دستورالعمل تنظیم بازار فولاد، اول مردادماه سال جاری توسط دکتر محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت ابلاغ شد. این دستورالعمل مورد توجه مخالفان و موافقان قرار گرفت. در این رابطه چیلان با نگاهی به استدلال‌های دو طرف به ارزیابی این دستورالعمل پرداخته است.
دکتر سرقینی معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌عنوان یکی از موافقان این طرح اظهار کرده است: تنها موضوعی که به‌صورت دستوری از سوی وزارت اعلام شد، این بود که صادرات فولاد تنها توسط تولیدکنندگان انجام شود، دلیل این بحث هم این بود که عده‌ای بازرگان، فولاد و سایر فلزات را از بازار جمع‌آوری می‌کردند و با توجه به اختلاف قیمتی که وجود داشت اقدام به صادرات آن می‌کردند و این روند باعث می‌شد به آن نتیجه‌ای که می‌خواستیم دست پیدا نکنیم.
وی افزود: امروز کسی جز تولیدکنندگان فولاد و فلزات نمی‌تواند این محصولات را صادر کند، در این زمینه هم صادراتشان منوط به این است که تعهد داخلی‌شان را در بورس انجام دهند و بعد از آن اقدام به صادرات کنند. تمام حرف ما این است که در ابتدا نیاز داخل تامین شود و بعد از تامین در این مرحله، صادرات صورت پذیرد که این روند به خوبی هم در حال اجرا است.جعفر سرقینی گفت: طی جلسه‌ای که اخیرا با فعالان بخش خصوصی و وزارتخانه انجام شد مفاد بسیار مهمی مطرح شد، چنانچه ما به‌عنوان مسوولان وزارتخانه خودمان را موظف می‌دانیم که در اقدامات مهم از بخش خصوصی مشورت بگیریم و به مجرد اینکه بازار فولاد به تعادل رسید و آهن اسفنجی به اندازه کافی در بورس کالا عرضه شد، قطعا این روند را پیگیری خواهیم کرد.مدیرعامل بورس کالا، گفت: برای قضاوت درمورد بازار یک کالا نیاز است به سه سوال پاسخ داده شود. خریداران و فروشندگان کالا در این بازار چه کسانی هستند و قیمتی که در آن استخراج می‌شود ماحصل چه معاملاتی است و چگونه استخراج می‌شود.حامد سلطانی‌نژاد تصریح کرد: عرضه‌های اقتصادی در بورس کالا سال‌ها است که ثابت است و هیچ وقت نوسان آنچنانی در آنها وجود نداشته، بنابراین عرضه کاهش نداشته است اما ما شاهد برخی تفاوت قیمت‌ها در بازار بورس بوده ایم که متاسفانه پول این تفاوت قیمت‌ها در بیشتر مواقع در جیب مصرف‌کنندگان نرفته است.
سلطانی‌نژاد در ادامه برنامه گفت: فولاد مبارکه محصول خود را به‌طور کامل در بازار بورس به فروش می‌رساند و سهامداران آن مردم و دارندگان سهام عدالت هستند و روا نیست فولاد مبارکه محصول خود را به قیمتی بفروشد که منافع سهامداران بورس کالا در اختیار کسانی قرار بگیرد که تنها نام صنعت پایین دستی را یدک می‌کشند.سلطانی‌نژاد در بخش دیگری از این برنامه با اشاره به اینکه عدم شفافیت اتفاقی است که در بیرون بورس رخ می‌دهد افزود: آمار صادرات قراضه در سه ماه اول سال افزایش یافته است، مشکل ما صنایع پایین دستی است لذا باید شفافیت را در صنایع پایین دستی جست‌وجو کنیم، ما قبول داریم که قیمت‌ها در بورس پایین است.وی با اشاره به فرآیند کشف قیمت در بورس افزود: در بورس کالا قیمت‌های پایه بر مبنای مضربی از قیمت‌های جهانی تعیین می‌شوند، نرخ دلار قطعا در قیمت‌های پایه اثرگذار است، از یک زمان دولت اعلام کرد که نرخ دلار بر مبنای ۴۲۰۰ است.
