این در حالی بود که چندین‌بار حتی حجم معاملات پلیمرها به نزدیکی ۴۰ هزار تن و یا کمتر رسید که باز هم به معنی رکودی خشن در این بازار است. این وضعیت در کنار تداوم معاملات با حجمی کمتر از ۵۰ هزار تن در هفته‌های اخیر خود چهره بدون روتوش رکود در صنایع پتروشیمی به شمار می‌رود ولی در روزهای اخیر جرقه‌هایی از بهبود شرایط را هم می‌توان مشاهده کرد. از سوی دیگر بسیاری از داده‌ها هنوز در بازار داخلی نقش‌آفرینی چندانی نداشته‌اند و برای روزهای آینده پتانسیل حمایت از بازار را در بر دارند. به‌عنوان یک مثال مشخص کاهش نسبی بهای مواد اولیه در بازارهای داخلی و جهانی خود دلیل مهمی برای تحریک تقاضای موثر و افزایش حجم خرید از طرف مصرف‌کنندگان نهایی خواهد بود که در این شرایط بازار خود مهم‌ترین سیگنال برای حمایت از صنایع تکمیلی است.کاهش جدی قیمت تمام شده مواد اولیه در بازارهای جهانی در کنار کاهش تورم تولیدکننده در بازار داخلی از این قبیل موارد هستند که در کنار نوسان بهای ارز پتانسیل تحریک بیشتر تقاضا را در بر دارد. پیش از این نیز منفی شدن تورم تولیدکننده را پیش‌بینی کرده بودیم که هم‌اکنون محقق شده و در آینده به بحث در رابطه با اثرات آن بر بخش پتروشیمی می‌پردازیم ولی در بازار داخلی پلیمرها و وضعیت داد و ستد تولید در صنایع تکمیلی شواهد دیگری وجود دارد که در نهایت به‌صورت مقطعی از وضعیت کلی تولید در این حوزه حمایت می‌کند.
نوسان قیمت‌ها در بازار آزاد و پیچیدگی‌های نرخ‌گذاری
بهای پلیمرها روز گذشته در بازار داخلی شرایط نامتعادلی داشت و برخی از گریدها با رشد نرخ و برخی دیگر با کاهش قیمت همراه شدند. این وضعیت به این معنی است که بازار با جریان‌های قیمت‌گذاری مختلفی روبه‌روست و هر بازار را باید به‌صورت مجزا و جداگانه مورد بررسی قرار داد. این در حالی است که هنوز هم روال عمومی نرخ‌گذاری در این بازار بر مبنای گذشته است و می‌توان از جریان عمومی در بازار پلیمرها به زوایای پیدا و پنهان رخدادهای قیمتی آن پرداخت. در روزهای اخیر جرقه‌های مهمی از رشد نرخ در بازار داخلی به ثبت رسید اگرچه برای برخی از گروه‌های کالایی شاید تاکنون همان روند نزولی پیشین قیمتی قابل رهگیری است. به‌صورت دقیق‌تر با کاهش قیمت دلار آزاد و افت نسبی نرخ‌های جهانی، بازارها برای بسیاری از گریدها هنوز هم کاهشی است و هنوز هم روزهای سخت پیشین ادامه دارد. این نکته اما به بررسی‌های دقیق‌تری نیاز دارد که شاید بتوان به کمک آن احتمال تغییر فاز بازار را مورد بررسی دقیق قرار داد. این در حالی است که کاهش نرخ‌های روز گذشته در کنار حجم عرضه‌های چند روز اخیر باید مورد بررسی قرار بگیرد تا واقعیت‌ها دقیق‌تر نمایان شود. در نهایت جریان عمومی در بازار اگرچه هنوز هم نزولی است ولی در نهایت به سمت بهبود جدیدی متمایل شده است که این احتمال نیاز به موشکافی دقیق‌تری دارد. در صورتی که ادعای بهبود در بازار درست باشد باید بتوان در حجم معاملات پایان هفته جاری آن را رصد کرد. البته شواهد پیدا و پنهان جدیدی در این بازار از بهبود نسبی شرایط حکایت دارد که یکی از آنها بهبود نسبی قیمت مواد اولیه در مقایسه با ماه‌های قبل و دیگری انتظار برای رشد حجم تقاضای مؤثر برای محصولات نهایی و تحریک تولید خواهد بود.
