امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه که باهدف متقاعد کردن همتای آمریکایی خود برای باقی ماندن در برجام راهی واشنگتن شده است، پیش از انجام این سفر در گفت‌وگویی از «ضرورت ماندن آمریکا در توافق اتمی با ایران» دفاع کرد. رئیس‌جمهوری فرانسه روز یکشنبه در گفت‌وگو با «فاکس نیوز» که مواضع ضدایرانی دارد، گفت که برنامه جایگزینی برای برجام وجود ندارد و آمریکا تا وقتی که گزینه بهتری برای توافق اتمی با ایران مطرح شود باید در این توافق بماند. پس از این سخنان مکرون، وزیر خارجه ایران در توئیتی تاکید کرد که رئیس‌جمهور فرانسه درست می‌گوید که هیچ طرح جایگزینی برای برجام وجود ندارد. یا همه آن باشد یا هیچ.
محمدجواد ظریف در ادامه توئیت خود افزود: «رهبران اروپایی باید دونالد ترامپ را تشویق کنند که نه تنها در توافق هسته‌ای باقی بماند بلکه اجرای سهم خود از توافق را با حسن‌نیت آغاز کند.» همزمان آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز که قرار است طی روزهای آینده برای دیدار با دونالد ترامپ به واشنگتن سفر کند، در مصاحبه‌ای با یک کانال تلویزیونی اسرائیل در دفاع از توافق هسته‌ای ایران گفته است که «هرچند برجام بی نقص نیست، اما بهتر از نبود یک توافق است.» مرکل تاکید کرد آلمان به حمایت از برجام ادامه خواهد داد. وزیر خارجه ایران نیز که برای حضور در اجلاس صلح سازمان ملل در نیویورک به‌سر می‌برد در گفت‌وگو با نشریات و رسانه‌های مختلف آمریکایی از اقدامات احتمالی ایران در صورت خروج واشنگتن از کاخ سفید سخن گفته است.
به گزارش نیویورکر ظریف سه گزینه «ازسرگیری غنی‌سازی اورانیوم یا حتی افزایش غنی‌سازی، رجوع به سازوکارهای حل اختلاف و تصمیم به خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای(NPT)» را به‌عنوان اقدامات احتمالی ایران در صورت خروج کاخ سفید از برجام مطرح کرده، اما خبرنگار سایت خبری «نیوزآور» می‌گوید که ظریف در دیدار با خبرنگاران از «ماندن در توافق و همکاری با اروپایی‌ها برای منزوی کردن آمریکایی‌ها» نیز سخن گفته هرچند وی این گزینه را بسیار بعید دانسته است.
تعیین سرنوشت برجام در کاخ سفید
کاخ سفید این هفته میزبان، رهبران اروپایی خواهد بود؛ امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه روز گذشته راهی واشنگتن شد و امروز با ترامپ دیدار خواهد کرد و مرکل نیز طی روزهای آتی به آمریکا می‌رود. براساس گزارشها و اخبار منتشر شده طی این دیدارها رهبران اروپایی تلاش خواهند کرد تا ترامپ را متقاعد به باقی ماندن در توافق هسته‌ای کنند و به این ترتیب سرنوشت برجام به گفت‌وگوها و مذاکرات رهبران اروپایی با رئیس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید بستگی دارد.
براساس برخی گزارشها انتظار می‌رود که این رهبران با نفوذ اروپایی موفق شوند ترامپ را به ماندن در برجام راضی کنند. فایننشال تایمز در گزارشی به نقل از یک دیپلمات اتحادیه اروپا نوشت: «احتمال قانع کردن ترامپ تا قبل از ۱۲ مه وجود دارد.» وی سفر متوالی دو تن از بانفوذترین رهبران اروپایی را مثبت ارزیابی کرد و گفت: «ایران مهم‌ترین موضوع گفت‌وگوها خواهد بود.» امانوئل مکرون پیش از سفر سه روزه خود به آمریکا برای گفت‌وگو با دونالد ترامپ درباره برجام و همچنین بحران سوریه، به شبکه فاکس گفت در مورد برنامه هسته‌ای ایران، گزینه دیگری را مدنظر ندارد. رئیس‌جمهور فرانسه در پاسخ به این سوال که آیا خروج از برجام «اشتباه» است، گفت: «برجام بی‌عیب و کامل نیست، اما برای برنامه هسته‌ای ایران گزینه بهتری دارید؟ من که این گزینه را نمی‌بینم.
