بازار زعفران در روزهای اخیر با شرایط نامتوازنی روبه‌رو شده است. از یکسو قیمت‌ها در بازار آتی در یک مسیر کاهشی جدی قرار داشته و از سوی دیگر قیمت‌ها در بازار گواهی زعفران یعنی کالای موجود در انبارها هم با همین شرایط و کاهش نرخ به‌صورت نسبی نوسان کرده است. بازار در مسیر یک افت مستمر نرخ قرار گرفته است و تداوم این شرایط به معنی نگرانی‌هایی است که بعضا به تمامی ارکان بازار باز‌می‌گردد.
به‌عنوان یک نمونه مشخص بهای هر گرم زعفران آتی برای سررسید دی‌ماه تا نزدیکی ۲۴ هزار تومان هم در ابتدای مهرماه رسیده بود؛ ولی همین زعفران روز گذشته در رقمی نزدیک به ۱۴ هزار و ۶۰۰ تومان در هرگرم هم مورد معامله قرار گرفت. با فرض احتساب ابزارهای اهرمی در این معاملات، وضعیت معامله‌گران در این حوزه چندان هم جذاب نیست. البته رسیدن قیمت‌های آتی به نرخ‌های نقدی در زمان سررسید یک واقعیت فنی برای بازارهای آتی است؛ ولی هنوز تا زمان سررسید این کالا چند هفته زمان باقی مانده است و اگر این روال عمومی به همین منوال به پیش برود و البته رشد نرخ مهمی در بازار نقدی و گواهی سپرده کالایی زعفران را شاهد نباشیم به احتمال قوی فعالان این بازار و دقیق‌تر خریداران (از مهرماه) تنها زیان را برای خود به همراه آورده‌اند. این نگرانی را باید جدی گرفت؛ زیرا مشکلات احتمالی در بازار آتی در نهایت بازار نقدی و معاملات فیزیکی را هم در بر می‌گیرد.
دیروز تا اواسط بازار شاهد افت جدی قیمت‌ها بودیم که به نگرانی‌ها دامن زد. ساده‌ترین دلیل برای ترسیم علت این افت نرخ را می‌توان در نوسان قیمت دلار در روزهای اخیر به شمار آورد یعنی با جرقه‌های دلاری، بهای زعفران آتی و نقدی هم افزایشی شد و بالعکس با کاهش نرخ دلار شاهد افت قیمت زعفران بودیم. این وضعیت در حالی رخ داد که بهای آتی زعفران برای سررسید دی‌ماه با تجربه ۱۴ هزار و ۶۰۰ تومانی در هرگرم به کمترین رقم از اواخر مردادماه تاکنون رسیده است که نشان می‌دهد بدبینی‌های بسیاری در این بازار ریشه دوانده است. البته این موارد در حالی خودنمایی می‌کند که بهای هر گرم زعفران سپرده کالایی برای تحویل تا بهمن‌ماه بین ۱۳ تا ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان در هرگرم در حال نوسان است یعنی آتی دی‌ماه به شدت به گواهی بهمن ماه نزدیک شده است و اگر این روند کاهشی در بازار آتی ادامه داشته باشد قیمت‌ها باز هم به یکدیگر نزدیک‌تر خواهد شد. این در حالی است که قیمت‌های گواهی سپرده نیز کاهشی است و برای زعفران نگین گواهی بهمن‌ماه این نرخ حتی تا ۱۵ هزار و ۸۰۰ تومان در هرگرم هم بالا رفته بود ولی هم‌اینک نزدیک به قیمت ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان مورد معامله قرار می‌گیرد.
