به گفته پرویز بابایی، کارشناس اقتصادی، تولید خودرو در سایپا 29 درصد کاهش یافته است و کسری بدهی‌های جاری این شرکت به نظر نمی‌رسد جبران‌پذیر و قابل پرداخت باشد؛ زیرا با وجود بدهی جاری 180 هزار میلیارد ریالی، کل دارایی‌های سایپا 115 هزار میلیارد ریال است و جبران و پرداخت 65 هزار میلیارد ریال بدهی جاری با وجود زیان‌دهی بسیار سخت خواهد بود. مگر اینکه سایپا دست به فروش دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت بزند.
نخستین تکانه‌های ناشی از خروج ترامپ از برجام، خارج‌شدن دو برند رنو و پژو از ایران بود. اخبار ماندن یا رفتن رنو و پژو به‌قدری تأیید و تکذیب شد که دیگر برای کسی اهمیت ندارد. رنو هم که بعد از خروج پژو، اعلام کرده بود برای ماندن در ایران تلاش می‌کند، دارد آهسته و آرام از کشور مهاجرت می‌کند. در میانه این خبرها، کاهش محسوس تولید دو خودروساز بزرگ کشور، مسئله‌ای است که با توجه به ایجاد تأخیر در تحویل خودروهای پیش‌فروش‌شده، احتمال ایجاد نارضایتی در جامعه را تشدید می‌کند. پرویز بابایی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با «شرق» درباره میزان تولید خودرو در سایپا عنوان می‌کند: به دنبال ایران خودرو، خودروسازی سایپا هم آثار آغاز تحریم‌ها را با کاهش 29 درصدی تولید نشان داد؛ به‌نحوی که تولید خودروی این برند از 43هزار و 618 دستگاه در خرداد سال گذشته به 31هزار و 238 دستگاه رسیده است؛ یعنی تولید نزدیک به 29 درصد افت کرده است.
او ادامه می‌دهد: با وجود در‌دسترس‌نبودن آمار تولید تیر 96 سایپا، در سامانه کدال سازمان بورس، تولید ماهانه آن در تیر 97 با خرداد 96 مقایسه شده است که حاکی از کاهش تولید 29 درصدی و کاهش فروش سه درصدی این خودروساز است.
به گفته بابایی، سایپا که در سال گذشته بیش از 11هزار میلیارد ریال زیان ثبت کرده است، از همتای خود در ایران‌خودرو وضعیت نامناسب‌تری دارد؛ چراکه ایران‌خودرو سال گذشته 874 میلیارد ریال سودآوری داشته است و بیش از چهار هزار و 420 میلیارد ریال سود انباشته در صورت‌های مالی خود نشان داده است، اما سایپا 11 هزار و 406 میلیارد ریال زیان انباشته ثبت کرده است.
فروش دارایی‌های سایپا منجر به افزایش حضور بخش خصوصی می‌شود
آیا فروش دارایی‌های سایپا می‌تواند در خروج این شرکت از شرایط بحرانی مؤثر باشد؟ عقیل مصطفایی، کارشناس خودرو، در این‌باره به «شرق» می‌گوید: امیدوارم با این شرایطی که پیش آمده است، زمینه‌ای فراهم شود که خودروسازهای ملی مثل سایپا و ایران‌خودرو خصوصی‌سازی شوند.
او ادامه می‌دهد: شاید شرایط بهتر شود. هرچه وابستگی خودروسازی‌ها به دولت بیشتر شود، تصمیم‌گیری سخت‌تر است. مجموعه‌ای مثل کروز، سهام ایران خودرو و سایپا را دارد. این مجموعه به بخش خصوصی متعلق است و و اگر اشتباه نکنم 10 تا 15 درصد سهام سایپا را دارد.
به گفته مصطفایی، شرایطی که به صنعت خودرو به‌دلیل تحریم‌ها تحمیل شده است، شاید زمینه خصوصی‌تر‌شدن این صنعت را فراهم کند. به‌این‌ترتیب، راهکارهای فرار از بحران در زمان تنگ‌شدن حلقه تحریم هم بیشتر می‌شود. رسیدن به تولید ناب هم در خودروسازی‌های داخلی خیلی بهتر می‌شود، زیرا در‌حال‌حاضر در ایران‌خودرو و سایپا پلتفرم قدیمی داریم. ورود به بازار جهانی این دو خودروساز، به‌جز بازارهای سوریه، عراق و افغانستان و چند کشور دیگر غیرمحتمل است و افزایش خصوصی‌سازی در این شرکت‌ها، می‌تواند شرایط تولید خودرو در ایران را بهبود بخشد.