گزینه جایگزین شما چیست؟ من گزینه دیگری نمی‌بینم. بگذارید این چارچوب [برجام] برقرار بماند برای اینکه بهتر از وضعیتی به سبک کره‌شمالی است.» رئیس‌جمهور فرانسه همچنین در ادعاهایی گفت: «قصد دارد با محدود کردن برنامه موشکی و همچنین نفوذ ایران در سوریه، برجام را تکمیل کند.»
همچنین آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان هم خواستار برقرار ماندن برجام شده است. صدراعظم آلمان در گفت‌وگو با تلویزیون اسرائیلی گفت که نگرانی‌های زیاد در اسرائیل، در مورد آنچه از ایران نشات می‌گیرد را درک می‌کند. او با اشاره به اختلاف‌نظرها میان برلین و تل‌آویو افزود: «مساله‌ای که در مورد آن اختلاف نظر داریم این است که بهترین راه مهار آن چیست. نخست‌وزیر نتانیاهو معتقد است که توافق هسته‌ای با ایران امنیتی که اسرائیل می‌خواهد را برآورده نمی کند. ما معتقدیم که این توافق، هرچند بی نقص نیست، اما بهتر از این است که هیچ توافقی در کار نباشد.
ما به بحث در این باره ادامه خواهیم داد، اما آلمان از نزدیک نظارت خواهد داشت تا از عمل به توافق اطمینان حاصل کند.» در عین حال خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام دولت آمریکا می‌گوید وزرای خارجه کشورهای گروه هفت، در جریان دیدار دو روزه خود در تورنتو که روز یکشنبه آغاز شد، در مورد توافق هسته‌ای با ایران و اینکه «برجام» به کدام سو می‌رود، گفت‌وگو کردند. بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا، در حاشیه دیدارها گفته است «یکی از چیزهایی که ما درحال حاضر نگران آن هستیم موضوع [توافق هسته‌ای] است و می‌خواهیم بدانیم به کدام‌سو می‌رود.»
هشدار به ترامپ
در این میان کاخ کرملین اعلام کرده است که ولادیمیر پوتین و امانوئل مکرون روسای جمهور روسیه و فرانسه روز دوشنبه بر لزوم ادامه اجرای برجام به‌عنوان یک عنصر امنیتی بین‌المللی گفت‌وگو کردند. از دیگرسو برخی مقامات دیگر از جمله وزیر خارجه روسیه، دبیرکل سازمان ملل و نماینده عالی‌رتبه سازمان ملل در امور خلع‌سلاح نیز نسبت به خروج احتمالی آمریکا از برجام واکنش نشان دادند. به گزارش خبرگزاری فارس، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در یک نشست خبری در سوئد اعلام کرد که توافق هسته‌ای با ایران، دستاورد جامعه جهانی بود و در صورت خروج از توافق، ایران برنامه‌‌های خود در این خصوص را ادامه خواهد داد. وی بار دیگر بر لزوم حفظ توافق هسته‌ای با ایران تاکید کرد و این توافق را برای صلح و ثبات بین‌الملل ضروری دانست.
همچنین ایزومی ناکامیتسو، نماینده عالی‌رتبه سازمان ملل در امور خلع‌سلاح در یک کنفرانس عدم اشاعه هسته‌ای سازمان ملل، ساعاتی قبل از دیدار مکرون و ترامپ در واشنگتن درباره حفظ برجام با اشاره به تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا برای کناره‌گیری از توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵، از طرفین برجام خواست که از این توافق خارج نشوند. همچنین سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز با بیان اینکه «این کشور با بازنگری برجام مخالف است»، گفت: «مسکو و پکن توافق کرده‌اند که مانع از هرگونه تلاش‌های آمریکا برای کارشکنی در توافق هسته‌ای با ایران شوند.»
تهیه پیش‌نویس چهار سند «اصلاح برجام»
همزمان با انتشار اخباری از اظهارنظر رهبران فرانسه و آلمان درخصوص لزوم حفظ برجام، روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال جزئیاتی از همکاری‌های آمریکا و اروپا برای رسیدن به یک توافق سیاسی احتمالی جهت اصلاح توافق هسته‌ای برجام منتشر کرده است. وال‌استریت‌ژورنال نوشته انتظار می‌رود در هر گونه توافق احتمالی میان دو طرف، ایران از ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما یا آزمایش آنها منع شده و بار دیگر بر دسترسی آژانس به سایت‌های ایران از جمله سایت‌های نظامی تاکید شود.