نوسانات در دو ابزار زعفرانی
موارد فوق ناخودآگاه پیچیدگی‌هایی را برای بازار آتی زعفران ایجاد می‌کند، آن‌هم در شرایطی که نابسامانی قیمتی در این بازارها وجود دارد. به‌عنوان یک نمونه مشخص در بازار گواهی سپرده کالایی زعفران با نماد زعف۹۷۰۸پ۰۸ کمتر از ۸ هزار تومان، نماد زعف۹۷۰۸پ۰۵ بیش از ۸ هزار تومان،ولی نماد زعف۹۷۱۱پ۰۵ نزدیک به ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان مورد معامله قرار می‌گیرد. همین اختلاف قیمتی به اندازه کافی برای بازار پیچیده است؛ اگرچه دلایل فنی واضحی دارد. در دو نماد ذکر شده اول موعد سررسید فرارسیده و صاحبان کالا باید محموله‌های خود را خارج کرده و به فروش برسانند. این کالاها مدتی است که در انبارها وجود دارند و هم‌اکنون از پتانسیل انبارداری همچون گذشته برخوردار نیستند. این در حالی بود که سررسید آبان‌ماه هم به همین سرنوشت دچار شد یعنی با قیمت‌هایی کمتر از ۹هزار تومان سررسید شدن و موعد تحویل آن فرارسید. این در حالی بود که همین سررسید در روزهای اوج بیش از ۱۵ هزار و ۴۰۰ تومان مورد معامله قرار گرفته بود.
هم‌اکنون تنها دو سررسید فعال در بازار آتی زعفران وجود دارد و قرار است از روز چهارشنبه یک سررسید دیگر هم به این بازار وارد شود. این مطلب یعنی محدودیت سررسیدها و ضعف شکننده حجم معاملات به این معنی است که احتمال همپوشانی داده‌های مختلف در این بازار محدود است و کشف نرخ مورد نیاز در این بازار شاید در حد انتظار ظاهر نشود؛ اگرچه تقویت تعداد سررسیدها به این بازار کمک می‌کند.
نوسان قیمت‌ها در بازار نقدی و گواهی سپرده کالایی زعفران را باید جدی گرفت. به‌عنوان مثال زعفران گواهی با نماد زعف۹۷۰۸پ۰۵ که هم‌اکنون نزدیک به ۸ هزار تومان مورد معامله قرار می‌گیرد، در روزهای اوج قیمتی خود ۱۳ هزار و ۲۰۰ تومان نرخ‌گذاری شده است. این شرایط نشان می‌دهد که با گذشت زمان پتانسیل افت نرخ برای زعفران حتی در گواهی سپرده کالایی وجود دارد که تغییرات فنی خود یکی از این دلایل است. از سوی دیگر نوسان قیمت دلار هم خود سیگنال مهمی برای آینده بازار است و بازار زعفران مدت‌هاست که خود را با دلار وفق داده است. نگاهی به نوسان قیمت زعفران در مقایسه با دلار این مطلب را نشان می‌دهد که گویی هر گرم زعفران شرایطی مشابه با داد‌و‌ستد یک دلار دارد. بنابراین با رشد قیمت دلار به سرعت زعفران هم افزایشی می‌شود و بالعکس و البته این داده تنها یکی از رخدادهای تاثیرگذار بر این بازار است.
انتظار داریم تا سختگیری‌های صادراتی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات به‌صورت گام به گام به سمت بهبود بازار و تقویت حجم صادرات منجر شود و این داده به معنی انتظار برای رشد قیمت زعفران و افزایش تقاضای موثر این کالاست. این فاکتور قیمتی هم از دورنمای بازار حمایت خواهد کرد. نوسان قیمت آتی پوشال زعفران برای سررسید آذر هم تعریفی ندارد. از زمان بازگشایی تا روز گذشته به‌صورت مستمر در مسیر افت نرخ بود و گویا این روند کاهشی هنوز هم ادامه دارد. در روز گذشته کمترین قیمت در تاریخ این سررسید به ثبت رسید و بازار ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان در هر گرم را هم تجربه کرد. این در حالی است که بهای نقدی (گواهی نماد زعف۹۷۰۸پ۰۵) این کالا نیز تقریبا ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان است؛ یعنی فاصله قیمتی مشهودی بین این دو نرخ دیده نمی‌شود. نزدیک بودن این دو نرخ را باید جدی بگیریم و اگر همین شرایط برای بازار آتی دی‌ماه هم تجربه شود باید قیمت آتی دی‌ماه باز هم کاهش یابد که این احتمال در چارچوب نوسان نرخ منطقی در بازارهای آتی چندان هم دشوار نیست.
