براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت حجم کل سرمایهگذاری خارجی برای اجرای طرحهای مصوب نزدیک به ۶۲۵ میلیون دلار برآورد شده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افت ۶۶ درصدی را تجربه کرده است. آمارها نشان می‌دهد مجموع سرمایهگذاری مصوب سال گذشته هزار و ۸۴۴ میلیون دلار بوده که برای ۳۸ طرح صنعتی به تصویب رسیده بود. افت ارزش سرمایهگذاری مصوب در مدت زمان مورد بررسی در حالی است که به لحاظ تعداد طرحهای مصوب شده نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی بیش از ۱۳ درصدی رخ داده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که در دوره زمانی مورد بررسی ترکیه و چین رغبت بیشتری برای سرمایهگذاری صنعتی در ایران داشته‌اند. در عین حال داده‌های اعلام شده بیانگر آن است که گروه‌های مواد غذایی و خودروسازی توانسته‌اند عنوان محبوب‌ترین بخش‌ها را برای سرمایه‌گذاران خارجی به خود اختصاص دهند.
با توجه به داده‌های اعلام شده این سوال مطرح می‌شود که چرا تناسبی میان تعداد طرحهای مصوب به حجم کل سرمایهگذاری وجود ندارد، سوالی که در پاسخ به آن پیش از این مدیرکل دفتر سرمایهگذاری خارجی وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» بخشی از دلایل آن را به هدایت سرمایه‌ها به سمت صنایع کوچک و بعضا متوسط نسبت می‌دهد.
اعمال تحریم‌های جدید از سوی آمریکا و بسته شدن دست شرکت‌های بزرگ برای ورود به بازار ایران موجب شد تا وزارت صنعت، معدن و تجارت رویکرد جدید سرمایهگذاری خارجی را در دستور کار قرار دهد، رویکردی که براساس آن تمرکز روی شرکت‌های کوچک و متوسط که کمترین مراودات مالی و اقتصادی با ایالات‌متحده دارند مدنظر قرار گرفت تا به این طریق شرایط برای عبور از تحریم‌های جدید فراهم شود. اقدامی که موجب شد به رغم مشکلات و موانع ایجاد شده، تعداد سرمایه‌گذاری‌های مصوب بخش صنعت، معدن و تجارت در مدت زمان مورد بررسی نسبت به زمان مشابه در سال قبل کاهش نداشته باشد. از سوی دیگر آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در حالی از رشد طرحهای مصوب در ۷ ماه منتهی به مهر ماه حکایت دارد که براساس داده‌های اعلام شده از سوی این وزارتخانه در شهریور ماه هیچ طرحی از سوی این هیات مصوب نشده بود.
پیشتازان سرمایهگذاری
آمارهای اعلام شده حاکی از آن است که آسیایی‌ها در مقایسه با سایر قاره‌ها پیشتاز سرمایهگذاری در کشور بوده‌اند. براساس داده‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت از ۴۳ طرح مصوب هیات سرمایهگذاری خارجی در مدت زمان مورد بررسی، ۲۴ طرح متعلق به کشورهای آسیایی و ۱۲ طرح متعلق به اروپایی‌ها و ۷ طرح نیز به‌صورت مشترک میان دو کشور اجرایی خواهد شد. اما در مجموع مدت زمان مورد بررسی کدام کشورها سرمایه برای اجرای طرحهای صنعتی در کشور تزریق کرده‌اند؟ براساس آمار اعلام‌شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت کشورهای سرمایه‌گذار شامل «چین،ترکیه، هلند، اتریش، افغانستان، سنگاپور، جزایرویرجین انگلستان، فرانسه، لهستان، آلمان، سوئیس، هندوستان، بحرین، ایتالیا، امارات متحده عربی، قزاقستان و عراق» است.
مطابق آمار اعلام شده ترکیه کشور پیشتاز در تزریق پول خارجی به ایران به شمار می‌رود. ترکیه‌ای‌ها در مدت زمان مورد بررسی برای طرح‌هایی همچون «تولید پخت انواع شیرینی» سرمایه بیش از یک میلیون دلاری، «تولید دستمال مرطوب» سرمایه حدود ۴ میلیون دلار، «تولید پوشک کامل بچه» سرمایه حدود ۴ میلیون دلاری و «تولید انواع خمیر آماده پیتزا، کراکر، نان شیرینی، کیک و غذاهای آماده کنسروی» سرمایهگذاری ۸۰۰ هزار دلاری خواهد کرد.سرمایه مصوب برای «تولید اوراق فشرده» نیز نزدیک به ۳۹ میلیون دلار بوده است.