رسانه آمریکایی نوشته دیپلمات‌های دو طرف بر سر تاریخ انقضای برخی از محدودیت‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران دچار اختلاف هستند. مقام‌های اروپایی معتقدند این اختلاف را می‌توان با تعیین ملاک‌هایی برای برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران و هشدار به این کشور درباره هرگونه انحراف این برنامه به سمت مقاصد نظامی حل‌وفصل کرد.گفته می‌شود مقام‌های اروپایی علاقه‌ای به همراهی با ترامپ جهت بازگرداندن خودکار تحریم‌ها به بهانه انجام فعالیت‌های مجاز در برجام ندارند. غیر از موضوع برنامه موشکی ایران، دیپلمات‌ها درحال بحث درباره فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیز هستند. خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از مقام‌های دخیل در مذاکرات اروپا و آمریکا نوشته پیشرفت‌های محسوسی در زمینه بندهای زوال‌پذیر برجام حاصل شده است. این رسانه نوشته پیش‌نویس چهار سند که دیپلمات‌ها گمان می‌کنند در آنها به نگرانی‌های ترامپ پرداخته شده تهیه شده است.
در این چهار سند که شامل یک بیانیه کلی و سه متن فرعی است قرار است این نکته تصریح شود که معاهدات بین‌المللی غیر از برجام از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای در سال‌های پس از انقضای برجام جلوگیری کند. در این سندها به علاوه از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواسته شده فعالیت‌های نظارتی را تقویت کند و وعده داده شده در صورت حرکت ایران به‌سمت ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما تحریم‌های شدیدی علیه این کشور وضع می‌شود. این در شرایطی است که مقامات ایران بارها تاکید کرده‌اند که هیچ‌گونه اصلاح یا تغییری در مفاد برجام را نخواهند پذیرفت و درباره بازدید از سایت‌های نظامی نیز اعلام کرده‌اند به هیچ وجه اجازه بازدید از سایت‌های نظامی را نخواهند داد.
گزینه‌های ایران
همزمان با نزدیک شدن به موعد تعیین شده توسط ترامپ و گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر خروج آمریکا از برجام، وزیر خارجه ایران نسبت به این مساله هشدار داده است. محمدجواد ظریف که در آمریکا به‌سر می‌برد اخیرا در گفت‌وگویی تاکید کرد که در صورت خروج آمریکا از برجام ایران گزینه‌های زیادی دارد و تصمیمات جدی اتخاذ خواهد کرد. ظریف طی این سفر، چندین مصاحبه و گفت‌وگو با خبرنگاران آمریکایی داشته و مواضع جمهوری اسلامی ایران درباره موضوعات مختلف از جمله توافق هسته‌ای را تشریح کرده است. یکی از این جلسات روز شنبه با حضور شماری از خبرنگاران رسانه‌های مهم آمریکایی برگزار شده و آنطور که حاضرین در این نشست می‌گویند، موضوعات مختلفی مورد بحث قرار گرفته است.
نیک شفرین، خبرنگار سایت خبری «نیوزآور» در شناسه کاربری‌اش در توئیتر بخش‌هایی از اظهارات وزیر خارجه ایران که در نشست با ۱۲ خبرنگار مطرح شده را منتشر کرده است. شفرین نوشته ظریف در موضوع برجام باردیگر موضع ایران مبنی بر اینکه مذاکره مجددی درخصوص این توافق در کار نخواهد بود را تکرار کرد. به نوشته خبرنگار آمریکایی یکی از گزینه‌های مطرح شده توسط رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، ماندن در توافق و همکاری با اروپایی‌ها برای منزوی کردن آمریکایی‌ها بود.
