به اعتقاد آنها، در موقعیت جدید، اقتصاد بدون تعامل و همیاری در فضای اقتصاد جهانی قابل پیشبرد نیست و نمی‌توان در فضای بی‌شکل به سرمایه‌گذاری و صادرات غیرنفتی امید داشت و برای آن برنامه بلندمدت ترسیم کرد. فعالان اقتصادی همچنین بر حذف دلالان، واسطه‌گران و رانت‌خواران از اقتصاد کشور و رهایی از سایه سنگین غیرمولدها بر اقتصاد ایران تاکید کردند.
آغاز فصل جدید برجام با خروج آمریکا از این توافق بین‌المللی، به سوژه داغ این روزها تبدیل شده است. به‌گونه‌ای که بخش‌خصوصی نیز به تحلیل این موضوع پرداخته و در نشست پارلمان اقتصاد، با دو نگاه داخلی و خارجی، فوریت‌های اقتصادی در شرایط جدید را مورد بررسی قرار داده است. از بعد داخلی، فعالان اقتصادی از دولت درخواست کردند تا یارانه اقتصاد به سیاست را متوقف کند. این موضوع درحالی مطرح شد که رئیس‌جمهور نیز همواره بر این موضوع تاکید داشته است. از سوی دیگر به اعتقاد آنها، نباید در وضعیت کنونی، اقتصاد کشور در اختیار دلالان و واسطه‌ها قرار گیرد. همچنین نیاز است سایه غیرمولدها از سر اقتصاد کشور کم شود.
صداقت دولتمردان در گفت‌وگو در مورد فصل جدید پسابرجام هم از دیگر مواردی است که در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران از سوی فعالان بخش‌خصوصی مطرح شده است. اما سخنان رئیس اتاق ایران که به نمایندگی از بخش‌خصوصی در این نشست گفته شده، از بعد بین‌المللی نیز توصیه‌هایی را در بر داشته است. توصیه‌هایی که حکایت از توسعه روابط اقتصادی بین‌المللی دارد. براساس گفته‌های غلامحسین شافعی، گسترش روابط بین‌المللی به‌خصوص با کشورهای همسایه، انعقاد پیمان‌های منطقه‌ای و قراردادهای تجارت ترجیحی، حضور موثر ایرانی‌ها در مجامع بین‌المللی و تقویت هرچه بیشتر دیپلماسی سیاسی و اقتصادی در شرایط جدید پسابرجام می‌تواند مسیر حرکت اقتصاد کشور را تغییر دهد.
تحریم‌ها کاغذ پاره نیستند
شافعی، رئیس اتاق ایران در سی و ششمین نشست هیات نمایندگان اتاق ایران که به میزبانی مشهد برگزار شد به سخنرانی در مورد شرایط جدید برجام و راه‌های تقویت توان اقتصاد ملی پرداخت. به گفته او، یکی از مسائلی که در ماه‌های اخیر در جامعه ایران و بخش سیاست‌گذار کشور مطرح می‌شد، نتایج انتخابات دولت ترامپ و عدم توافق این دولت به موضوع برجام بود، مساله‌ای که قابل پیش‌بینی بود و رهبر معظم انقلاب با درایت خود بارها به آن اشاره کرده بودند.
شافعی ادامه داد: در روزهای گذشته آمریکا با خروج از برجام به ما ثابت کرد که نمی‌توان در اقتصاد جهانی به این دولت و حتی دیگران اعتماد داشت؛ اعتماد، باید مطلقا بر توانایی خودمان، جوانانمان، صنعتگران، تولیدکنندگان، صادرکنندگان و ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه خودمان باشد. برجام تنها توافق درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران نبود، بلکه مسیری درحال آزمون بود برای اثربخشی گفت‌وگو در راستای صلح، نظم و امنیت جهانی؛ آزمونی که متاسفانه با رویکرد نابخردانه دولت آمریکا به نتایج خوبی نرسید و این امر در جامعه جهانی و تصمیمات و گفت‌وگوهای آتی آن مسلما بازتابی منفی خواهد داشت و عواقب سوئی به بار خواهد آورد. بسته شدن باب گفت‌وگو و مذاکره یعنی نقش بر آب شدن اثربخشی سازمان‌های بین‌المللی و به‌خصوص سازمان ملل. برجام از اجماع‌نظر همه اعضای شورای امنیت برخوردار بود و شایسته نبود که دولت آمریکا این‌گونه سازمان ملل و اعضای آن را به بازی بگیرد.