رشد محدود قیمت‌های پایه در بورس کالا
جرقه‌های رشد نرخ جدیدی در بازار آزاد پلیمرها تجربه می‌شود. این سیگنال اگرچه در نگاه اول از مسیر رشد قیمت‌های پایه تعقیب خواهد شد ولی در کنار آن از رخدادهای دیگری نیز حکایت دارد. به‌عنوان یک نمونه مشخص می‌توان گفت که این جرقه‌های افزایشی از روزهای پایانی هفته گذشته آغاز شد و تاکنون ادامه داشته است ولی گستره و قدرت متنوعی داشته یعنی شرایط مختلفی را در بر دارد. در هر حال این داده به تنهایی به معنی بهبود در بازار نیست ولی اگر چند داده جانبی را در کنار هم قرار دهیم شاید وضعیت بهتری را شاهد باشیم. به‌عنوان یک نمونه مشخص نزدیکی به روزهای پایانی سال از این پس می‌تواند به‌عنوان یک سیگنال تأثیرگذار مورد توجه قرار بگیرد. به‌صورت دقیق‌تر انتظار بر این است که با نزدیکی به سال جدید شمسی و عید نوروز، در بخش‌های مختلف صنعت پلاستیک و یا صنایع تکمیلی در حوزه محصولات پتروشیمیایی و پلیمرها، تحرک جدیدی شکل بگیرد و با افزایش تقاضای مؤثر برای محصولات نهایی یا مصنوعات پلیمری، حجم تولید در صنایع تکمیلی تقویت شده و به تحرک بیشتر در تقاضای مواد اولیه منجر شود.
به‌صورت دقیق‌تر می‌توان گفت در شرایطی که هفته‌هاست حجم معاملات مواد اولیه در بورس کالا کاهش داشته است، هر گونه بهبود در بازار باید در بهبود در تقاضای صنایع تکمیلی هم خودنمایی کند. با توجه به این شرایط و البته احتمال بهبود در این بازارها، باید منتظر رشد تقاضای جدیدی در بازار پلیمرها و حتی ترکیبات شیمیایی باشیم. نگاه به حجم معامله پلیمرها و محصولات شیمیایی هر دو در هفته گذشته نشان می‌دهد که این بازارها با جرقه‌های جدیدی از رونق روبه‌رو شده‌اند و در صورت تداوم رشد حجم معاملات می‌توان این داده را به معنی بهبود گام به گام بازارها تلقی کرد. به‌صورت دقیق‌تر در بازار پلیمرها برای هفته گذشته شاهد رشد نزدیک به ۱۲ درصدی حجم تقاضا در بورس کالا و افزایش ۶/ ۱۱ درصدی حجم معاملات بودیم. همچنین باز هم حجم تقاضا از عرضه‌ها فزونی گرفت و خوش‌بینی‌های جدیدی را برای این بازار رقم زد. در حوزه پلیمرها باید آمارهای نهایی هفته جاری را در ابتدای هفته آینده مورد رصد و بررسی قرار داد اگرچه وضعیت معاملاتی وخیمی در این بازار دیده نمی‌شود. در هر حال دو داده رشد حجم معاملات پلیمرها و جرقه‌های رشد نرخ در بازار داخلی را می‌توان شواهد مثبتی از بازار به شمار آورد. البته نزدیکی به روزهای پایانی سال و انتظار برای رشد حجم تقاضای واقعی خود دلیل اصلی برای بهبود در بازارها خواهد بود. از سوی دیگر رشد قیمت‌های پایه نیز محرکی برای رشد تقاضا به شمار می‌رود آن هم در وضعیتی که بازار مدت‌هاست عادت کرده در رشد نرخ حجم خرید خود را افزایش داده و در کاهش قیمت‌ها عقب‌نشینی کند. این موارد هم می‌تواند به محرک‌های جانبی بدل شود.
رشد حجم داد‌و‌ستد ترکیبات شیمیایی
همان‌گونه که در گزارش‌های پیشین عنوان شد بازار محصولات شیمیایی را می‌توان مکمل بازار پلیمرها در تحلیل به شمار آورد یعنی پس از بررسی بازار پلیمرها، محصولات شیمیایی می‌تواند داده‌های مکملی را ارائه کند. در هفته گذشته حجم داد و ستد ترکیبات شیمیایی در بورس کالا به نسبت هفته قبل از آن ۶۵ درصد افزایش یافت که خود یک سیگنال مهم به شمار می‌رود. این در حالی است که حجم تقاضا در این بازار هم ۸۰ درصد رشد داشت که داده‌های مثبت در این بازار را تقویت می‌کند. همچنین ۵/ ۷۱ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت که بالاترین رقم در ۴ هفته اخیر است آن‌هم در وضعیتی که حجم عرضه‌ها بیش از ۲۴ درصد رشد کرد. تجمیع داده‌های ذکر شده به این معنی است که بهبود کلی در بازار شیمیایی‌ها شاید عمیق‌تر و جدی‌تر از بازار پلیمرها باشد که این داده هم محرک دیگری برای بازار محصولات پتروشیمیایی در نهایت خواهد بود.اگر به نمودار حجم داد و ستد محصولات شیمیایی در بورس کالا توجه کنیم می‌توان هنوز هم یک روند افزایشی را در این بازار در نظر گرفت یعنی وضعیت معاملاتی این گروه کالایی که از لحاظ فنی رابطه کمتری با واسطه گری و سفته‌بازی دارد از یک بهبود زیرپوستی مورد انتظار برای هفته‌های آینده حکایت می‌کند.