فروش سهام، مشابه حراج سایپا
برخلاف مصطفایی، امیرحسین کاکایی، استاد دانشگاه علم‌و‌صنعت، فروش اموال سایپا برای جبران کسری بدهی این شرکت را غیرمنطقی می‌داند. او به «شرق» می‌گوید: اگر این روزها به سایپا فشار بیاوریم که اموال مازاد خود را بفروشند، یک‌سری افراد فرصت‌طلب وسط می‌آیند. به ظاهر بخشی از مشکلات حل می‌شود، اما در عمل به مشکلات در آینده افزوده می‌شود. کاکایی درباره احتمال افزایش خصوصی‌سازی در سایپا با فروش اموال عنوان می‌کند: مشکل اینجاست که ما در شرایط عادی اقتصادی نیستیم. ضمن آنکه فروش اموال مازاد با فروش سهام فرق می‌کند. در‌حال‌حاضر فروش سهام کاملا اشتباه است. فروش سهام سایپا مثل این است که این خودروسازی را به حراج گذاشته باشند و باز اینجا شبهه رانت‌خواری پیش می‌آید.
او اضافه می‌کند: فروش زمین و دارایی مازاد مثل بعضی سهام‌هایی که خودروسازان دارند (شنیده شده است برخی خودروسازان سهام بانک دارند)، شاید در کوتاه‌مدت مشکل را حل کند، اما در همین زمینه هم مدیران مربوطه باید پاسخگو باشند. باید مسئله از بالاتر حل شود.
به گفته این استاد دانشگاه، بخشی از مشکلات ایجادشده در اختیار صنعت خودروسازی نیست. باید عوامل کلان اقتصادی به ثبات برسند. در قیمت دلار و بورس شفافیت ایجاد شود. اعتماد به سرمایه‌دار و سرمایه‌گذار برگردد. هم‌زمان با این اقدامات، بار دیگر به قیمت‌گذاری خودرو توجه شود. با این مکانیسم قیمت‌گذاری، خودروسازی‌ها نمی‌توانند ادامه بدهند زیرا حتما زیان می‌دهند.
او اضافه می‌کند: از مردم خواهش می‌کنم خویشتن‌داری کنند. کسانی خودرو بخرند که نیاز دارند و خودرو را به عنوان سرمایه‌گذاری خریداری نکنند. باید این بحران را پشت‌سر بگذاریم و در فضای آرام‌تر درباره سرمایه‌گذاری صحبت کنیم.
آغاز تحریم خودروسازان ایرانی از هفته آینده
کاکایی می‌گوید: هفته آینده تحریم‌های خودروسازی‌ها شروع می‌شود و بعد درباره ورشکستگی این صنعت بهتر می‌شود قضاوت کرد. در حال حاضر اوضاع خیلی پیچیده است. واقعیت این است که وضعیت تولید خراب است و این اوضاع نابسامان ربطی به بدهی‌ها ندارد.
او اضافه می‌کند: اتفاقاتی که رخ داده، تأمین مواد اولیه را با مشکل مواجه کرده است. ورود سامانه نیما به مسئله واردات کالا سبب شده است که خودروسازان نتوانند با تأخیر سه‌ماهه، بهای کالای خریداری‌شده خود را پرداخت کنند و همه خریدها به صورت نقدی انجام شود. همه این مسائل هزینه‌های بخش تولید را اضافه کرده است.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت، خودروهای ناقص به دلیل نبود یک یا دو قطعه، در انبارها مانده‌اند و هزینه انبارداری باید برای آنها پرداخت شود.
او می‌گوید: صنعت خودرو در یک دور باطل گیر افتاده است که به‌شدت هزینه‌های خودروسازی را افزایش می‌دهد.
دست‌اندازهای مدیریتی در سایپا
عقیل مصطفایی، کارشناس خودرو، نیز با اشاره به دست‌اندازهای مدیریتی در سایپا بیان می‌کند: یک روز یک مدیر حوزه بانکی وارد سایپا می‌شود. یک روز هم مدیر از قسمت دیگر می‌آید. هر کدام از این دوستان تا مراحل کاری را طی کنند و به مدیر خودرویی تبدیل شوند، راه زیادی در پیش دارند.
او ادامه می‌دهد: کسی سعی نکرده است که در این دو شرکت تیم‌سازی واقعی کند. اگرچه دهه 70، دهه شکوفایی ایران‌خودرو و سایپا بود و اتفاقات خوبی افتاد، اما در دهه 90، اتفاقات تحریمی و ارزی مشکلات صنعت خودروسازی را اضافه کرده است.
مصطفایی نداشتن اتحاد در صنعت خودروسازی را نیز یکی دیگر از مشکلات جدی این حوزه می‌داند. به گفته او، اگر همه شامل تولیدکننده، واردکننده و قطعه‌ساز دور یک میز بنشینند، می‌توانند مشکلات را برطرف کنند، اما همیشه واردکننده را دشمن ارز کشور معرفی می‌کنند در صورتی که بازاری که واردکننده در اختیار دارد، حدود پنج درصد سهم بازار هم نیست. او می‌گوید: کاهش تولید انجام تعهدات را برای سایپا دچار مشکل و این مسئله نارضایتی عمومی را بیشتر می‌کند زیرا شرکت‌هایی مثل ایران‌خودرو و سایپا بخشی از نیاز جامعه را تأمین می‌کنند.
گفتنی است درباره شرایط فعلی این خودروسازی، چندین بار درخواست مصاحبه با مسئولان سایپا به روابط‌عمومی ارسال شد، ولی پاسخی به خبرنگار ما در یک هفته گذشته داده نشد.
شرق