او با اشاره به موضع‌گیری درست ایران در شرایط جدید، اظهار کرد: این موضع‌گیری بیان‌کننده اراده ملت ایران است و بخش‌خصوصی و اتاق‌های بازرگانی با تمام توان از چنین موضعی پشتیبانی می‌کنند؛ اما برای گذار از این شرایط لازم است راهکارهای منطقی تبیین شود. رئیس اتاق ایران با بیان اینکه واقعیت این است که تحریم‌ها کاغذپاره نیستند و نمی‌توان به صنعتگران، تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی گفت که مشکلی به‌وجود نخواهد آمد، گفت: باید باصداقت به گفت‌وگو نشست و وحدت و انسجام ملی را دوچندان کرد. در قدم بعدی گسترش روابط بین‌المللی به‌خصوص با کشورهای همسایه می‌تواند ما را در برابر اثرات سوء تصمیمات دولت آمریکا مصون دارد. انعقاد پیمان‌های منطقه‌ای و قراردادهای تجارت ترجیحی برای ما اثربخش بوده و نقاط قوت ما را پررنگ خواهد کرد. او افزود: حضور موثر ما در مجامع بین‌المللی و تقویت هرچه بیشتر دیپلماسی سیاسی و اقتصادی از مواردی است که در شرایط موجود جهانی باید به‌طور جدی‌تری موردتوجه همه‌جانبه قرار گیرد. این اعتقاد به‌درستی وجود دارد که کشور ما از نقاط قوت بسیار بالایی هم ازنظر موقعیت ژئوپلیتیک و هم ازنظر نیروهای متخصص زبده و توانمند برخوردار است. اگر عقلانیت را اساس تصمیم‌گیری آینده خود قرار دهیم، قطع به‌یقین قادر خواهیم بود بر مشکلات فائق آمده و راه تعالی اقتصادی را ادامه دهیم.
رئیس اتاق بازرگانی ایران گفت: دیگر نباید مثل سال‌های گذشته اقتصاد کشور را بی‌پناه در اختیار اشتهای سیری‌ناپذیر دلالان، واسطه‌گران و رانت‌خواران گذاشت. باید چاره‌ای اساسی برای خروج از این وضعیت مخرب بیندیشیم. سایه سنگین غیرمولدها بر سر اقتصاد ایران به‌شدت سنگینی می‌کند تا از این قاعده به‌شدت مخرب و ضدتوسعه‌ای رهایی نیابیم ریشه تولید و صنعت در کشور ما پا نخواهد گرفت. سود فعالیت‌های تولیدی، قادر به رقابت با سود این نوع فعالیت‌ها نخواهد بود و ما دائما شاهد فرار یا انحراف سرمایه‌ها از بخش‌های مولد به بخش‌های نامولد خواهیم بود.
او به نماگرهای اقتصادی کشور نیز اشاره داشت و در این باره گفت: مطابق نماگرهای اقتصادی جمعیت کشور در سال ۹۷ به ۸۱ میلیون نفر بالغ شده که از این جمعیت ۶۰ میلیون نفر آن در شهرها ساکن هستند، نرخ بیکاری نزدیک به ۱۲ درصد و تورم حدود ۱۰ درصد، سهم بخش صنعت و معدن از تولید ناخالص ملی حدود ۱۳ درصد، سهم نفت ۳/ ۱۲ درصد، کشاورزی ۱۰ درصد و خدمات ۵۷ درصد است. بنابراین ما در بخش‌های مولد کشور همچنان بسیار ضعیف هستیم؛ در صورتی‌که در افق بلندمدت ۱۴۰۴ و طبق بیانات مقام معظم رهبری و برنامه‌های توسعه بلندمدت کشور قرار بر این بود که سهم بخش تولید افزایش یابد و این امر متاسفانه تحقق نیافت.
در شرایطی که در پیش داریم برای این موضوع باید فکر اساسی کرد. او در ادامه صحبت‌های خود به تحولات نرخ ارز نیز اشاره داشت و گفت: طی ماه‌های اخیر تحولات تکراری دیگری در اقتصاد ما درحال شکل‌گیری است که اگر با تدبیر و سیاست‌گذاری‌های مناسب با آن برخورد نشود، می‌تواند تمام داشته‌های سال‌های اخیر را که بسیار به آن افتخار کردیم، در هم بریزد. تغییر و تحولات نرخ ارز و خدشه جدی به اعتماد و اطمینان یکی از این مسائل است. نقدینگی اقتصاد ایران برابر تعریف بانک مرکزی در پایان دی ماه ۹۶ بالغ بر ۱۴۶۳هزار میلیارد تومان بوده است. این انباشت نقدینگی در غیاب رشد محدود تولید است و عدم اصلاحات در ساختار نظام بانکی چنین پیامدهایی به‌دنبال خواهد داشت.