آمارها نشان می‌دهد ترکیه در اولین ماه پاییز سه طرح مشترک سرمایهگذاری مصوب نیز داشته است. اولین طرح مشترک به «تولید کنسانتره انواع میوه» با سرمایهگذاری بیش از ۱۴ میلیون دلار اختصاص داشته که به‌صورت مشترک از سوی دو کشور «آلمان و ترکیه» انجام شده است. دومین و سومین طرح مشترک سرمایهگذاری به ترتیب یک میلیون و ۶۳۴ هزار دلاری با آذربایجان برای «تولید آهن خام و فولاد (افزایش سرمایهگذاری)» و «تولید آهن خام و فولاد (افزایش سرمایهگذاری)» با سرمایهگذاری مشترک آذربایجان بوده است.
از سوی دیگر واکاوی‌ها نشان می‌دهد «چین» در این مدت توانسته در طرح «تولیدگرانول و پرک بازیافتی پروپیلن» ۴۵۴ هزار دلار سرمایهگذاری کند. همچنین سرمایهگذاری ۲۳۰ هزار میلیون دلاری نیز برای پروژه «افزایش سرمایهگذاری تولید خودرو سواری» صورت گرفته است. همچنین سرمایهگذاری بیش از ۵۴ میلیون دلاری برای «تولید تسمه و نوارنورد گرم فولاد آلیاژی به جز فولاد زنگ نزن» انجام شده است. از سوی دیگر «تولید پروفیل از جنس فولاد زنگ نزن (نرده استیل)» با سرمایهگذاری ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری و «تولید ورق آلومینیومی(کامپوزیتی) با سرمایهگذاری ۴ میلیون دلاری و «تولید انواع پارچه تار و پودی از الیاف شیشه و پارچه‌ای بی بافت» با سرمایهگذاری بیش از ۴ میلیون دلار صورت گرفته است. علاوه بر طرحهای مستقل، چین یک طرح مشترک نیز با ایتالیا برای «اکتشاف، استخراج و فرآوری مس از معدن شیرینک» با سرمایه نزدیک به ۲ میلیون دلاری داشته است.
مجوزهای صادره از سوی هیات سرمایهگذاری خارجی بیانگر آن است که در مدت زمان مورد بررسی «هلند» موفق به اخذ مجوز برای سرمایهگذاری دو طرح مستقل و یک طرح مشترک با افغانستان شده است. براساس آمار اعلام شده این کشور دو مصوبه برای استان تهران دریافت کرده است که هر دو مربوط به «تولید انواع فرآورده‌های نوشیدنی» می‌شود. یکی دیگر از مجوزهای صادره برای این کشور به‌صورت مشترک با افغانستان برای «احداث کارخانه سنگبری» در استان خراسان رضوی است. «اتریش» نیز در مدت زمان مورد بررسی موفق به اخذ یک مجوز برای سرمایهگذاری در کشور شده است که این سرمایهگذاری مصوب برای «ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای» در استان تهران با سرمایهگذاری بیش از ۶ میلیون دلار است. سرمایهگذاری صورت گرفته توسط هند نیز در مدت زمان مورد بررسی برای دو طرح «تولید شمش بیلت فولاد ساده کربنی و کم آلیاژی» در استان یزد با سرمایهگذاری ۴ میلیون دلاری و «تولید فرو سیلیکو منگنز با کربن بیش از ۲ درصد وزنی» با سرمایهگذاری بیش از ۱۱ میلیون دلار است.
«افغانستان» یکی دیگر از کشورهایی است که در مدت زمان مورد بررسی توانسته مجوز سرمایهگذاری در کشور را اخذ کند. یکی از مجوزهای صادرشده برای این کشور به‌صورت مشترک با هلند بوده است، دومین مجوز این کشور به سرمایهگذاری در استان خراسان رضوی برای «تولید انواع موزاییک و کفپوش بتن» با سرمایهگذاری ۲ میلیون دلاری اختصاص دارد. مجوز بعدی این کشور به «تولید و تعمیر تابلوهای فشار قوی و ضعیف برق» در استان تهران اختصاص داشته است. «تولید انواع پودر شیرینی، نبات، نقل، بسته‌بندی کاکائو و بسته‌بندی قند و شکر» از دیگر طرح‌هایی است که با سرمایه ۶۰۰هزار دلاری از سوی افغانستان انجام خواهد شد. اخذ مجوز برای « تولید انواع پروفیل آلومینیوم» با سرمایهگذاری ۳۰۰ هزار دلاری یکی دیگر از طرحهای افغانستان در خراسان رضوی است.
«سنگاپور، جزایر ویرجین انگلستان» نیز به‌صورت مشترک در مدت زمان مذکور موفق به اخذ یک مجوز برای «تولید کولر خودرو» با سرمایه بیش از ۳ میلیون دلاری شدند. «فرانسه» نیز به‌عنوان یکی دیگر از کشورهای سرمایه‌گذار در مدت زمان مورد بررسی در مجموع موفق به اخذ دو مجوز از هیات سرمایهگذاری خارجی شده است. آمار اعلام‌شده بیانگر آن است که یکی از مجوزهای صادره برای این کشور به «احداث رستوران زنجیره‌ای» در استان تهران و مجوز دوم این کشور برای «تولید انواع لوازم و قطعات پلاستیکی و کامپوزیتی زمینه پلیمری وسایل نقلیه» در استان تهران اختصاص داشته است. اما لهستان نیز در این مدت موفق به اخذ یک مجوز از سوی هیات سرمایهگذاری شده است که این مجوز به «تولید تجهیز خودروهای امداد و نجات جاده‌ای و ارائه خدمات پس از فروش» برای استان گیلان اختصاص داشته است.
