طرح یک فوریتی افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه گذاری مردمی باحضور مسئولین و کارشناسان وزارت نفت، سازمان برنامه و بودجه کشور و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی یک شنبه ۲۷ آبان در کمیسیون انرژی مجلس بررسی شد.
در اهمیت و ضرورت تصویب این طرح باید گفت که در سال ۱۳۹۶ به صورت متوسط از مجموع روزانه ۳.۹ میلیون بشکه نفت خام تولید شده از میادین نفت کشور ۲.۲ میلیون بشکه نفت بصورت خام به خارج از کشور صادر شده است. این امر موجب شده است که کشور امریکا گاه و بی‌گاه به تحریم نفت ایران اقدام کند. این در حالی است که فرآورش نفت خام و میعانات گازی و تبدیل آن به زنجیره متنوعی از فرآورده های پالایشی و پتروشیمیایی و صادرات آن به جای نفت خام موجب بی اثر شدن تحریم‌ها می‌شود. رویکردی که پیش از این نیز از سوی کارشناسان متعددی مورد تاکید قرار گرفته بود.
امیر زمانی، کارشناس نفت نیز در همین ارتباط با بیان اینکه توسعه صنایع پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی به سه عامل اصلی «فناوری»، «نیروی انسانی متخصص» و «تامین مالی» احتیاج دارد، گفت: در ایران عامل «تامین مالی» موجب شده است که تعداد زیادی از پروژه های پالایشی، پتروپالایشی متوقف شوند.
تنفس در تسویه هزینه خوراک؛ عصای دولت زیر بازوی پتروپالایشگاه‌ها
وی ادامه داد: دولت برای حل مشکل تامین مالی طرح پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها می‌تواند با اعطای تنفس در تسویه هزینه خوراک به این طرح ها کمک کند. منظور از تنفس خوراک، اعطای خوراک در تمام یا بخشی از سال‌های اول و دومِ پس از بهره‌برداری واحد است به‌صورتی که هزینه خوراک در این مدت به عنوان وام دولت به مجموعه سهامداران پالایشگاه یا پتروپالایشگاه به حساب آید و طی ۱۲ سال با نرخ سود ۴ درصد ارزی بازپرداخت شود.
به گفته این کارشناس صنعت نفت، طبق محاسبات انجام شده در مدل پیشنهادی جهت تامین مالی، این اقدام دولت نرخ بازده داخلی ارزی طرح را از ۱۱ درصد به ۱۶ درصد بهبود می‌بخشد و هم موجب جذاب شدن طرح‌های پالایشی برای سرمایه گذاری مردم می‌شود و هم موجبات هدایت نقدینگی موجود به سمت صنایع مولد را فراهم می‌کند.
زمانی با اشاره به اینکه در طرح پیشنهادی مجلس جهت افزایش ظرفیت پالایشی با استفاده از سرمایه‌های مردمی، فرآورش کل نفت صادراتی کشور به حجم ۲ میلیون بشکه در پتروپالایشگاه‌ها، به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری طی ۸ سال احتیاج دارد، اظهار داشت: این حجم سرمایه به معنای سرمایه‌گذاری ۵۰ هزار میلیارد تومانی در هر سال است و برابر ۳ درصد کل نقدینگی موجود در کشور در هر سال است.
اعطای نرخ سود بالا به سرمایه گذاری مردم
وی هزینه ساخت یک پتروپالایشگاه در ایران را برابر ۲۰ هزار دلار به ازای هر بشکه فرض کرد و توضیح داد: ظرفیت میانگین یک پتروپالایشگاه برابر ۲۵۰ هزار بشکه در روز در نظر گرفته شده است، بنابراین سرمایه اولیه برای ساخت هر پتروپالایشگاه برابر ۵ میلیارد دلار خواهد بود.
وی افزود: فرض شده است که از کل مبلغ مورد نیاز برای ساخت پتروپالایشگاه (هزینه Capex)، حداقل ۱۰ درصد (یعنی ۵۰۰ میلیون دلار) توسط مجری و سرمایه‌گذار اصلی تامین می‌شود و مابقی آن یعنی 4.5 میلیارد دلار (معادل ۹۰ درصد) توسط مردم و بخش خصوصی در پروژه سرمایه‌گذاری گردد.
زمانی گفت: در شرایط عادی و بدون دریافت حمایت دولتی در حوزه تسویه هزینهخوراک، در صورتی که سرمایه‌گذاری لازم در طول دوره ساخت پتروپالایشگاه (هزینه Capex) بدون تاخیر تامین شود، زمان بازگشت سرمایه اولیه همراه با سود آن پس از گذشت حدود ۹ سال از ابتدای بهره‌برداری یا ۱۳ سال از ابتدای پروژه اتفاق می‌افتد که این زمان طولانی موجب عدم استقبال مردم می‌شود.
وی در توضیح بیشتر طرح پیشنهادی نمایندگان مجلس اظهار داشت: در طرح حاضر پیشنهاد شده است که دولت از ابتدای بهره برداری واحد پتروپالایشگاهی، به مدت n روز تنفس هزینه خوراک به واحد می‌دهد که عدد n با توجه به قیمت‌های وقت نفت خام طوری تعیین می‌شود که مبلغ تنفس خوراک با هزینه Capex (در نمونه حاضر ۵ میلیارد دلار) برابر شود. برای مثال در صورتی که قیمت نفت خام در زمان بهره‌برداری از پتروپالایشگاه برابر ۷۵ دلار بر بشکه باشد، تنفس خوراک ۲۶۷ روزه، موجب طلبکار شدن مبلغی معادل ۵ میلیارد دلار توسط دولت از شرکت پتروپالایشگاهی مذکور می‌شود که به عنوان یک وام یا تسهیلات در اختیار پتروپالایشگاه قرار می‌گیرد. در این صورت پتروپالایشگاه با سود بالایی در سال اول مواجه می‌شود که از این محل می‌توان مجموع سود سرمایه‌گذاران در سال‌های سرمایه‌گذاری (فرع پول با سود مرکب) را به صورت یک جا با نرخ سود ۲۵ درصد ارزی (معادل ۴۰ درصد ریالی) پرداخت کرد.
معافیت مالیاتی
به گفته این کارشناس صنعت پالایشگاهی، در این طرح در عین حال مردم همچنان سهامدار پتروپالایشگاه باقی می‌مانند زیرا تنفس خوراک در حکم یک وام دولتی به مجموع سهامداران پروژه (مردم به علاوه مجری) است. که باید طی ۱۲ سال با نرخ سود مشخص به دولت بازگشت داده شود. در این روش فرض شده است که با استقرار موقعیت مکانی طرح در مناطق کمتر توسعه یافته و همچنین با طراحی برنامه‌های آتی پتروپالایشگاه در قالب یک شهرک شیمیایی و صنعتی، طرح مذکور مطابق ماده ۱۳۲ قانون مالیات‌های مستقیم از معافیت مالیاتی ۱۳ ساله برخوردار باشد.
شکل ۱- نمودار جریان مالی پتروپالایشگاه در دوره ساخت و بهره‌برداری با اعمال تنفس خوراک
تصویب این طرح در صحن علنی مجلس و اجرایی شدن آن موجب می‌شود با احداث مجموعه‌ها پتروپالایشگاهی به جای پالایشگاه‌ها، علاوه بر پاسخ به تقاضای روبه‌رشد محصولات پتروشیمی ، موجب بی اثر شدن تحریم‌ها و هدایت نقدینگی سرگردان به سمت توسعه زیرساخت‌های پالایشی کشور شده و اشتغال‌زایی زیادی هم به همراه خواهد داشت.
مهر