شافعی با بیان اینکه تاکنون بارها رئیس‌جمهوری اشاره داشتند که زمان آن رسیده که سیاست به اقتصاد یارانه بدهد، تصریح کرد: در چنین موقعیت خطیری که با آن مواجه شده‌ایم، نباید همچنان اقتصاد مکلف به پرداخت یارانه زیان‌بار به سیاست شود. اقتصاد بدون تعامل و همیاری در فضای اقتصاد جهانی قابل پیشبرد نیست. نمی‌توان در این فضای بی‌شکل به سرمایه‌گذاری و به‌خصوص صادرات غیرنفتی امید داشت و برای آن برنامه بلندمدت ترسیم کرد. شرایط به‌طور ناگزیر، ما را با این موضوع مواجه می‌کند که در تقسیم کار بین‌المللی وارد شده‌ایم و واردشدن در این تقسیم کار آثار خودش را دارد. باید جایگاه شایسته و بایسته خود را پیدا کنیم و بدان دست یابیم و این امر مستلزم تلاش دوچندان، تلاش‌های آگاهانه، هدفمند و درعین‌حال پیگیر و خستگی‌ناپذیر وزیر امورخارجه است.
رئیس اتاق ایران با اشاره به اینکه نباید برای اصلاح شرایط تعلل کرد، گفت:باید بپذیریم که اقتصاد دچار ضعف‌های عمیقی است. تا زمانی که از درون قادر به حل اساسی و واقعی ضعف‌های اقتصاد خود نباشیم، نمی‌توانیم در درازمدت با فشارها مقابله و اقتدار خود را در عرصه سیاست جهانی حفظ کنیم. با توجه به فرصت طلایی که درحال‌حاضر کشور برای اصلاح در اختیار دارد دیگر مجالی برای تعلل و فرصت‌سوزی نداریم. باید بدانیم که ضعف‌های درونی، چه بوده است و در چنین شرایطی باید محور تصمیمات حاکمیت در یک حرکت هم‌راستا، تصمیم‌سازی برای خروج پایدار و همیشگی از بحران‌های متعدد فصلی اقتصاد کشور باشد. به گفته او، انتخاب ما در برابر ترامپ باید تنش‌زدایی از سیاست خارجی، تعامل سازنده با دنیا و تقویت هرچه بیشتر حرکت به‌سوی افزایش توان صادراتی و تولیدی کشور در رسیدن به مرزهای توسعه اقتصادی باشد. این راه‌حل عقلانی و پایداری است که می‌توان کشور را هم از تنش‌ها و التهابات داخلی و هم زیاده‌خواهی قدرت‌های جهانی به‌صورت پایدار و بلندمدت نجات داد و آن را به‌سلامت به سرمنزل مقصود رساند. این همان سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است که رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید جدی دارند.
شافعی ادامه داد: اقتصاد مقاومتی به مفهوم مشارکت مردم در مسائل اقتصادی خاصه صاحبان اندیشه و بازیگران صحنه اقتصاد یعنی فعالان اقتصادی در انتخاب سیاست‌ها، ابزارها و رویکردهای اقتصادی کشور است و تمرکز آن باید بر نقاطی باشد که گلوی اقتصاد کشور را می‌فشارد، نه اینکه کارهای روزانه دستگاه‌های دولتی در قالب پروژه‌های اقتصاد مقاومتی تعریف شود. او به موضع‌گیری رئیس‌جمهوری در برابر خروج آمریکا از برجام اشاره کرد و گفت: با موضع‌گیری‌های مدبرانه رئیس‌جمهوری در مقابل آمریکا، به‌نظر می‌رسد صحنه جدیدی برای وفاق و همدلی ایجاد شده است. این‌بار این همدلی و وفاق را همگی پاس بداریم، خود را به آن گره بزنیم و همه در اندیشه ایرانی آباد، نقطه عطفی در اقتصاد ایران آغاز کنیم.