نوسان نرخ و جذابیت خرید
آمارهای معاملاتی در بورس کالا تا هفته گذشته نشان داد که شاخص قیمتی این بازار رشد چندانی نداشته است. شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد در هفته‌های قبل تغییر چندانی از خود نشان نداده که به معنی آرامش کلی در متوسط قیمت‌های مواد اولیه اصلی در این بازار است. البته رشد قیمت‌های پایه هفته جاری به معنی تحریک جدید این نرخ خواهد بود اگرچه تا پایان روز چهارشنبه نمی‌توان در این خصوص اظهارنظر قاطعی داشت. در هر حال در زمانی که رشد قیمت‌ها در بورس کالا و بازار آزاد در یک راستا در روزهای اخیر در حال نوسان هستند می‌توان گفت که این بازارها با تقویت تقاضا و بهبود حجم معاملات روبه‌رو شده‌اند و یک داده مثبت جانبی برای این بازار به شمار می‌رود.
نوسان حجم صادرات و چهره عرضه‌ها در بورس کالا
آمارها از کاهش صادرات غیرنفتی کشور در آذرماه در مقایسه با ماه قبل از آن حکایت دارد که البته بازار محصولات پتروشیمی نیز از این گردونه خارج نبوده و با کاهش ارزش صادرات محصولات پتروشیمی در آذرماه در مقایسه با آبان‌ماه روبه‌رو بوده‌ایم. این وضعیت در شرایطی رخ داده که حجم عرضه پلیمرها در آذرماه افزایش چندانی نداشته است و حتی در مقایسه با آبان‌ماه یک کاهش جدید را نشان می‌دهد. این مطلب به این معناست که در نگاه اول باید کاهش حجم عرضه‌ها یا افت حجم صادرات به‌صورت توامان را در وضعیت تولید مورد بررسی قرار داد اگرچه در آمارهای صادراتی تمامی محصولات پتروشیمی به‌صورت کلی بیان شده و شامل گروه‌های کالایی همچون متانول یا اوره و آمونیاک هم هست. در هر حال با فرض این داده می‌توان به واقعیت‌های عرضه در ماه‌های گذشته با دقت بیشتری پرداخت.
به گزارشی در آذرماه شاهد افت صادرات غیرنفتی از کشور بودیم. این افت صادرات، گریبانگیر محصولات پتروشیمی نیز شده است. صادرات پتروشیمی از یک میلیارد و ۸۱۶ میلیون دلار آبان ماه، افت ۴۰ درصدی را تجربه کرده و به یک میلیارد و ۸۴ میلیون دلار در آذر رسیده است. صادرات پتروشیمی نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ وزنی رشد نزدیک به ۳۳ درصد و به لحاظ ارزشی افزایش بیش از ۳۱ درصدی داشته است. برای بررسی بازار داخلی محصولات پتروشیمی باید دو داده فوق را به همراه یکدیگر مورد بررسی قرار داد. از یکسو واحدهایی که در ماه‌ها و حتی سال‌های اخیر وارد فاز تولید شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند بسیار هستند و برای بررسی دقیق‌تر می‌توان به تنوع عرضه‌کنندگان در بورس کالا برای عرضه‌های پلیمری استناد کرد.
با توجه به این موارد می‌توان دو ذهنیت مختلف را در مورد کاهش یا افزایش جذابیت صادرات و میزان عرضه پلیمرها در بورس کالا مورد توجه قرار داد. به‌صورت دقیق‌تر اگر عرضه پلیمرها در بورس کالا برای امسال کاهش شدید و بدون دلیل مشخص داشته باشد به معنی افزایش صادرات خواهد بود؛ یعنی پتروشیمی‌ها بعضا بازارهای بین‌المللی را به بازارهای داخلی ترجیح داده‌اند. البته با فرض رشد ظرفیت تولید در شرکت‌های پتروشیمی انتظار رشد حجم عرضه‌ها در بورس کالا وجود داشت ولی در همین شرایط هم نمی‌توان گفت که بازار با یک عقب‌افتادگی جدی روبه‌رو شده است.
