چندی پیش بود که به‌دنبال سفر مسئولان ایرانی به جمهوری آذربایجان و رایزنی با دولتمردان این همسایه شمالی که به امضای هشت سند همکاری بین دو کشور منجر شد،
همکاری مشترک در بخش‌های مختلف از جمله خودروسازی، حمل‌و‌نقل، ترانزیت ریلی و هوایی، گردشگری، کشاورزی و بهداشتی بین دو کشور مورد توجه مسئولان دو طرف قرار گرفت. صنعت خودروسازی به‌عنوان صنعتی که می‌تواند تولید ملی را رونق بخشیده و برای کشور ما ارزآوری داشته باشد، در دولت دوازدهم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. تولید مشارکتی خودرو، موضوعی است که در این دولت و دولت یازدهم مورد توجه بوده است. ایران اکنون به‌صورت مشترک با برخی کشورها از جمله فرانسه خودرو مشترک تولید می‌کند، اما این مشارکت‌ها تاکنون به ایجاد کارخانه جدید منجر نشده و خودروسازان ایرانی تنها خط تولید تازه‌ای به کارخانه خود اضافه کرده‌اند. به‌دنبال سفر اخیر رئیس‌جمهور ایران به جمهوری آذربایجان، تولید خودرو مشترک با همسایه شمالی مورد بررسی قرار گرفت و توافقاتی در این زمینه حاصل شد. این‌بار ساخت خودرو توسط شرکت خزر آذربایجان می‌تواند گامی بلند در راستای تولید خودرو مشارکتی بوده و برای دو کشور ایران و آذربایجان ارزآوری قابل توجهی داشته باشد.
یکی از اتفاقاتی که در صنعت خودروسازی کشور پس از برجام رخ داد، عقد چندین قرارداد خودروسازی با شرکت‌های بین‌المللی بود. خودرو مشترک «سیتروئن» و «سایپا» که قرار است سال‌جاری وارد بازار کشور شود، محصول یکی از این توافقات بین‌المللی پس از برجام است. به باور بسیاری از کارشناسان، امروز بالاترین رضایتمندی مردم از خودروها، مربوط به محصولاتی است که به‌صورت مشارکتی با صاحبان برند تولید می‌شود. باید یادآور شد پس از برجام نه‌فقط خودروسازان فرانسوی که بیشتر خودروسازان کشورهای اروپایی چون آلمان و ایتالیا نیز خواستار تعامل بیشتر با ایران بودند که به‌دلیل مشکلاتی نظیر نبود تعاملات بانکی بین‌المللی و تحریم‌های بانکی این بخش از تعاملات تا به امروز تنها محدود به فرانسه مانده است. باید اذعان داشت تا به امروز پس از توافقات برجام صنعت خودرو یکی از معدود صنایعی بوده که توانسته از موهبت برجام حداکثر استفاده را داشته باشد و تولیدکنندگان خودرو از این فرصت استفاده کردند، تا جایی که به‌نقل از رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، پس از برجام نزدیک به ۸/۱میلیارد دلار حجم سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه خودروسازی ایران انجام شده است. در ادامه به‌رغم تمام تعاملات تجاری‌که بین برخی شرکت‌های خودروساز بزرگ ایرانی با کشور فرانسه صورت گرفت، برخی کارشناسان بر این باورند که حضور سرمایه‌گذاران خارجی در راستای انتقال فناوری‌های به‌روز در این بخش از صنعت بوده است و ادامه استفاده از تجارب سایر کشورها برای ایران مزید بر علت خواهد بود تا بتوانند در این صنعت از درآمد‌های ارزی بیشتری برخوردار شوند. همچنین می‌توان به تجربه کشور چین اشاره کرد، سیاست دولت چین و خودروسازانش این بود که با انتخاب چند شریک بتوانند ضمن ورود دانش و فناوری بحث توسعه محصول را در بازار کشور خودشان دنبال کنند. در شرایط کنونی این سیاست برای ایران نیز می‌تواند موجب تغییرات جدی در بازار خودرو کشور شود. از این رو طی چند سال اخیر پس از توافقات برجام صرفا نه‌فقط موضوع حضور سرمایه‌گذاران خارجی بلکه بیشتر موضوع انتقال و استفاده از تجربیات و فناوری‌های آنان در بخش صنعت خودرو مدنظر اهالی صنعت بوده است؛ موضوعی که اهالی صنعت خودرو آن را موجب افزایش رقابت در صنعت خودرو عنوان می‌کنند. از سوی دیگر برخی اقتصاددانان بر این باورند در بخش صنعت خودرو دو بحث جداگانه مطالبه جدی این صنعت است؛ یکی نیاز به سرمایه‌گذار خارجی است و دیگری ضعف در مدیریت این صنعت است؛ دو مقوله جداگانه‌ای که عنوان می‌شود صنعت خودرو بیش از همه بدان نیاز دارد. اقتصاددانان بر این باورند که صنعت‌گران کشور می‌توانند با ارتقای دانش فنی خود مسیر توسعه را به سرعت طی کنند، اما مدیریت‌های نامناسب عاملی شده تا مزیت‌های اقتصادی شناسایی نشده و توسعه در بخش صنعت خودرو آنگونه که باید در کشور ایجاد نشود.
