حمله موشکی به سوریه که سرآغازی برای جدی‌ترشدن جنگ نیابتی در قلب خاورمیانه بود، اقتصاد جهان را با شوک همراه کرد. در این میان، رشد قیمت نفت و طلا از یک طرف و سقوط سهام‌ها در بازارهای بورس جهانی از سوی دیگر، پیش‌بینی‌ناپذیر نیست. پس از تهدید دونالد ترامپ به حمله به سوریه در توییتر در روز چهارشنبه، قیمت نفت و طلا در بازار جهانی افزایش یافت و قیمت نفت به محدوده ٧٣دلاری در هر بشکه نزدیک شد. یک کارشناس بازار انرژی به راشاتودی گفته است تشدید تنش‌ها در خاورمیانه می‌تواند قیمت نفت را تا صد دلار در هر بشکه افزایش دهد. به گزارش فارس، آنیش کاپادیا، بنیان‌گذار و مدیر مؤسسه آکاپ‌انرژی، معتقد است: تشدید تنش‌ها در خاورمیانه می‌تواند به افزایش شدید قیمت نفت و رسیدن آن به صد دلار در هر بشکه منجر شود. هرچند کارشناسان معتقدند این تحولات مقطعی است، اما نمی‌توان نگرانی‌ها درباره احتمال ادامه این درگیری‌ها را نادیده گرفت. کشیده‌شدن پای کشورهای درگیر در این ماجرا مانند عربستان و ایران در دو قطب مقابل هم در این بازی، می‌تواند معادله را پیچیده‌تر و بازار را با التهاب بیشتری همراه کند. این تشنج نیابتی، موضوعی است که بسیاری از کارشناسان از آن ابراز نگرانی می‌کنند. این اتفاقات که در روزهای تعطیل ایران و جهان به وقوع پیوست، می‌تواند سردرگمی بیشتری برای تحلیلگران ایجاد کند. حالا باید دید امروز بازار‌ها با این نگرانی‌ها چگونه برخورد می‌کنند.
واکنش طلا، بورس، نفت و بیت‌کوین به بمباران سوریه
طلا: طلا در بازار جهانی در هفته گذشته با شدت‌گرفتن تنش در سوریه نوسانات زیادی را تجربه کرد. در نیمه اول هفته گذشته با اعلام خبر حمله احتمالی به سوریه از سوی ترامپ بازار طلا واکنش نشان داد و شاهد رشد متوالی قیمت طلا در سه روز پیاپی بودیم. در این مدت قیمت طلا بیش از ٢,٩٢ درصد رشد کرد و به ١٣٦٥.٤٠ دلار آمریکا در هر اونس رسید. با این حال محدود‌بودن حمله آمریکا و هم‌پیمانانش به سوریه باعث شد التهاب بازار فروکش کند و قیمت‌ها به حالت طبیعی خود برگردد. به این ترتیب بازار طلای لندن افزایش ٠.٩ درصدی را ضمن تجربه نوسان ٢.٩١ درصدی تجربه کرد و طلای TD نیز به میزان ٠.٢٦ درصد با نوسان ١.٥ درصدی گران شد.
بورس آمریکا: بورس آمریکا در هفته‌های گذشته بیشتر از آنکه تحت‌تأثیر اتفاقات خاورمیانه باشد، تحت‌تأثیر جنگ تجاری جدید بین چین و آمریکا قرار داشت. پس از آنکه ترامپ برای واردات از چین محدودیت‌هایی را قائل شد و چین نیز به مقابله برخاست و محدودیت‌هایی را برای آمریکا به وجود آورد، بورس آمریکا با ریزش روبه‌رو شد، اما از اوایل هفته بازار بورس در آمریکا خود را احیا کرد و رشد دوباره‌ای را تجربه کرد. اگرچه با تشدید بحران سوریه، شانس ریسک در بازار کاهش یافت و معاملات بازار بورس آمریکا کمی محدود شد. برای این هفته دو شاخص مهم داوجونز ١,٧٩ درصد و نزدک ٢.٧٧ درصد رشد داشتند که در این بین شاخص داوجونز سقوط ٠.٥ درصدی و شاخص نزدک سقوط ٠.٤٧ درصدی را در روز حمله آمریکا به سوریه تجربه کردند.