آلمان نیز در این مدت موفق به اخذ سه مجوز مستقل و دو مجوز مشترک شده است، مجوزهای مستقل این کشور به «تولید مکمل‌های تغذیه‌ای»، «تولید کالاهای بتنی، سیمانی و گچی (افزایش سرمایهگذاری)»، «تولید صابون و پاک‌کننده‌ها (دترجنت‌ها)، فرآورده‌های تمیز‌کننده و پرداخت‌کننده، انواع عطر و فرآورده‌های بهداشتی (افزایش سرمایهگذاری)» اختصاص داشته است؛ اما یکی از مجوزهای مشترک این کشور نیز با کشور ترکیه و دیگر مجوز مشترک این کشور با ایتالیا صورت گرفته است. مجوز مشترک این کشور با ایتالیا به «تولید شیر قطع جریان گاز ساختمان، روبات آموزشی و مچ‌بند موقعیت‌یاب مکانی و گویای اطلاعات بیمار» اختصاص داشته است و براساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته قرار است در خراسان جنوبی صورت گیرد. پروژه مشترک این کشور با ترکیه نیز مربوط به تولید کنسانتره انواع میوه است. اما «امارات متحده عربی» یکی دیگر از کشورهای سرمایه‌گذار در مدت زمان مورد بررسی توانسته دو مجوز برای سرمایهگذاری در ایران اخذ کند که یکی از این مجوزها به «فروش خدمات گردشگری در فضای مجازی از طریق سایت الکترونیکی Snapptrip» اشاره کرد که قرار است در استان تهران ایجاد شود. مجوز بعدی صادرشده برای این کشور به «ارائه خدمات حمل و نقل شهری(کرایه پیک موتوری وانت از طریق اپلیکیشن Snapp-box) برای استان تهران در نظر گرفته شده است. عراق نیز در این مدت موفق به اخذ یک مجوز شده که به «تولید لنت ترمز و لنت کلاچ خودرو» برای استان آذربایجان غربی اختصاص داشته است. سوئیس نیز یکی دیگر از کشورهای سرمایه‌گذار است که در این مدت توانسته مجوز سرمایهگذاری برای «تولید محصولات ساختمانی» را اخذ کند.
براساس آمار اعلام‌شده ایتالیا نیز در این مدت موفق به اخذ دو مجوز شده که یکی از آنها به «چاپ افست کاغذ و مقوا و چاپ سیلک اسکرین» و «تولید پکیج گازی (افزایش سرمایه)» اختصاص داشته است. قزاقستان نیز با اخذ یک مجوز در میان سرمایه‌گذاران خارجی در مدت زمان مورد بررسی قرار گرفته است، مجوز صادر شده برای این استان به «تولید انواع مواد شوینده و ضد‌عفونی‌کننده» مربوط بوده است. تایوان نیز در این مدت یک مجوز سرمایهگذاری برای «تولید لنت ترمز خودروهای سواری» دریافت کرده است.
شهرهای جذاب
با توجه به آمار اعلام‌شده این سوال مطرح می‌شود که کدام شهرها توانسته‌اند از شانس بیشتری برای جذب سرمایه خارجی برخوردار شوند. براساس ارزیابی‌ها «تهران» توانسته با ۱۱طرح، عنوان جذاب‌ترین استان برای جذب سرمایهگذاری خارجی را به خود اختصاص دهد. براین اساس کشورهای هلند، فرانسه و امارات متحده‌عربی هر کدام با دو طرح و اتریش، افغانستان، ایتالیا، تایوان و آلمان با یک طرح، تهران را برای سرمایهگذاری خود انتخاب کرده‌اند. «خراسان رضوی» که پس از تهران در جایگاه دوم بیشترین جذب سرمایه خارجی قرار گرفته، توانسته سرمایه سرمایه‌گذاران کشورهای افغانستان با دو طرح، هلند، ترکیه، بحرین و یک طرح مشترک میان افغانستان و هلند را جذب کند.
اما در جایگاه سوم شهرهای جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی نیز دو استان «قزوین» و «آذربایجان شرقی» قرار گرفته‌اند. براساس ارزیابی آمارهای منتشر‌شده، قزوین توانسته سرمایه و پول سرمایه‌گذاران کشورهایی همچون سنگاپور و جزایر ویرجین انگلستان، ترکیه و هندوستان را جذب پروژه‌های خود کند. «آذربایجان شرقی» نیز با دو طرح از سوی ترکیه و دو طرح مشترک با ترکیه و جمهوری آذربایجان توانسته در جایگاه بعدی قرار گیرد.
دنیای اقتصاد