پروژه فولاد نیشابور را میراث دولت احمدی‌نژاد می‌دانند. دولتی که هفت طرح فولادی با مکان‌یابی غلط را روی دست دولت بعدی گذاشت.
اما در کمال تعجب اگرچه از دولت بعد انتظار تدبیر و امید داشتیم، امیدمان نا‌امید شد؛ دولتی که از آن انتظار می‌رفت راه‌های غلط گذشته را اصلاح کند، عزم خود را جزم کرد تا طرح غلط فولاد نیشابور را تکمیل کند. یعنی همان دیوار کجی که در دولت عدالت‌محور گذاشته شد، گویا تا ثریا کج خواهد رفت. دشت نیشابور که یکی از دشت‌های بحرانی کشور از نظر آب است و کوچک‌ترین خطایی، می‌تواند برای همیشه بساط تمدن را از این منطقه جمع کند، دیروز شاهد افتتاح یک طرح فولادی آب‌بر بود. اگرچه مهدی کرباسیان، رئیس هیئت‌عامل ایمیدرو به جانمایی غلط این پروژه در دولت احمدی‌نژاد اذعان می‌کند اما تلاش‌های دولت برای تکمیل یک پروژه غلط را هم بر می‌شمرد! او می‌گوید آب مورد نیاز این صنعت آب‌بر با مجوز سازمان آب منطقه‌ای از تغییر کاربری آب کشاورزی به صنعت تأمین شده است. یک پرسش بی‌پاسخ این است که کدام مطالعه به سازمان آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی نشان داده است که تغییر کاربری چاه‌های کشاورزی به صنعتی، وضعیت دشت نیشابور را بحرانی‌تر نخواهد کرد و شاهد فرونشست در این دشت و ایجاد مشکل برای سرمایه‌گذاری انجام‌شده نخواهیم بود؟ کسی نمی‌داند تغییر کاربری چاه‌های کشاورزی در درازمدت چه بلایی بر سر دشت نیشابور خواهد آورد اما همه می‌دانند که دشت نیشابور همین امروز هم در معرض خطر است. مشروح گفت‌وگو با مهدی کرباسیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس هیئت‌عامل ایمیدرو درباره این پروژه فولادی در ادامه می‌آید.
اجرای پروژه فولاد نیشابور چقدر به میزان تولید کشور اضافه می‌کند؟
پروژه نیشابور یکی از هفت طرح فولادی است که در سال 92 به‌طور کامل متوقف بود. با‌توجه به اینکه ایمیدرو نقدینگی وسیعی برای ادامه پروژه نداشت، با گرفتن مشارکت و شرکت سرمایه‌گذاری بانک پارسیان (85 درصد مشارکت آنها و 15 درصد ایمیدرو) کار را ادامه دادیم. ما توانستیم فاز اول پروژه را با حضور رئیس‌جمهور افتتاح کنیم. با افتتاح این پروژه 800 هزار تن آهن اسفنجی به تولید کشور اضافه می‌شود. همان‌طور‌که می‌دانید از فراوری سنگ آهن، کنستانتره به‌دست می‌آید و با تبدیل کنستانتره به گندله و سپس آهن اسفنجی، زمینه تولید شمش فولاد فراهم می‌شود. با اجرای این پروژه یک گام به تولید فولاد و هدف تولید 55 هزار تن فولاد در افق 1404 نزدیک شدیم. درحال‌حاضر زیرساختهای آب، برق، گاز و راه آهن برای پروژه فراهم است و آماده اجرای فاز دوم هستیم. در فاز دوم هم گشایش اعتبار اسنادی (LC) از محل اعتبار ایران و چین انجام شده است. پیش‌بینی ما این است که با اجرای این فاز 50 هزار تن آهن اسفنجی به فولاد تبدیل خواهد شد. امید است که این طرح در رونق منطقه کمک کند و هم به توسعه استان منجر شود.
