روز یکشنبه، فضای حاکم بر بازار ارز امنیتی بود؛ اتفاقی که ۳ اثر مهم از خود بر جای گذاشت؛ اول آنکه در ابتدای روز معامله‌گران در انجام خرید و فروش بسیار محتاط شدند و کمتر کسی حاضر بود حتی به‌صورت فیزیکی ارزی را با خود جا‌به‌جا کند. دومین اتفاق آن بود که معاملات در این فضای امنیتی به پشت گوشی‌های تلفن منتقل شد و شفافیت محدود معاملات محدودتر شد. در این فضا، بیشتر قیمت‌هایی که در بازار اعلام می‌شد، حالت لفظی داشت و در آن معامله‌ای صورت نمی‌گرفت. به گفته یکی از بازیگران ارزی در ابتدای روز بدون اینکه معامله خاصی صورت بگیرد، قیمت به سوی مرز ۵ هزار و ۴۰۰ تومان حرکت کرد. با بالا رفتن هرچه بیشتر قیمت‌های لفظی، برخی افراد هیجان‌زده شدند و تلاش کردند که اقدام به خرید ارز کنند. در واقع اتفاق سوم روز یکشنبه آن بود که در اواخر روز بازار بیشتر از لاک احتیاطی فاصله گرفت و هم زمان قیمت‌ها حالت رسمی‌تری به خود گرفتند. در این مقطع، وقوع چند معامله فیزیکی در بازار موجب شد که معامله‌گران محتاط بیشتر وارد بازار شوند.با این حال در مجموع در فضایی که بر بازار ارز حاکم بود، قیمت‌ها در بازار بیشتر حالت لفظی داشت و خرید و فروش ارز به‌صورت فیزیکی بسیار کم صورت می‌گرفت. معاملاتی که در بازار ارز پشت خطوط تلفن انجام می‌شد، از شفافیت و پشتوانه برخوردار نبود. در چنین فضایی نمی‌توان قیمت قطعی برای دلار بازار آزاد روز یکشنبه اعلام کرد ولی آنچه مسلم است این ارز بدون معامله (یا با معاملات محدودی) در دامنه ۵ هزار و ۳۰۰ تا ۵۶۰۰ تومان حرکت کرد. آن‌سوتر در بازار سکه، فضای معاملات به‌واسطه حراج این فلز گرانبها شفاف‌تر بود. در این روز سکه تمام بهار آزادی در مقطعی حتی بالای مرز یک میلیون و ۹۰۰ هزار تومان معامله شد ولی در نهایت با افزایش عرضه با قیمت یک میلیون و ۸۹۰ هزار تومان به کار خود پایان داد. به گفته فعالان، عرضه سنگین سکه در حراج بانک کارگشایی در بسته‌های ۲۰۰ تایی موجب شد که از عطش خریداران کاسته شود و قیمت از کانال یک میلیون و ۹۰۰ هزار تومانی عقب‌نشینی کند.
انتظارات عجیب صرافی‌ها
روز گذشته، به گفته فعالان، حجم معاملات در بازار به میزان بسیاری پایین آمده بود. با این حال، به‌واسطه بالا رفتن قیمت بدون معامله خاصی، جو هیجانی شکل گرفت که برخی از مردم را برای خرید دلار وارد بازار کرد. البته اکثر آنها نتوانستند ارز خود را تهیه کنند؛ چراکه تقریبا هیچ‌کدام از صرافی‌های حاضر در بازار مانند چند ماه اخیر تمایلی به فروش ارز نداشتند. به گفته یکی از بازیگران ارزی، صرافی‌ها انتظار دارند که از بانک مرکزی دلار ارزان دریافت کنند و همان را در اختیار متقاضی قرار دهند. این در حالی است که شایعاتی نیز در بازار وجود داشت که برخی صرافی‌ها دلار را با قیمت بانکی دریافت می‌کنند، ولی آن را به‌جای آنکه در اختیار متقاضی واقعی قرار دهند، در بازار آزاد به فروش می‌رسانند. به گفته فعالان، عرضه ارز با قیمت ارزان به صرافی‌های بانکی یکی از عواملی است که تمایل صرافی‌ها را به فروش ارز پایین آورده است. آنها انتظار دارند در شرایط نوسانی از صرافی‌های دولتی ارز ارزان دریافت کنند و از رانت آن استفاده کنند. این در حالی است که در تمام صرافی‌های دنیا، صراف، ارز را از مردم تحویل می‌گیرد و به آنها می‌فروشد. نکته جالب آن است که عرضه ارز ارزان از سوی صرافی‌ها بارها موجب شده است که صف‌های طولانی در بازار تشکیل شود و بعضا نیز به بسیاری از افراد ارزی تعلق نگرفته است. تشکیل صف‌های طولانی به‌واسطه عرضه ارز ارزان به خودی خود سایر بینندگان را از لحاظ روانی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و زمانی که تصویر این صف‌ها در فضای مجازی در حجم گسترده پخش می‌شود، بسیاری از افراد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. با وجود تمام این اثرات، روز گذشته دو صرافی در خیابان فردوسی اعلام کردند که دلار را زیر کانال ۵ هزار تومان به فروش می‌رسانند. هر دو صرافی با صف‌ها طولانی مواجه بودند.
