهم و چالش برانگیزی است که نیازمند کار کارشناسی دقیق است.»
نیاز 34میلیارد دلاری به سرمایه‌گذاری
«کشور ما در بخش صنایع دریایی دارای توانمندی و ظرفیت‌های زیادی است و دراین راستا سند راهبردی صنایع دریایی کشور تدوین‌شده است» اینها اظهارات رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) است. منصور معظمی همچنین درمورد سرمایه‌گذاری در این بخش، گفت: «باتوجه به بررسی روند موجود و گذشته متوسط سالانه سه‌میلیارد دلار نیاز سرمایه‌گذاری در صنعت دریایی را نشان داد که در ۱۰ سال آینده معادل ۳۴میلیارد دلار نیاز به سرمایه‌گذاری در صنایع دریایی داریم.»
اداره 80میلیون نفر با اقتصاد دریامحور
براساس اطلاعات منتشر شده، بنادر هرمزگان سهم ۹۸درصدی در ترابری مسافران دریایی، ۸۱درصدی در عملیات کانتینری، ۶۰درصدی در جابه‌جایی کالاهای غیرنفتی و ۴۰درصدی در تخلیه و بارگیری فرآورده‌های نفتی در سطح کل بنادر کشور را به خود اختصاص داده است. در همین راستا، اخیرا، رئیس مجمع نمایندگان هرمزگان در مجلس گفت: «توسعه صنایع دریایی یکی از دغدغه‌های نمایندگان مجلس در تدوین بودجه سالانه و برنامه پنج‌ساله ششم است. همچنین دریا محور توسعه به شمار رفته و اگر اقتصاد را صرفا بر دریا متکی کنیم، اداره ۸۰میلیون نفر کار سختی نخواهد بود.» احمد مرادی افزود:« چین از دریا نهایت فرصت را برده و برای ۱۰ تا ۱۵میلیون نفر از طریق دریا مستقیما ایجاد شغل کرده است. استان هرمزگان ۱۱۰۰ کیلومتر ساحل در طول نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان دارد و همچنین جزایر مهمی دارد که فرصت بی‌‌‌نظیری برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. همچنین ۶۰درصد از ذخایر انرژی دنیا در منطقه خلیج فارس قرار دارد که برای توسعه صنایع دریایی هیچ‌راهی جز ورود به بخش خصوصی نداریم.»
غفلت از اقتصاد دریاپایه
معاون دریایی سازمان بنادر و دریانوردی در گفت‌و‌گو با «آرمان» می‌گوید: ایران دارای سواحل طولانی در شمال و جنوب است، ولی تاکنون متناسب با این سواحل از ظرفیت دریا استفاده نکرده است. حداکثر استفاده‌ای که در شمال کشور شده، این است که بخشی از سواحل آزاد برای شنا مورد استفاده قرار گرفته، اما عملا اینکه ما صنعت را به سمت دریا ببریم، تا به امروز اینگونه نبوده است. هادی حق‌شناس می‌افزاید: 20 کشور توسعه یافته اول جهان عمدتا در کنار سواحل و دریاها واقع شده‌اند یا بزرگ‌ترین شهرها در دنیا در کنار سواحل یا دریاها قرار داشته و دارند، درحالی که بیشتر شهرهای صنعتی ما در نقاط مرکزی کشور یا در کویر هستند، در صورتی که می‌توان بخش عمده اینها را به سمت سواحل جنوب یا شمال کشور هدایت کرد. البته منظور تنها بخش صنعت آلوده‌زا نیست، بلکه منظور این است که می‌توانیم با استفاده از مواهب دریا چرخه کاملی از اشتغال را داشته باشیم، از جمله خدمات دریایی. او ادامه می‌دهد: امروز موقعیت کشور ما در یک چهار راه جهانی است و از این رو، نه‌تنها در بخش ترانزیت به کشورهای آسیای میانه مزیت داریم، بلکه در ترانشیب (تا کالا را در سواحل ایران تحویل بگیریم و بنادر ایران مرکز تولید کالا و کانتینر در خلیج فارس باشد) هم این مزیت را داریم، اما تاکنون نتوانسته ایم نقش مهمی ایفا کنیم. یا سواحل مکران که حدود 700 کیلومتر مسافت دارد، بکر است و هیچ‌گونه استفاده‌ای از این سواحل نشده است، درحالی که در مرکز کشور دچار کمبود آب هستیم و شهرهای ما آلوده هستند، ولی نتوانستیم از این سواحل برای توسعه کشور استفاده بهینه را ببریم. معاون دریایی سازمان بنادر و دریانوردی با بیان این مطلب که اقتصاد دریاپایه یعنی استفاده از دریا برای توسعه، که تنها شامل حمل‌و‌نقل تجاری نمی‌شود، تاکید می‌کند: تنها نباید از دریا برای دسترسی و انتقال آب استفاده کنیم، بلکه در کنار اینها می‌توان به گردشگری دریایی هم توجه داشت تا از جزایر زیبا برای جذب توریست داخلی و خارجی بهره برد. حق‌شناس ادامه می‌دهد: اقتصاد دریاپایه ویژگی‌ها و مختصاتی دارد که از مهم‌ترین ویژگی‌های آن این است که هم حمل‌و‌نقل را ارزان می‌کند و هم می‌تواند وابستگی اقتصاد سیاسی کشورهای همجوار را به ایران افزایش بدهد. اگر هند در چابهار و چین در بندر گوادر پاکستان سرمایه‌گذاری می‌کنند که مجموع این دو کشور 40درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، به این دلیل است که راه دریا ارزان ترین راه هم برای انتقال مواد اولیه و هم برای کالای ساخته شده این دو کشور به کشورهای آسیانه میانه است. از این ویژگی می‌توانیم برای توسعه کشور بر مبنای اقتصاد دریاپایه استفاده کنیم که هم در برنامه ششم توسعه و هم در بودجه‌های سنواتی بر آن تاکید شده است. او تاکید می‌کند: اگر قرار است ما اقتصاد ایران را از نفت نجات بدهیم، یکی از راه‌ها افزایش مالیات است و دیگری استفاده از مواهب دریا در شمال و جنوب کشور است. حق‌شناس در پایان می‌گوید: ایران یک کشور اقیانوسی است و ما به‌راحتی از دریای عمان به اقیانوس هند دسترسی داریم و از این مواهب می‌توانیم استفاده کنیم.
آرمان