بازنگری در بیانیه ارزی
مساله ارزی و مشکلات صادرکنندگان نیز بخش دیگری از نشست هیات نمایندگان اتاق ایران را به خود اختصاص داد. محمدرضا انصاری، رئیس کمیته ارزی اتاق ایران گزارشی از عملکرد این کمیته را در نشست مذکور ارائه داد. اگرچه قرار بود اتاق ایران در نشست روز گذشته خود، بیانیه ارزی را قرائت کند، اما انصاری با اشاره به بیانیه صادر شده توسط کمیته ارزی اتاق ایران اظهار کرد: این آئین‌نامه در پی خروج آمریکا از برجام نیاز به بازنگری دارد و البته امیدواریم دولت در این شرایط مقتدرانه رفتار کند. این عضو هیات‌رئیسه اتاق ایران با اشاره به تشکیل کمیته ارزی در پی تصمیمات اخیر دولت در حوزه ارز، گفت: سعی کردیم از فعالان اقتصادی و صاحب‌نظران نظرسنجی کنیم و تقریبا از نظرات همگی مطلع هستیم. او با اشاره به مسیر نادرست دولت اظهار کرد: در شرایطی که دولت باید بیش از همیشه قدرتمند عمل کند، تصمیماتی گرفته شده که نیاز به توان فوق‌العاده دولت برای کنترل دارد، اما توان لازم را ندارد. دولت به سمتی حرکت نکرده که از بنیه بودجه‌ای خود به‌اندازه کافی استفاده کند. عضو هیات نمایندگان اتاق ایران اظهار کرد: دولت می‌تواند با تغییر و اصلاح جهت از انرژی ملی فعالان اقتصادی استفاده کند و اگرچه دنیا به آن کم‌مهری می‌کند، پاسخش را با مردم خود بدهد. انصاری معتقد است یکی از عوامل بروز شرایط فعلی در اقتصاد ایران، سلب اعتماد مردم است و ابتدا باید اعتماد مردم جلب شود.
علاوه بر آن، در این نشست که در مشهد برگزار شد، قاسم تقی‌زاده‌خامسی، شهردار مشهد نیز با اشاره به وضعیت ارزی جدید گفت: حداقل توقع از دولت این بود که درباره ارز صادراتی مشورتی با بخش‌خصوصی داشته باشد. او با انتقاد از عملکرد دولت در زمینه ارز گفت: در فایل دستگاه‌های دولتی همیشه پیشنهاد‌هایی وجود دارد که در مواقع بحرانی مجددا از آنها استفاده می‌شود. وقتی یک روش در دولت‌های قبل ناموفق بوده، چرا مجددا آن را تکرار می‌کنیم که با این وضعیت مواجه شویم؟ تقی‌زاده‌خامسی ضمن درخواست از دولت برای تجدیدنظر در این موضوع اظهار کرد: در دیگر کشورها صادرکنندگان تشویق می‌شوند تا هرچه بیشتر صادرات داشته باشند.
اینجا نه‌تنها صادرکنندگان تشویق نمی‌شوند که سختگیری‌ها روز به روز بیشتر می‌شود. متاسفانه با وضعیت فعلی صادرات عملا تعطیل شده است. شهردار مشهد علاوه بر این موضوع، به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این شهر اشاره و عنوان کرد: عمده مسافران مشهد به قصد زیارت به اینجا سفر می‌کنند و کمتر سراغ دارم افراد به‌صورت ویژه فرصت‌های این شهر را بررسی کنند. او با اشاره به آمار و ارقام توضیح داد: ۳۰ میلیون زائر در سال گذشته به مشهد آمده‌اند و ۵/ ۳ میلیون نفر جمعیت مجاور مشهد است. با توجه به بین‌المللی بودن شهر مشهد، فرصت‌های کار و سرمایه‌گذاری در این شهر بسیار زیاد است. تقی‌زاده‌خامسی از فعالان اقتصادی خواست که این شهر را به‌عنوان یکی از مقصدهای سرمایه‌گذاری خود در نظر بگیرند. او درباره ظرفیت‌های تجاری مشهد اظهار کرد: ۵۲ درصد اقامتگاه‌های کشور در مشهد واقع شده‌اند و همچنین در حمل‌ونقل جاده‌ای و هوایی رتبه اول را دارا هستیم.
.هر ایده جدیدی در مشهد اجرا شود، هم می‌تواند از سوی زائران و هم مجاوران مورد استقبال قرار گیرد. به گفته او شهرداری ۱۰۰ بسته سرمایه‌گذاری آماده کرده که به متقاضیان ارائه می‌شود. تقی‌زاده‌خامسی همچنین با اشاره به شعار سال ۹۷ اظهار کرد: حمایت از کالای ایرانی یک چرخه است که فقط نباید در تولید خلاصه شود، بلکه موضوع توزیع بسیار قابل تامل است. درحال‌حاضر سه میلیون واحد توزیعی در کشور داریم که ۳۰ درصد آنها غیرقانونی هستند و این مساله با بازرسی قابل حل نیست. او پیشنهاد داد که این مساله با تجمیع واحدهای کوچک در فروشگاه‌های بزرگ حل شود؛ فروشگاه‌هایی که هم از نظر اقتصادی قابل رصد بوده و هم دسترسی مردم به آن راحت باشد.