در دوران تحریم باید ارزآوری داشته باشیم نه اینکه صادرات را محدود کنیم
تصمیمات اخیر وزارت صمت به جای تلاش برای توسعه صادرات و ارزآوری فولاد در شرایط تحریم، در جهت محدودیت صادرات فولاد است.دکتر بهرام سبحانی، مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان با بیان اینکه جنگ دنیا، جنگ فولاد است و سلاح دفاعی کشورها در این جنگ، تعرفه است که در ایران در حداقل ممکن قرار دارد گفت: قیمت‌های داخلی در همه جای دنیا بالاتر از قیمت‌های جهانی است اما در ایران برعکس است. وی افزود: تصمیمات اخیر وزارت صمت به جای تلاش برای توسعه صادرات و ارزآوری فولاد در شرایط تحریم، در جهت محدودیت صادرات فولاد است. اینکه وزارت صمت سهمیه‌ای برای عرضه داخلی فولادسازان تعیین کند و اسم آن را «تعهد» بگذارد و صادرات را هم منوط به انجام این عرضه‌ها کند، با کدام اصل اقتصادی سازگار است؟
سبحانی تصریح کرد: فولاد مبارکه کل تولید خود را در تالار اصلی بورس به‌صورت مچینگ عرضه می‌کند و به واسطه نمی‌فروشد. عرضه ورق فولاد مبارکه در بهار ۹۷ در بورس کالا ۲۳ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشت. همچنین محمد کشانی، مدیرعامل فولاد خوزستان گفت: با کنترل قیمت مخالف نیستیم اما به شرط آنکه این کنترل از ابتدا تا انتهای زنجیره فولاد باشد و منفعت آن نصیب مصرف‌کنندگان شود نه تعدادی واسطه گر.وی با اشاره به افزایش عرضه شمش فولاد خوزستان در بورس کالا گفت: تا ۱۲مرداد عرضه‌ها بیش از ۲ برابر شده است. فولاد خوزستان تمام مصوبات وزارتخانه را به‌رغم میل باطنی اجرا کرده است، اما آیا کنسانتره و گندله هم مطابق مصوبات فولادسازان عرضه می‌شود؟ نظارت دولت و مجلس در این بخش کجاست؟کشانی اظهار کرد: فولاد خوزستان با صادرات ۷/ ۲ میلیون تنی برای کشور افتخار آفرید اما توجه چندانی به این افتخار آفرینی نشد.منصور یزدی‌زاده، مدیرعامل ذوب آهن اصفهان تاکید کرد: سقف رقابت در بورس کالا را آزاد بگذارید تا عرضه و تقاضا متعادل شود. وی گفت: باید اجازه داد بورس کالا به نقش ذاتی و وظیفه اصلی تنظیم بازار خود بازگردد.
نتیجه استدلال مخالفان و موافقان به اصلاح دستورالعمل ختم شد
تعداد زیاد مخالفان این دستورالعمل سبب شد جلساتی با حضور مدیران کارخانه‌های بزرگ فولادی، انجمن فولاد، معاونان وزارت صمت و سازمان حمایت برگزار شود و در نهایت با پیگیری‌های صورت گرفته اصلاح این دستورالعمل در دستور کار قرار گیرد.طبق این گزارش، این دستورالعمل و ورود وزارت صمت به قیمت‌گذاری دستوری محصولات فولادی سبب شده نه تنها عرضه‌ها در بورس تا اطلاع ثانوی از سوی شورای عالی بورس متوقف شود، بلکه نمایندگان مجلس با طرح سوالی در این زمینه شریتعمداری، وزیر صمت را به کمیسیون معادن و صنایع معدنی مجلس فراخواند.در متن این سوال آمده است: «طبق قوانین و مقررات، شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده فولادی و پتروشیمی مکلف به عرضه محصولات خود در بورس کالا هستند تا در یک فرآیند کشف قیمت شفاف و بازار رقابتی، صنایع پایین دستی اقدام به خرید بدون واسطه محصولات فوق از عرضه‌کنندگان با قیمت رقابتی کنند و دست دلالان و سوداگران کوتاه شود. متاسفانه وزارت صنعت در هفته‌های اخیر شرکت‌های فولادی و پتروشیمی را مکلف به عرضه محصولات با قیمت پایین کرده است که این امر باعث ورود دلالان با ترفندهای مختلف و کسب سود ازسوی عده‌ای معدود در مقابل زیان جمعیت کثیری شده است.»