ارزیابی مکانیزم مدیریت ارزیارز 

متقاضیان دلار صرافی‌های منتخب
گروهی از متقاضیان ارز صرافی‌های منتخب، کسانی بودند که تصور می‌کردند قیمت دلار به کف رسیده است و توان رشد بیشتر را خواهد داشت؛ دسته دیگر نیز بیشتر افرادی بودند که سعی داشتند از فاصله ایجاد شده میان دلار صرافی‌های منتخب و ارزش آن در بازارهای همسایه استفاده کنند. دسته دیگری از افراد نیز بیشتر بر مبنای نیاز واقعی، وارد بازار شده‌اند و تقاضاهای محدودی برای خرید دلار دارند، مسافرانی که در عید نوروز قصد خروج از کشور دارند را می‌توان در این دسته قرار داد. روز چهارشنبه نیز صف‌های ارزی در بازار وجود داشت. صف‌هایی که در برابر چند صرافی راسته خیابان فردوسی شکل گرفته بود، براساس گزارش‌ها در برخی دیگر از نقاط شهر نیز وجود داشت.

در این صف‌ها، گروه‌هایی از متقاضیان موفق شدند ۲ هزار دلار را با قیمت ۴هزار و ۴۶۷ تومان تهیه کنند. قیمت یاد شده ۴ تومان پایین‌تر از روز سه‌شنبه بود. البته افرادی نیز در بازار اظهار می‌کردند موفق به خرید دلار از صرافی‌های منتخب نشده‌اند؛ حتی برخی عنوان می‌کردند که صرافی‌های آزاد حتی با قیمت‌های بالاتر نیز حاضر به عرضه ارز نشده‌اند. برخی نیز ادعا کردند که در بازار آزاد موفق به خرید دلار با قیمت‌های بالای ۴ هزار و ۷۰۰ تومان شدند. همچنین در بازار برای خرید یورو نیز صف وجود داشت. یوروی مداخله‌ای روز چهارشنبه ۵هزار و ۴۴۱ تومان قیمت خورده بود.

مکانیزم کنونی بازار ارز
پس از برخورد نیروی انتظامی با معامله‌گران ارزی، مکانیزم کشف قیمت در بازار از بین رفت؛ در این شرایط، یکی از صرافی‌های بزرگ دولتی هر روز قیمتی را اعلام می‌کرد و صرافی‌های دیگر باید با تفاوت اندکی با آن نرخ، دلار را در بازار به فروش می‌رساندند. با این حال، این صرافی‌ها تنها در صورتی اقدام به فروش دلار می‌کردند که از بازارساز، ارزی را دریافت کرده باشند.

در این شرایط، فضایی در بازار به‌وجود آمد که تنها تعداد معدودی از صرافی‌ها اقدام به عرضه دلار به میزان ۲ هزار دلار به ازای هر نفر می‌کردند. در چنین فضایی قیمت ارز مداخله‌ای روز به روز پایین تر تعیین شد تا اینکه به زیر ۴ هزار و ۵۰۰ تومان رسید. با ورود دلار به انتهای کانال ۴ هزار و ۴۰۰ تومان، تعداد زیادی از افراد تصور کردند که قیمت دلار به کف رسیده است؛ در نتیجه به بازار وارد شدند و در برابر صرافی‌های معدود عرضه‌کننده ارز قرار گرفتند؛ بنابراین می‌توان گفت که بازارساز هر چقدر به جای مدیریت نوسان به‌دنبال کنترل بازار حرکت کرد، صف‌ها طولانی‌تر شد. به باور تحلیلگران، اگر بازارساز خیلی بر کاهش قیمت اصرار نمی‌کرد و بیشتر مدیریت نوسانات را هدف می‌گرفت، طبیعتا بازار می‌توانست شاهد این حجم از صف‌های ارزی نباشد.این در حالی است که صف‌های ارزی، تقاضای احتیاطی بیشتری را همراه با خود به بازار آورد.