بیت‌کوین: ارز دیجیتال بیت‌کوین نیز که تا رقم هفت هزارو ٧٥٣ دلار برای هر بیت‌کوین سقوط کرده بود، با حمله هوایی به سوریه رشد ناگهانی را تجربه کرد و به بالاتر از هشت هزار دلار رسید. هرچند این افزایش قیمت در بازار بیت‌کوین می‌تواند هر زمانی رخ بدهد، اما به نظر می‌رسد همواره افزایش تنش‌ها در هر نقطه از جهان به افزایش قیمت بیت‌کوین منجر شده است. تجربیات پیشین نشان داده است کاهش قیمت بیت‌کوین می‌تواند به همان سرعتی رخ بدهد که افزایش آن رخ می‌دهد.
نفت: خاورمیانه مهم‌ترین مرکز تولید نفت جهان است و بحران در آن تأثیر فوری بر قیمت نفت خام می‌گذارد. با این حال، سوریه کشوری حاشیه‌ای در تولید نفت خام جهان است و کمتر از یک درصد بازار جهانی را در اختیار دارد. تحلیل‌های آماری اورینت سکیوریتی نشان می‌دهد حملات محدود در سوریه نمی‌تواند تأثیری جدی بر قیمت نفت بگذارد؛ به‌ویژه آنکه در سال ٢٠١٧ میزان تولید نفت خام بیشتر از تقاضای بازار بوده است. با این حال، اگر بحران سوریه به زورآزمایی نظامی بین آمریکا و روسیه تبدیل شود، می‌تواند به‌سرعت تأثیر بسیار زیادی روی قیمت نفت بگذارد. زورآزمایی که حداقل در مورد حملات محدود به سوریه اتفاق نیفتاده است. از طرف دیگر پیش‌بینی می‌شود در صورت عدم تنش بیشتر در منطقه قیمت نفت برای طولانی‌مدت بیش از ٧٠ دلار باقی نماند. این قیمت متأثر از میزان تنش‌های بین دو قدرت اصلی صحنه خاورمیانه امروز و نیز واکنش‌های احتمالی روسیه به حملات محدود آمریکا و متحدانش به سوریه است.
نفت ٨٥دلاری با تشنج در خاورمیانه
ایمان ناصری، مدیرکل خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE
اوایل هفته جاری و در پی اعلام تصمیم آمریکا برای حمله به سوریه، قیمت نفت در بازار جهانی به بالاترین میزان در سه سال گذشته رسید؛ به‌نحوی‌که یک روز قبل از حمله آمریکا به سوریه، قیمت هر بشکه نفت به بیشترین مقدار خود از اواخر سال ٢٠١٤ رسید. هرچند به‌طور قطع ریسک ژئوپلیتیک در خاورمیانه به دلیل حمله به سوریه و جنگی که در این منطقه شکل گرفته و احتمالا ادامه‌دار خواهد بود، یکی از عوامل مهم این شوک قیمتی بود، اما این تنها دلیل برای افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی نیست و مجموعه‌ای از عوامل در این زمینه دخیل هستند. در هفته‌های اخیر، همه پیام‌هایی که به بازار رسیده به این سمت بوده که قیمت‌ها بالا برود. تهدید ترامپ برای خروج از برجام در ١٢ می یکی از عوامل تأثیرگذار در افزایش قیمت نفت است. در کنار آن، طبق گزارش‌هایی که به‌تازگی اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی ارائه داده‌اند، میزان ذخایر نفت در جهان رو به کاهش است و آنچه به‌عنوان مازاد نفت و ذخیره در مخازن در این سال‌ها مطرح بوده، به اتمام رسیده است. درهر‌حال، نمی‌توان نادیده گرفت که جنگ و بحران در منطقه، نگرانی را در بازیگران بازار افزایش می‌دهد؛ به‌ویژه اگر در منطقه خاورمیانه باشد. نگرانی از اینکه این حمله به تنهایی بر بازار اثر داشته باشد، چندان بزرگ نیست، اما اگر این تنش‌ها به ایران و عربستان و سایر بازیگران صنعت نفت کشیده شود، نگرانی بزرگ‌تری را ایجاد می‌کند. به نظرم واکنش قیمتی اخیر در بازار نفت، کوتاه‌مدت است؛ البته بستگی به واکنش کشورهای مهم منطقه مثل روسیه، ایران و عربستان دارد و در روزهای آینده به قیمت‌های نسبتا بالا نسبت به روزهای قبل می‌رسد و بنا بر پیش‌بینی‌ها قیمت نفت، می‌تواند به محدوده ٨٠ تا ٨٥ دلاری نزدیک شود.