تا پایان هفته گذشته میزان عرضه مرسوم پلیمرها به بازار فیزیکی برای سال جاری رقمی نزدیک به ۲ میلیون و ۶۶۲ هزار تن بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل یعنی رقمی نزدیک به ۲ میلیون و ۹۸۹ هزار تن یک عقب‌نشینی نسبی را نشان می‌دهد. این در حالی است که حجم معاملات سال جاری تاکنون ۲ میلیون و ۳۰۶ هزار تن به شمار می‌رود ولی در مدت مشابه سال قبل این حجم ۲ میلیون و ۸۷ هزار تن بود. با توجه به این شرایط می‌توان گفت که افت حجم عرضه‌ها در بورس کالا به معنی تغذیه کمتر بازار از مواد اولیه نیست زیرا در سال گذشته که حجم عرضه‌ها بیشتر از امسال بود، حجم معاملات کمتر بوده است؛ یعنی کالاهایی که مورد معامله قرار نمی‌گرفت، باز هم در بورس کالا عرضه می‌شده بنابراین چنین عقبگردی چندان مهم تلقی نمی‌شود. به‌عنوان یک نمونه مشخص حجم عرضه سال جاری به نسبت سال قبل نزدیک به ۳۳۰ هزار تن کاهش یافته ولی حجم معاملات بیش از ۲۱۰ هزار تن تقویت شده است. این وضعیت نشان می‌دهد که اختلاف چشمگیری برای عرضه‌های واقعی با فرض توانمندی حجم عرضه‌ها دیده نمی‌شود و این شرایط به معنی تداوم روزهای خوب در بازار است.
در هر حال مهم‌ترین سیگنال برای رصد هر بازار را باید حجم معاملات در نظر گرفت که برای سال جاری تاکنون 10.5 درصد رشد داشته است. به‌عنوان یک نمونه مشخص در سال گذشته رشد حجم معاملات در بورس کالا نزدیک به ۹ درصد بوده که امسال تاکنون وضعیت بهتری را از سال قبل تجربه کرده‌ایم. از سوی دیگر در هفته‌های اخیر شاهد کاهش حجم معاملات در بورس کالا هستیم که این داده می‌تواند بخش مهمی از موفقیت‌های سال گذشته را از بین ببرد. به‌صورت دقیق‌تر با فرض کاهش حجم معاملات در هفته‌های اخیر، شاهد کاهش رشد حجم داد و ستد پلیمرهای سال جاری در بورس کالا خواهیم بود که این داده اگرچه به معنی افت حجم معاملات کل به نسبت سال قبل تعبیر نمی‌شود ولی در نهایت بخشی از توانمندی‌های این بازار را محدود خواهد کرد.
البته می‌توان به روزهای آینده هم خوش‌بین بود زیرا با نزدیکی به روزهای پایانی سال انتظار رشد حجم تقاضای موثر برای محصولات نهایی و مصنوعات پلیمری و پتروشیمیایی تقویت خواهد شد که به معنی رونق بیشتر تولید در صنایع تکمیلی است. از سوی دیگر تقاضا در کشورهای همسایه نیز در ایام نوروز تقویت می‌شود و همین داده می‌تواند تقاضای صادراتی را هم تحریک کند که پیش‌تر به آن اشاره کردیم.
با توجه به این موارد روزهای آینده به احتمال قوی شاهد تقویت حجم معاملات در بورس کالا و تحریک تقاضا در بازار داخلی خواهیم بود که نیاز به عرضه مکفی در بازار و همچنین توجه به ساز و کارهای تولیدی و معاملاتی را تقویت خواهد کرد. در نهایت می‌توان این گونه عنوان کرد که در سال جاری حجم عرضه‌های پلیمری ثبت‌شده اگرچه کمتر از انتظار بود و با توجه به رشد ظرفیت تولید در صنایع پلیمری و همچنین تقویت بنیادین تولیدکنندگان غرب کشور مرتبط با خط لوله اتیلن غرب، احتمال رشد حجم عرضه‌ها در بورس کالا مطرح بود. در هر حال اگرچه انتظار بیشتری از حجم عرضه‌ها بود ولی عرضه‌های ثبت شده نیز به دلایل مختلف چه دلایل فنی و چه تجاری، قابل توجیه است.
دنیای اقتصاد