برخی اعتقاد دارند، اگر بازارساز اصرار به کاهش قیمت نداشت و اجازه می‌داد با فعالیت معامله‌گران رسمی، قیمت از درون بازار کشف شود، عرضه و تقاضا حالت درونی به خود می‌گرفت؛ در واقع، دلار از درون خود بازار وارد فضای معاملات می‌شد و بازارساز می‌توانست تنها عرضه‌کننده ارز نباشد. این در شرایطی بود که محدود شدن معاملات آزاد و پایین‌آمدن قیمت صرافی‌های منتخب موجب شد که تقاضای شهرهای مرزی و کشورهای همسایه نیز به بازار داخلی فشار وارد کند؛ به‌عنوان مثال، به گفته فعالان در برخی مقاطع فاصله صرافی‌های منتخب با بازار سلیمانیه به حدود ۴۰۰ تومان رسید. این موضوع موجب می‌شد که بخشی از تقاضاهای مرزی به بازار تهران منتقل شود.

کاهش التهابات با بسته ارزی؛ بازگشت صف با کاهش شدید قیمت
با وجود محدودیت در خرید و فروش ارز، فاصله‌گیری بازارهای داخلی از شهرهای مرزی و شهرستان‌ها و ریسک‌های امنیتی در معاملات ارزی، قیمت دلار در بازار غیررسمی پایین‌تر از زمان اوجگیری این ارز قرار دارد. قیمت دلار که در اواخر بهمن‌ماه به بالای ۴ هزار و ۹۰۰ تومان رسیده بود، هم‌اکنون با وجود برخوردهای امنیتی که هزینه معامله را بالا می‌برد، در بازار غیررسمی بالای ۴ هزار و ۷۰۰ تومان قرار دارد. در واقع، معاملاتی که خارج از سامانه سنا و توسط دلالان یا صرافی‌های متخلف صورت می‌گیرد، در کانالی قرار دارد که به بازارهای همسایه نزدیک‌تر است و با قیمت حواله درهم امارات نیز همخوان است. ولی همین قیمت از سطوح هیجانی روزهای اوج دلار در سال ۹۷ پایین‌تر است. عده زیادی از کارشناسان چنین اتفاقی را ناشی از عدم‌ورود تقاضای جدید به بازار تفسیر کرده‌اند؛ تقاضایی که به واسطه بسته ۳‌بندی بانک مرکزی به بازار نیامد و در بانک‌ها قرار گرفت. به گفته برخی کارشناسان، چنین سطوح قیمتی در بازار آزاد نشان دهنده آن است که بسته ارزی توانست تا حد زیادی التهابات بازار را مدیریت کند و اگر اصرار بر این نرخ‌های اداری کنونی نباشد، بازار می‌تواند با حساسیت کمتری فعالیت خود را ادامه دهد. با این حال، اصرار بر افت قیمت نیز می‌تواند تقاضاهای خاموش را به بازار برگرداند و دستاوردهای بسته ارزی را خنثی کند.

برخی معتقدند، فشار به بازارساز برای کنترل قیمت موجب ایجاد صف‌های ارزی شد. برخی کارشناسان تاکید می‌کنند، بازارساز باید این نکته را مد نظر قرار دهد که این صف‌ها اگر فراگیر شود، مستعد این خواهند بود که بخش بیشتری از تقاضا را به بازار برگردانند.

تقاضای ارزی مسافران
بخشی از تقاضای فعلی موجود در بازار به واسطه مسافرانی است که قصد خروج از کشور را در تعطیلات نوروز دارند. تقاضای این گروه محدود است، ولی در حال حاضر برخی از افراد در صف‌های یوروی سهمیه‌ای قرار می‌گیرند تا با تحویل پاسپورت، ویزا، هزینه خروج و بلیت سفر، هزار یورو تحویل بگیرند. این در حالی است که به نظر می‌رسد در درجه اول باید نظام سهمیه‌بندی ارزی را قطع کرد و در درجه دوم اگر قرار است سهمیه‌ای صورت گیرد، این دسته از متقاضیان را برای کاهش صف‌های بازار آزاد بیشتر به صرافی‌ها و بانک‌هایی هدایت کرد که نزدیک به فرودگاه باشند. البته می‌توان در فرودگاه امکاناتی را فراهم کرد که آنها در همان مکان اقدام به تهیه ارز کنند. روز گذشته، برخلاف بازار ارز، متقاضیان بازار سکه محدودتر بودند. در چنین فضایی، فلز گرانبهای داخلی هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و به قیمت یک میلیون و ۵۴۹ هزار تومان رسید. در حراج بانک کارگشایی نیز قیمت‌ها نزدیک به نرخ بازار بودند.

دنیای اقتصاد