هرچند با مصوبه فروردین ماه امسال دولت برای تغییر ارز گزارشگری از دلار به یورو، عبور از این ارز دور از انتظار نبود اما پس از فراز و نشیب هایی که بازار ارز در چهار ماه اخیر تجربه کرده بود، این کار به سرعت انجام شد. تا عصر دیروز(یکشنبه) نرخ دلار در سامانه سنا بین هشت هزار و 800 تومان تا 10 هزار 600 تومان در نوسان بود و بررسی تغییرات نرخ فروش این ارز در روزهای اخیر در این سامانه نیز نشان می داد برخلاف رویه بین المللی که بهای دلار کمتر از یورو است، در اغلب موارد نرخ فروش دلار بیش از یورو بود.
برخی فعالان ارزی، این اختلاف قیمت بین دلار و یورو در سامانه سنا را تقاضای بیشتر برای اسکناس دلار در بازار داخلی ارز می دانستند و بر این باور بودند هرچند سهم یورو در مبادلات تجاری و سبد ارزی کشور بیشتر است و در سامانه نیما که ارز خارجی عرضه می شود، یورو دست بالاتر را دارد، اما در بازار داخلی خریداران برای خرید دلار راغب ترند.
بانک مرکزی تامین 23 مورد تقاضای ارز خدماتی همچون ارز مسافری، دانشجویی، درمان و شرکت در آزمون های بین المللی را به صرافی های مجاز سراسر کشور محول کرده است و این گروه از متقاضیان نیز خواهان ارزهای جهانروا برای انجام امور خود هستند. شاید بتوان این اقدام بانک مرکزی را حرکت به سمت حذف دلار از نظام تجاری و ارزی کشور تعبیر کرد اما پیگیری های ایرنا از سامانه نیما که در حقیقت بازار ارز خارجی است، نشان می دهد همچنان دلار آمریکا در این سامانه خرید و فروش می شود و هنوز حذف نشده است.
گزارش میدانی از صرافی های سطح شهر نشان می دهد که نرخ دلار همچنان روی تابلوی صرافی ها قرار دارد و تا ظهر امروز(دوشنبه) نرخ خرید آن از مردم حدود 10 هزار و 300 تومان بوده و به قیمت 10 هزار و 440 تومان به دست متقاضی می رسد.
در همین رابطه یکی از صرافی ها به خبرنگار ایرنا توضیح داد: گرچه اعلام نرخ دلار آمریکا از سامانه سنا برداشته شده اما مبادله آن در صرافی ها وجود دارد و هنوز حذف نشده است.
وی که نخواست نامش ذکر شود، اظهار داشت: از آنجا که تقاضا برای دلار آمریکا در بازار زیاد است، متقاضیانی که طبق دستورالعمل بانک مرکزی برای ارز مسافرتی، دانشجویی و یا نظایر آن ارز خارجی می خواهند، برای خرید دلار در ساعات آغازین فعالیت صرافی ها باید مراجعه کنند. پیگیری از روابط عمومی بانک مرکزی برای تنویر افکار عمومی درباره تغییر ارزها در سامانه سنا بی نتیجه ماند.
جایگاه چین به عنوان شریک اول تجاری ایران و خریدار عمده نفت، فرآورده های نفتی و مواد پتروشیمی کشورمان، سهم بالای ارز این کشور را سبد تجارت خارجی ایران اجتناب ناپذیر کرده است زیرا در حوزه واردات نیز محصولات چینی رتبه نخست را در کالاهای وارداتی به کشورمان دارند. پارسال چین 9 میلیارد و 65 میلیون دلار کالا از ایران خرید و در مقابل 13 میلیارد و 216 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرد.
از این رو نهم اسفندماه پارسال به درخواست بانک مرکزی، ثبت سفارش کالا با ارز دلار آمریکا ممنوع شد؛ «مهدی کسرایی پور» مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران همان زمان در گفت و گو با ایرنا اعلام کرد که سهم دلار در سبد تجاری کشور چندان بالا نیست و این امر در مراودات تجاری بازرگانان ایرانی مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
سالهاست شبکه بانکی ایران به دلیل تحریم های مربوط به تسویه دلاری (یوترن)، امکان استفاده از ارز دلار آمریکا را ندارد و از این رو امکان تامین دلار از طریق بانک ها برای واردات امکان پذیر نبود و واردکنندگان ناگزیر بودند از ارزهای جایگزین جهانروا از جمله یورو استفاده کنند.
مدیرکل سیاست ها و مقررات ارزی بانک مرکزی خردادماه پارسال نیز در گفت و گو با ایرنا گفته بود: در 10 سال گذشته سهم دلار در ذخایر ارزی کشور به شدت کاهش یافته و به طور متوسط بیش از هشت درصد کل ذخایر را هم شامل نمی‌شود، از این رو حذف دلار از ارز گزارشگری، تاثیری بر ذخایر ارزی کشور ندارد.
باید گفت در سال های اخیر به واسطه وجود تحریم‌های دلاری، ارز «دلار» دو کارکرد خود را در اقتصاد ایران از دست داده است؛ این ارز اکنون نه قابلیت انتقال و استفاده در مبادلات بین المللی شبکه بانکی کشور را دارد و نه جایگاه ویژه‌ای را در سبد ذخایر ارزی بانک مرکزی به خود اختصاص داده است.
بخش اعظم درآمدهای ارزی کشور، ناشی از صادرات نفت و گاز و فراورد‌ه‌های نفتی و پتروشیمی است که به دلار در بازارهای بین‌المللی قیمت‌گذاری و معامله می‌شود ولی با توجه به نبود امکان تسویه دلاری برای ایران (به دلیل تحریم های غیرهسته ای آمریکا علیه کشورمان)، این درآمدها به سایر ارزها از جمله یورو، روپیه، وون، یوآن و لیر ترکیه وارد حساب های بانک مرکزی در خارج از کشور می‌شود.
از طرف دیگر پرداخت های مربوط به واردات کالاها و خدمات نیز با توجه به جریان ورودی درآمدهای ارزی به طور عمده به سایر ارزها غیر دلار انجام می‌شود لذا دلار آمریکا نقش اندکی در مبادلات، دریافت و پرداخت های کشور و همچنین بدهی‌های خارجی دارد.
با این حال کارشناسان ارزی بر این باورند که به طور سنتی، تمرکز تقاضای جامعه برای تامین ارز مسافرتی، دانشجویی، درمان و نظایر آن روی اسکناس دلار است که می‌تواند به مرور زمان ارز دیگری جایگزین آن شود؛ البته این ارزِ جایگزین باید از قابلیت تبدیل در بازارهای بین‌المللی برخوردار باشد. باید منتظر ماند تا مسئولان بانک مرکزی رویکردهای خود در اجرای این سیاست جدید در نظام ارزی ایران را اعلام کنند.
ایرنا