انفعال ارزی
در شرایطیکه اخبار غلط و جوسازی‌های روانی، انتظارات افراد در خرید دلار را تحت‌تاثیر قرار داده است، بازارساز در مدیریت انتظارات روانی اقدام خاصی صورت نداده است. به گفته فعالان، در صورتی که بازارساز سعی نکند با روش‌های مختلف انتظارات خریداران ارزی را تحت‌تاثیر قرار دهد، روند فعلی می‌تواند ادامه دار شود. از نظر این دسته، توضیحات شفاف درباره اثرات اقدامات مختلف ترامپ نسبت به برجام یکی از متغیرهایی است که می‌تواند تا حدی شفافیت ذهنی را در میان معامله‌گران ایجاد کند. در کنار این، اکثر کارشناسان اعتقاد دارند از یک سو بازارساز باید به‌طور مستقیم با مردم وارد گفت‌وگو شود و از سوی دیگر با شفاف‌سازی بیشتر در معاملات ارزی مانع از خبررسانی‌های اشتباه در بازار شود. جدا از انفعال در حوزه مدیریت انتظارات روانی، به‌نظر می‌رسد انفعال سیاستی نیز در بازار وجود دارد. بازارساز به‌طور معمول در مواجهه با نوسانات دلار به دو شکل برخورد کرده است که در مقاطع اخیر با موفقیت مواجه نشده‌اند. شکل اول آن است که دلالان از سطح بازار جمع شوند و اجازه معاملات در بازار داده نشود؛ روشی که در آن تنها صورت مساله پاک می‌شود؛ ولی پس از مدتی اثرات سوء زیادی در بازار به بار خواهد آورد. نمونه اخیر این موضوع اواخر سال ۹۶ بود که معاملات ارزی دلالان ممنوع شد و بازار برای سه هفته آرام گرفت.
با این حال، پس از این بازه زمانی نه تنها سرعت رشد قیمت بالاتر رفت، بلکه به‌واسطه فضای امنیتی دیگر شفافیتی نیز در معاملات ارزی وجود ندارد. نبود شفافیت فضای بیشتری را در اختیار نوسان‌گیران قرار می‌دهد که با جوسازی‌های روانی، پخش قیمت‌های اشتباه و معاملات صوری روند کلی قیمت و انتظارات را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. شکل دومی که بازارساز در مقاطع نوسانی گذشته بر آن تاکید کرد، عرضه ارز بوده است. این در حالی است که اکثر کارشناسان اعتقاد دارند در شرایطی که هیجان و بار روانی در بازار وجود دارد، بازارساز باید در درجه اول انتظارات را مدیریت کند و این موضوع تنها از طریق عرضه ارز میسر نیست. در کنار این، عرضه ارز ارزان از سوی بازارساز موجب می‌شود تقاضای اضافی و مازاد زیادی وارد بازار شود. در این شرایط، عده‌ای از کارشناسان پیشنهاد می‌دهند بازارساز سیاست‌های ارزی را با توجه به تجارب گذشته و بازخوردهایی که داشته است، تنظیم کند. شماری از تحلیلگران باور دارند، بازارساز باید در درجه اول شرایط معامله شفاف را در بازار فراهم کند. برخورد امنیتی با دلالان در اواخر سال ۹۶ و رها کردن معاملات این دسته در اوایل سال ۹۷ به حال خود، موجب شده است که بازار کم عمق و ناشفافی شکل بگیرد که دامنه نوسانات را به‌طور هیجانی بالا می‌برد. در درجه دوم باید تمام تلاش‌ها در بازار صورت بگیرد که دامنه نوسانات به حد متعارفی بازگردد. این در حالی است که اگر به‌خاطر جلب نظرهای سیاسی، سیاست‌گذار تلاش کند قیمت را به سطوح پیشین بازگرداند، احتمال ماندگاری در آن سطوح، پایین خواهد بود. یکی از کارشناسان باور دارد، بازارساز در شرایط فعلی می‌تواند با استفاده از روش حراج هلندی و فروش دلار از قیمت‌های بالا توانایی بیشتری در مدیریت نوسانات داشته باشد.
دنیای اقتصاد