سنگ آهن مورد‌نیاز از معادن خود استان تأمین می‌شود؟
یکی از اقدامات خوبی که در این پروژه انجام دادیم، این بود که بانک پارسیان در این پروژه مشارکت کرد. شرکت سرمایه‌گذاری بانک پارسیان در پروژه کنستانتره و گندله سنگان که به ظرفیت پنج میلیون تن بود-در مزایده‌ای که در سال 93 برگزار کردیم- برنده شد. آنها 60 درصد سهام دارند و 40 درصد سهام هم متعلق به ایمیدرو است. درحال‌حاضر دو میلیون و 600 هزار تن کنستانتره در سنگان تولید می‌شود. عملیات مقدماتی اجرائی دو میلیون و 400 هزار تن طرح تکمیلی کنستانتره اپال پارسیان هم که با مشارکت 60 درصدی شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان و 40 درصد ایمیدرو است، در دو ماه آینده به صورت قطعی آغاز خواهد شد. بنابراین سنگ آهن این پروژه از سنگان تأمین می‌شود و زنجیره فولاد کنستانتره و گندله را خواهیم داشت که در نهایت گندله به سبزوار حمل خواهد شد.
با توجه به خشکی منطقه منابع آبی زنجیره فولادی که طراحی شده است، چگونه تأمین می‌شود؟
حرف درستی زدید. متأسفانه جایابی هفت طرح فولادی درست نبوده است اما با کمک مقامات محلی و تبدیل چاه کشاورزی به مصارف صنعتی با مجوز سازمان آب منطقه‌ای، آب این طرح تأمین شده است.
در شرایطی که جایابی مناسب نبود، امکان توقف طرح وجود نداشت؟
مطلع هستید که وقتی پروژه‌ای در منطقه‌ای شروع می‌شود، چون ابعاد اجتماعی، سیاسی و مردمی دارد، نمی‌توان این پروژه‌ها را جابه‌جا کرد. دولت دهم عملیات کلنگ‌زنی و میزانی از پروژه برای تولید آهن اسفنجی را شروع کرده بود.
پروژه چه میزان پیشرفت داشت؟ به صرف زدن یک کلنگ، اقدام به تکمیل پروژه کردید و نتوانستید نسبت به تعطیلی آن اقدام کنید؟
کجا می‌توانید وقتی پروژه‌ای شروع می‌شود و از نظر اجتماعی و سیاسی تبعات دارد، آن را متوقف کنید؟
پروژه نیشابور چند درصد پیشرفت فیزیکی داشت؟
نزدیک به 40 درصد پیشرفت فیزیکی داشت.
برای آن 40 درصد پیشرفت فیزیکی چقدر اعتبار هزینه شده بود؟
به خاطر ندارم. ولی اصلا در هیچ پروژه‌ای وقتی کلنگ‌زنی می‌شود، امکان جابه‌جایی به دلیل ابعاد سیاسی و فرهنگی وجود ندارد. ما تلاش کردیم بدون اینکه پروژه لطمه‌ای بخورد، زیرساختهای آن را فراهم کنیم. سیاست وزارت صنعت و معدن در پروژه‌های بعدی این است که مسئله آب در طرح‌ها دیده شود. در سه، چهار سال گذشته این مسئله به‌عنوان یک اصل مورد توجه قرار گرفته است.
اگر سیاست استقرار صنایع آب‌بر بر‌اساس مسئله کمبود آب است، چرا فاز دوم این پروژه را هم در همان منطقه بدون آب با کمک چین اجرا می‌کنید؟
درباره پروژه‌های مرتبط با صنایع معدنی قطعا بحث تأمین آب به عنوان یک بحث استراتژیک مورد توجه است و مجوزهایی که وزارت صنعت معدن و تجارت در نظر دارد صادر کند، به این مسئله توجه می‌کند. اولویت ما این است که این صنایع در کنار خلیج‌فارس و دریای عمان مستقر شود.
یعنی فاز دوم طرح فولادی نیشابور در حاشیه آب‌های جنوب کشور اجرا می‌شود؟
خیر، این طرح پیش‌بینی شده که 800 هزار تن آهن اسفنجی تولید کند و فاز دوم آن هم در سبزوار انجام خواهد شد. زیرا زیرساخت آن فراهم شده است اما پروژه‌های جدید کشور را با در نظر گرفتن اولویت آب اجرا می‌کنیم. نکته مهم دیگر درباره آب، بحث استفاده از پساب شهرها است که باید به آن توجه شود.
شهر سبزوار این پتانسیل را دارد که از پساب آن برای صنعت فولاد استفاده شود؟
بله. قرار است این اتفاق بیفتد. این طرح در جوین است. اگر طرح توسعه‌ای در آنجا اجرا شود، با حل‌مسئله تأمین آب، طرح را تکمیل خواهیم کرد.
شرق