البته شفرین می‌گوید ظریف این گزینه را تقریبا مردود دانسته است. طبق این روایت، وزیر خارجه ایران گفته است: «این [گزینه] بسیار بعید است. اینکه ایران از مزایای توافق برخوردار شود مهم است و ایران به هیچ‌وجه به‌صورت یکجانبه توافق را اجرا نخواهد کرد.»از دیگر سو نشریه نیویورکر به نقل از وزیرخارجه ایران، سه گزینه تهران در برابر واشنگتن در صورت خروج از برجام را تشریح کرد. نشریه نیویورکر در پاسخ به سوالی درباره هشدار رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از برجام در صورت اصلاح نشدن این توافق تا روز ۱۲ مه گفت که اگر آنها می‌خواهند توافق را نابود کنند و گزینه‌هایی آماده دارند، باید با پیامدهای آن نیز مواجه شوند. ظریف ادامه داد: «مغرور بودن بسیار خطرناک است.
ترامپ در طول ۱۵ماه گذشته تلاش کرد تا با مانع‌تراشی در مسیر عادی‌سازی روابط تجاری با ایران این توافق را از بین ببرد. برای ایران بسیار مهم است که از منافع اقتصادی این توافق بهره ببرد.» وی همچنین گفت: «اگر ترامپ از توافق خارج شود، ایران سه انتخاب دارد، اول اینکه می‌تواند توافق را کنار بگذارد، از پایبندی دست بکشد و غنی‌سازی اورانیوم خود را از سر بگیرد یا حتی آن را افزایش دهد، گزینه دوم ایران این است که از ساز و کار موجود در توافق استفاده کند که به هر یک از طرف‌ها اجازه می‌دهد تا یک شکایت رسمی در کمیسیونی که برای رسیدگی به نقض توافق ایجاد شده است، مطرح کند.» وزیر امور خارجه کشورمان افزود: «ایران تاکنون یازده شکایت را نزد فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که ریاست این کمیسیون را بر عهده دارد، مطرح کرده است.
هدف از این رویه این است که آمریکا به توافق پایبند باشد.» به گفته ظریف، انتخاب سوم ایران این است که این کشور می‌تواند تصمیم به خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای بگیرد، اما تهران هنوز تصمیمی درباره اینکه باید کدام یک از گزینه‌ها را انتخاب کند نگرفته است. رئیس دستگاه دیپلماسی در ادامه با تاکید بر اینکه ایران یک کشور تک‌صدایی نیست، گفت: «افکار عمومی در یک سال گذشته تغییر کرده و بی‌اعتمادی (نسبت به آمریکا) عمیق‌تر است. آمریکا نه تنها به سهم خود در توافق عمل نکرده بلکه مطالبات بیشتری را هم مطرح کرده است.» ظریف گفت: «این پیامی بسیار بد است که به مردم ایران و همچنین مردم جهان می‌فرستند با اینکه شما نباید هیچ‌وقت با ایالات‌متحده توافق کنید چراکه در نهایت اصل آمریکا این است؛ آنچه از آن من است، از آن من است و آنچه از آن شما است، قابل مذاکره است.»
احتمال مذاکره مجدد با واشنگتن
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در پاسخ به این سوال که در صورت مرگ توافق هسته‌ای آیا ایران ممکن است بار دیگر با آمریکا مذاکره کند، تاکید کرد: «دیپلماسی هرگز نمی‌میرد اما این به آن معنی نیست که تنها یک مسیر برای دیپلماسی وجود دارد و آن هم آمریکا است.» ظریف افزود: «تصمیم نهایی ایران هرچه باشد برای آمریکایی‌ها چندان خوشایند نخواهد بود. در این باره اتفاق نظر وجود دارد.» وی همچنین درباره تلاش‌های اروپا برای توافق با آمریکا برای اعمال محدودیت‌های بیشتر برای ایران به منظور ماندن آمریکا در توافق هسته‌ای، بیان کرد: «هر سازشی که منجر به شروط جدید شود، به آن پایبند نخواهیم بود و باور نداریم که برای اجرای بهتر برجام مفید، ثمربخش یا سازنده است.