ارزآوری صنعت خودرو در آذربایجان
مروری بر اخبار هفته‌های گذشته حاکی از انعقاد توافقنامه‌هایی بین دو شرکت ایران خودرو به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت خودروسازی ایران با شرکت آذرماش آذربایجان است؛ شرکت‌هایی که این‌بار پس از توافق روسای‌جمهور دوکشور در قالب یک واحد خودروسازی مشترک با عنوان شرکت خزر قرار بر ساخت خودروهای مشترکی دارند که می‌تواند از ارزآوری بالایی برای کشور ایران نیز برخوردار باشد. در این زمینه معاون صادرات شرکت ایران خودرو به «آرمان» می‌گوید: شرکت ایران خودرو به‌عنوان نماینده بزرگ‌ترین شرکت خوروسازی کشور با شرکت خزر از کشور آذربایجان برای ساخت و تولید قطعات خودروهای مشترک به توافق رسیده است که براساس این قرار داد شرکت ایران خودرو برای ساخت خودروهایی چون دنا، رانا و سایر محصولات ایران خودرو با این شرکت تعامل خواهد داشت. حسن گل‌جوبیان از ظرفیت ساخت سالانه 10هزار دستگاه خودرو در سال خبر می‌دهد و می‌افزاید: شرکت ایران‌خودرو براساس توافق صورت‌گرفته با شرکت خزر و طی درخواست تولید ارائه‌شده در سه شیفت کاری ظرفیت تولید سالانه 50هزار دستگاه را دارد. او در توضیح این مهم می‌گوید: ظرفیت تولید سالانه خودرو در این قرارداد در اختیار شرکت آذربایجانی است که مشخص می‌کند سالانه چه میزان از تولید صورت بگیرد. گل‌جوبیان در ادامه اشاره‌ای به کیفیت خودروهای ارائه‌شده می‌کند و می‌افزاید: کیفیت خودروهای شرکت ایران‌خودرو از نظر طرف قرارداد آذربایجانی خوب ارزیابی شده و با استانداردهای جهانی مطابقت داشته است که با ما وارد قرارداد شده است. اما اگر با ایران توافقی دال بر تغییرات نیز داشته باشند، قطعا از این تغییرات در ساخت یا طراحی و حتی افزایش کیفیت نیز استقبال می‌شود. قائم‌مقام صادرات شرکت ایران‌خودرو تصریح می‌کند: به هر اندازه که در این قرارداد سهم تولید شرکت ایران‌خودرو بالاتر باشد قطعا کشور نیز از مزیت اقتصادی و ارزآوری بالایی برخوردار خواهد شد. او در ادامه سخنان خود اشاره‌ای به مزیت صادرات و ساخت قطعات خودرو در آذربایجان دارد و خاطرنشان می‌کند: صادرات خودرو یا تعامل در ساخت قطعات برای ایران از دو جهت حائز اهمیت است؛ یکی ارزآوری این قبیل مراودات تجاری است و دیگری ارتقای کیفیت است که می‌تواند به مرور زمان در تولیدات از آن بهره گرفت. او در مورد ارتقای کیفیت تولیدات به سطح خواسته طرف قرارداد خود اشاره و تاکید می‌کند: در مورد این قرارداد نیز شرکت ایران خودرو در طراحی و تامین قطعات و همچنین تولیدات با شرکت طرف قرارداد آذربایجانی یعنی شرکت خزر آذربایجان به توافق رسیده است که باید متذکر شد طرف قرارداد کیفیت تولیدات ایران خودرو را قبول کرده که پای قرارداد نشسته است. از سوی دیگر اگرشرکت «خزر»، طرف قرارداد آذربایجانی خواستار بهبود کیفیت یا تغییرات دیگری در تولید باشد، شرکت ما نیز از این تغییرات استقبال خواهد کرد. هرچند باید خاطرنشان کرد در ارتقای کیفیت تولید خودرو رضایت مشتری، گردش سرمایه در داخل و اشتغال‌زایی هر کدام تاثیر بسزایی در ادامه رویه تولید دارند. تولیدات نیز در رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی برای جوانان سهم بسزایی دارد. گل جوبیان ادامه می‌دهد: هرگونه سرمایه‌گذاری خارجی به ارزآوری در کشور منجر می‌شود که در ادامه این قبیل مشارکت‌های بین‌المللی و اقتصادی منجر به ارتقای بخش‌های مختلف تولید چون بخش‌های فنی و اقتصادی در کشور می‌شود.
آرمان