حملات ادامه‌دار نباشد تأثیری بر اقتصاد ندارد
وحید شقاقی شهری، اقتصاد‌دان
جورج فریدمن، از چهره‌های شاخص مؤسسه تحقیقاتی استراتفور در کتابی با عنوان «جهان در صدسال آینده» می‌گوید هدف راهبردی آمریکا در منطقه خاورمیانه ایجاد و حفظ وضعیت تنش‌زایی و بی‌ثباتی خواهد بود. رونمایی از قرارداد تسلیحانی بین عربستان و آمریکا در دیدار بن‌سلمان و ترامپ یا تلاش برای ایجاد جنگ بین شیعه و سنی در منطقه را نیز می‌توان در راستای همین برنامه‌ها ارزیابی کرد. ریچارد هاس، رئیس شورای سیاست خارجی آمریکا که شورای بسیار مهمی برای تعیین سیاست‌های خارجی آمریکا است، سال‌ها پیش مطرح کرد که جنگ‌های ٣٠ساله مذهبی را که اروپا در قرون پانزدهم و شانزدهم بین کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها تجربه کردند، در خاورمیانه و بین شیعیان و اهل سنت خواهیم داشت. درگیری‌هایی که در عراق و سوریه شکل گرفته و ادامه دارد نشان می‌دهد که این تحلیل چیزی فراتر از تحلیل بوده و آمریکا علاقه‌ای به کاهش تنش در این منطقه ندارد؛ چراکه از آن سود می‌برد. در روزهای اخیر هم حمله شیمیایی در دوما بهانه‌ای برای حمله آمریکا و متحدانش به سوریه شد اما آن‌طور که شنیده شده این حملات ادامه‌دار نخواهد بود و صرفا یک بار صورت گرفته است. اگر این حملات ادامه‌دار نباشد، طبیعتا نمی‌تواند تأثیر جدی بر اقتصاد منطقه و ایران بگذارد، هرچند افزایش جزئی در قیمت نفت را شاهد بودیم. تنش در خاورمیانه می‌تواند فرصت اجماع کشورهای منطقه بر سر افزایش قیمت نفت را بگیرد و اجازه ندهد این کشورها توانی برای تفاهم و تعیین استراتژی به نفع خود داشته باشند. مسئله‌ای که یک اقتصاد پیش‌بینی‌ناپذیر را بر کشورهای منطقه تحمیل می‌کند و طبیعتا در یک اقتصاد پیش‌بینی‌ناپذیر امکان جذب سرمایه‌های خارجی یا پیشرفت سرمایه‌گذاران داخلی و به طور کلی توسعه دیپلماسی اقتصادی وجود نخواهد داشت. نتیجه‌اش نیز تبدیل‌شدن این کشورها به کشورهایی با اقتصاد تک‌محصولی است که توانایی برنامه‌ریزی بلندمدت اقتصادی را ندارند. نفت مسئله‌ای عجیب است. قیمتش مبتنی‌بر قیمت کمیابی است که اگر آن را درست محاسبه کنیم، ارزشش حداقل بیشتر از ١٠٠ دلار است اما با قیمت‌گذاری مبتنی‌بر دامپینگ آن را به ٥٠ دلار می‌رسانند. سال‌هاست تعیین قیمت نفت از آن قاعده قیمت‌گذاری کمیابی خارج شده و این چیزی است که از بیرون به کشورهای نفتی تحمیل شده است. تلاش برای تجزیه عراق، حمله به لیبی و آشوب در خاورمیانه، کشورهای نفتی را از رسیدن به اجماع برای رسیدن به قیمت واقعی نفت بازمی‌دارد و از دیگر‌سو فروش تسلیحات نظامی یا بهتر بگویم آن‌طور که ترامپ گفت شیر‌دوشیدن از گاوهای شیرده باعث بازگشت دلارهای حاصل از نفت به کشورهایی می‌شود که صحنه را آن‌طور که دوست دارند می‌چرخانند. درحال‌حاضر نمی‌توان انتظار تأثیر جدی این حمله محدود را بر اقتصاد منطقه یا جهان داشت مگر اینکه شرایط تغییر کند یا این حملات به صورت دامنه‌دارتر تکرار شود که در آن‌صورت می‌توان درباره تأثیر آن بر اقتصاد کشورهای منطقه و طرف‌های درگیر سخن گفت.
شرق