گزارش کمیسیون انرژی
علی شمس‌اردکانی، رئیس کمیسیون انرژی، صنایع پالایشی اتاق ایران هم گزارشی را از عملکرد این کمیسیون ارائه کرد. او با اشاره به فعالیت‌های این کمیسیون در اتاق ایران گفت: بیش از ۳۵ درصد تولید ناخالص ایران در مجموعه گردش انرژی تعریف می‌شود که بخش‌خدمات آن قابل‌توجه است. شمس‌اردکانی با اشاره به پیش‌بینی‌های بین‌المللی در حوزه انرژی اظهار کرد: برآوردها حاکی از این است که تا سال ۲۰۲۰ باید ۲۷ تریلیون دلار سرمایه‌گذاری در بخش انرژی انجام شود که حدود ۵ درصد از آن باید در ایران شکل گیرد. شمس‌اردکانی ادامه داد: اگر این سرمایه‌گذاری در بخش صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و برق به‌درستی انجام شود، این ۵ درصد ایجادکننده ۲ میلیون شغل در حوزه های‌تک خواهد بود؛ اما اگر در بخش انرژی به‌جای سرمایه‌آفرینی به سرمایه‌خوری ادامه دهیم، مهاجرت مغزها را به‌جای اشتغال‌آفرینی شاهد خواهیم بود. به گفته او اصلاح آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، ایجاد نهاد رگولاتوری انرژی در ایران و یکپارچه‌سازی تصمیم‌گیری در حوزه انرژی ایران از جمله اولویت‌های کمیسیون انرژی، صنایع پالایشی اتاق ایران است. این فعال اقتصادی در نهایت گزارشی از پیگیری اولویت‌ها در کمیسیون ارائه داد و گفت: قوانین فوق همچون تپه‌هایی هستند که بخش‌خصوصی آنها را فتح کرده است و درحال‌حاضر باید تمام توان‌بخش‌خصوصی را برای صیانت از این فتوحات به‌کار بست.
راه‌حل مشکلات فصل جدید پسابرجام
علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی نیز که در این نشست حضور داشت، با اشاره به اینکه در سال گذشته بیش از ۱۲۳ هزار شغل جدید در استان ایجاد شد، اظهار کرد: در حوزه‌های مختلف افزایش تولید، صادرات و ترانزیت را شاهد بودیم. همچنین در جهت ارتقای کیفیت تولید گام‌های خوبی برداشتیم. استاندار خراسان رضوی وظیفه بخش دولتی را مهیاکردن زمینه برای استفاده بخش‌خصوصی از استعدادهای خود دانست و افزود: بهره همدلی و اعتماد بین بخش‌خصوصی و دولتی را ملت خواهند برد. رشیدیان با اشاره به خروج آمریکا از برجام نیز اظهار کرد: مساله جدیدی در عرصه بین‌المللی ایجاد شده که در شرایط اقتصادی قطعا تاثیرگذار است. در این شرایط بیشترین نیاز کشور به آرامش و بهره‌گیری از عقلانیت و تدبیر در اداره امور است.
او درباره چگونگی برون‌رفت از این وضعیت گفت: باید مشکلات را دسته‌بندی کنیم و بزرگی آنها ما را نترساند. همچنین باید ضمن احترام به سلایق مختلف، دوستان و روابط خوب گذشته را حفظ کنیم. رشیدیان معتقد است در این شرایط هرچه بیشتر از عنصر عقلانیت در تعاملات و تصمیم‌گیری‌ها استفاده کنیم، سود بیشتری خواهیم کرد. استاندار خراسان رضوی با اشاره به شعار سال بیان کرد: امسال که سال حمایت از کالای ایرانی نامگذاری شده ضروری است زمینه ارتقای کیفیت تولیدات، کاهش قیمت تمام‌شده آن و ایجاد بازارهای جدید برای تولیدات باکیفیت را فراهم کنیم. او با تاکید بر لزوم کاهش عوارض و مالیات و همچنین نرخ تسهیلات اظهار کرد: با توجه به ظرفیت‌های جدیدی که بخش‌خصوصی می‌تواند در حوزه تولید و بهره‌دهی در حوزه اقتصادی ایجاد کند، قادریم از تنش در حوزه ارز و طلا به خوبی عبور کنیم. به بخش‌خصوصی اعتماد داریم و با کمک هم می‌توانیم ظرفیت مناسبی برای آیندگان فراهم کنیم.
دنیای اقتصاد