اما مهم‌ترین عنصری که باید پس از این خروج به آن پرداخت، اقتصاد ایران است. اقتصاد ایران به‌شدت وابسته به نقش دولت است و تصمیم‌های این نهاد اثرگذارترین نقش را در جهت‌دهی به اقتصاد ایران دارد. با توجه به شرایط جدید و تکانه‌هایی که در انتظار اقتصاد ایران با شروع تحریم‌ها است، پیشنهاد می‌شود دولت در مواجهه با ساختار تحریم‌ها و نقش‌آفرینی در حوزه اقتصاد بین‌الملل به نظام علمی ایران، اختیار دهد و مسوولیت بخواهد. جامعه علمی در هر رشته‌ای از نخبگان، استادان، دانشجویان و تحلیلگران آن رشته تشکیل شده و می‌تواند بخش مهمی از جامعه مدنی را نمایندگی کند. نمونه‌هایی از این جامعه علمی در قالب انجمن‌هایی چون انجمن اقتصاددانان ایران، انجمن جامعه‌شناسی ایران و... هستند که معمولا در سایر رشته‌های دانشگاهی کاربردی و بنیادی می‌توان این انجمن‌ها را شکل داد و از ظرفیت بسیار بزرگ انجمن‌ها در قالب بزرگ‌تری یعنی جامعه علمی هر رشته استفاده کرد. با نظارت عالیه دولت و کمک معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می‌توان کارویژه‌ای برای این جوامع علمی طراحی کرد تا با شرایط جدید کشور و مقابله با تهدیدهای ترامپ الگو طراحی کنند.
اینکه تصمیم شخصی رئیس‌جمهور آمریکا با واکنش منفی اتحادیه اروپا، اکثریت کشورهای جهان و نهادهای بین‌المللی روبه‌رو می‌شود، یک مزیت برای ایران است که بازی طرف مقابل را به هم ریخته است. در نتیجه، تهدیدهای بیرونی دولت آمریکا باید با اجرای مجموعه‌ای از اقدامات به نقاط قوت داخلی ایران تبدیل شود. این مهم، قطعا یک راهبرد ملی می‌طلبد که از عهده دولت و حتی حاکمیت خارج است. باید جامعه مدنی و به‌ویژه جامعه علمی کشور به عنوان یک نهاد واحد در دفاع از استقلال کشور و احترام به قواعد بین‌المللی وارد شود و با ارائه پیشنهادها و الگوهایی در زمینه حضور در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دنیا پاسخ ترامپ و تیم تندروی حاکم در کاخ سفید را بدهد.
به‌نظر می‌رسد، تقویت بنیان‌های داخلی در ابعاد مختلف برای رویارویی با خروج از برجام بسیار مهم خواهد بود. جامعه علمی کشور باید بدون هرگونه ملاحظه و بر پایه دستاوردهای دانشی خود مجموعه‌ای از اصلاحات را به دولت پیشنهاد دهد. در حوزه اعتماد اجتماعی، کارآیی ساختار اداری دولت، اصلاحات اقتصادی در بازارهای مالی و پولی، تشخیص بخش‌های مزیت‌آفرین برای اقتصاد ملی، بهبود فضای کسب‌وکار، مبارزه با بیکاری، تقویت روحیه امید و شادابی ملی از جمله مواردی است که پیکره جامعه علمی کشور می‌تواند در آن نقش‌آفرین باشد. از بعد بین‌المللی هم حضور جامعه علمی کشور در کنفرانس‌ها و نهادهای بین‌المللی و نشست‌های مشترک با همتایان خود در سراسر دنیا و بحث پیرامون بدعهدی آمریکا در برجام منجر به فشار نظام علمی دنیا به دولت آمریکا و همبستگی با ایران خواهد شد که این موضوع دستاوردی بزرگ برای ایران خواهد بود.
دنیای اقتصاد