آنها موضع ما را می‌دانند. تنها سناریویی که ما می‌توانیم با آن کنار بیاییم این است که اروپایی‌ها با دولت ترامپ گفت‌وگو کنند تا آنها یک بار و برای همیشه، شروع به پایبندی به توافق کنند.» وزیر امور خارجه کشورمان با بیان اینکه دولت ترامپ هرگز در برجام نبوده است، گفت: «صرف حضور آمریکا در توافق هسته‌ای کافی نیست و این کشور باید عضو فعال و دارای حسن‌نیت در این توافق باشد.» همچنین ظریف در گفت‌وگویی تفصیلی با المانیتور درباره احتمال خروج ایران از برجام در صورت خروج آمریکا از این توافق گفت: «اگر ما تصمیم به کنار گذاشتن توافق بگیریم، از منظر جامعه بین‌الملل کاملا مطابق با برجام خواهد بود. چنین اتفاقی منجر به انزوای آمریکا به‌عنوان یک شریک غیرقابل اعتماد و غیرقابل پیش‌بینی خواهد شد.
جامعه بین‌الملل خواهد فهمید که ایران نمی‌تواند به‌طور یکجانبه و بدون حضور دیگر اعضا توافق را اجرا کند. بنابراین من بر این باورم که این مساله حتی می‌تواند تاثیرات اقتصادی منفی برای ایران را کاهش دهد.» او بار دیگر بر توسعه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به‌عنوان یکی از گزینه‌های ایران در برابر آمریکا تاکید کرد.
توصیه ظریف به مرکل و مکرون
وزیر خارجه ایران در واکنش به سفر مرکل و مکرون به واشنگتن با هدف صحبت پیرامون برجام و محدود کردن ایران در حوزه موشکی و منطقه‌ای تاکید کرد: «از نظر من این یک سیاست اشتباه است. آنها باید از فرصت دیدار با رئیس‌جمهور ترامپ برای ترغیب وی به پایبندی به تعهدات آمریکا ذیل برجام استفاده کنند، به‌جای اینکه تلاش کنند کاری خوشایند او انجام دهند، زیرا تلاش برای آرام کردن وی سبب خواهد شد تا او گام‌های بیشتری در مسیر غلط بردارد.
من فکر می‌کنم که اگر آنها به منافع خود و منافع اروپا فکر می‌کردند، باید از این فرصت برای ترغیب ترامپ و اجرای تعهدات آمریکا با حسن‌نیت استفاده می‌کردند.» او در پاسخ به اینکه اگر تلاش‌های کشورهای اروپایی برای متقاعد کردن ترامپ به موفقیت بینجامد، پاسخ ایران چه خواهد بود، توضیح داد: «ما بر مبنای منافع خود تصمیم می‌گیریم. بر این اساس که ایران می‌تواند از منافع اقتصادی بهره ببرد و آیا آمریکا آماده است تا دست از کارهای خود در این ۱۵ ماه برای دائمی کردن فضای عدم قطعیت و جلوگیری از تعامل شرکای اقتصادی با ایران بردارد. این سیاستی است که باید متوقف شود و ما بر این باوریم که مکرون و آنگلا مرکل باید ترامپ را متقاعد کنند که سیاست وی سبب شده تا توافق پایدار نباشد و باید متوقف شود.»
پاداش گرفتن ترامپ از اروپا منطقی نیست
سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران در مصاحبه با روزنامه نروژی «آفتن پوستن» گفت: «ایران آماده است تا برنامه هسته‌ای خود را دوباره از سر بگیرد.» او در بخشی از این مصاحبه که در جریان سفر اخیرش به نروژ صورت گرفته است، در مورد برجام گفت: «این توافق بر دو پایه استوار است؛ یکی اینکه ایران باید تعهدات خود را در قبال برنامه هسته‌ای انجام دهد و دیگر اینکه تحریم‌های ایران باید برداشته شوند. اگر آمریکا از برجام خارج شود، یکی از این ستون‌ها از بین می‌رود و سپس کل توافق نابود خواهد شد.» دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران همچنین در این گفت‌وگو از آلمان، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی که برای خوشایند ترامپ، موضع خود را در مورد امتناع از هرگونه تحریم جدید علیه ایران به امید حفظ توافق هسته‌ای تغییر داده‌اند ابراز ناراحتی کرده و گفت: «این عادلانه نیست، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای طی ۱۰ گزارش به این نتیجه رسیده است که ایران بخش مربوط به خود در توافقنامه هسته‌ای را کاملا اجرا کرده است. این درحالی است که ترامپ که تهدید کرده این قرارداد را نقض می‌کند، از سوی اروپایی‌ها پاداش می‌گیرد. اما اکنون ما داریم مجازات می‌شویم. این منطقی نیست و عملی نخواهد نشد.»
دنیای اقتصاد