اثرات کاهش نرخ بر بازار
روند کاهشی نسبی قیمت‌ها در ماه‌های گذشته در فاز اول در بازار آتی تاثیرگذار خواهد بود و در فاز دوم این روند نزولی در سایر موقعیت‌های معاملاتی گواهی یا همان بازار فیزیکی هم تجربه می‌شود. این مطلب به آن معناست که به مرور زمان بهای گواهی سپرده کاهش می‌یابد و اغلب معامله‌گران متضرر خواهند شد. از سوی دیگر فروشندگان اصلی نیز باید توجه کنند که بهتر است محموله‌های خود را با مدیریت قیمتی و دقیق‌تر برنامه‌ریزی برای فروش، به فروش برسانند و البته نگهداری کالا به امید رشد قیمت‌ها شاید در گذشته جذاب بوده؛ ولی هفته‌هاست که اوضاع تغییر کرده است. در مورد تفاوت در زمان برداشت یا وضعیت عرضه کالا به بازار یا تفاوت در کیفیت تولیدات و همچنین نوسان نرخ باید تفاوت‌ها را به رسمیت شناخت؛ ولی این نکته که قیمت‌ها در بازار آتی چند است وآیا بازار به این نرخ می‌رسد یا نمی‌رسد بحث دیگری است. هیچ تضمینی وجود ندارد که قیمت‌های نقدی در سررسید به نرخ‌های آتی در دوره‌های زمانی مختلف برسد، بلکه بازار نقدی است که به بازار آتی جهت می‌دهد. با توجه به این شرایط امکان روند نزولی قیمت‌ها در سررسیدهای مختلف در بازار آتی با احتساب رخدادهای بازار نقدی قابل بررسی است.
سخن پایانی آنکه بازار زعفران برای رشد قیمت‌ها به تغییراتی جدی نیاز دارد که یکی از آنها رشد قیمت دلار است. در مورد تسهیل در شرایط صادرات هم گویا تاثیرگذاری آن کمتر از نوسان قیمت ارز بوده، بنابراین باید گفت که بازار بیش از همه گویی به رشد قیمت دلار نیاز دارد. در بازار آتی زعفران شواهدی از رشد قیمت دلار در میان مدت دیده نمی‌شود و اگر بازار از این مسیر با تغییر فاز جدید همراه نشود، نگرانی‌ها عمیق‌تر خواهد شد. از یکسو بازار زعفران تشنه رشد قیمت دلار است و از سوی دیگر هم این بازار و هم ارکان دیگر در اقتصاد از کشش رشد قیمت دلار برخوردار نیستند. این وضعیت دوگانه نگران‌کننده‌ای را ایجاد کرده اگرچه رشد قیمت دلار به معنی رکود تورمی در بازارهای داخلی و حتی بازار زعفران خواهد بود.
فراموش نکنیم که تغییر در کیفیت زعفران به مرور زمان یک واقعیت غیرقابل انکار است و ویژگی‌های فنی زعفران از لحاظ رنگینگی، رطوبت، بو، زمان مناسب انبارداری یا سایر ویژگی‌های کیفی در طول زمان تغییر می‌کند. حال اگر فرض کنیم که قیمت این کالا به مرور زمان افزایش یا کاهش داشته باشد، خود دلیل مهمی برای تغییر نرخ در بازار آتی آن است و یک فاکتور جدید به اما و اگرهای بازار آتی می‌افزاییم. شاید در آینده با صراحت بیشتری در این خصوص صحبت کردیم.
دنیای اقتصاد