آمارسازی در کابینه روحانی، انگار به یک رویه تبدیل شده است. سال ۱۳۹۵ بود که در گزارشی دقیق و مستند، نسبت به دستکاریهای آماری که در حوزه صادرات غیرنفتی رخ داده بود، هشدار داد؛ در واقع، در حالی دولت با افتخار از رشد صادرات غیرنفتی در ۴ ماهه ابتدای سال ۹۵ خبر داده بود که بررسی دقیق جداول گمرک در همان دوره، از کاهش ۱۱ درصدی صادرات حکایت داشت.
اینک مستندات موجود، از آمارسازی در کابینه روحانی در حوزه صادرات غیرنفتی حکایت دارد. چالش بر سر آمارهای صادراتی و کم و کیف آن، چند وقتی است که از سوی بخشخصوصی و اتاقهای بازرگانی مطرح میشود. در آخرین جلسه شورای گفتگوی دولت و بخشخصوصی که کمتر از ده روز قبل برگزار شد هم، غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با ادبیاتی تند، آمار اعلامی از سوی گمرک در حوزه صادرات غیرنفتی را زیرسوال برد و اعلام کرد که آمار صادرات غیرنفتی که از سوی دولت اعلام میشود، به هیچ عنوان واقعی نیست.
البته این بار، گفته فعالان اقتصادی با گزارشات رسمی و کارشناسی از مراجع معتبر پژوهشی نیز همراه شده است. دهم دیماه امسال بود که معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی که بر اساس داده های گمرک ایران اعلام شده بود، نکاتی را در خصوص کاهش شدید صادرات غیرنفتی و ارزش پایه صادراتی کالاها مطرح کرد؛ انتقادات مطرح شده در گزارش اتاق با رجوع به آمار رسمی گمرک کاملا مشهود بود به طوری که به دنبال افزایش غیرمنطقی میانگین قیمت واحد صادرات بدون نفت خام کشور در آبان ماه و رسیدن آن به ۵۳۸ دلار در هر تن، رقم صادرات در آذرماه افت شدیدی داشته و به ۱۶۰ دلار در هر تن رسیده است.
حال این نهاد پژوهشی میگوید که بعد از مشخص شدن این موضوع، گمرک در اقدامی به جای شفاف سازی و ارائه توضیحی در خصوص آمار مزبور، آمار ارزش صادرات در آبان ماه ۱۳۹۷ را تغییر داد (جدول ۱)؛ به نحوی که بدون تغییر آمار تجمعی مقداری و ارزشی صادرات کشور در نه ماهه ۱۳۹۷، میانگین قیمت های صادراتی در آبان ماه به ۳۴۷ دلار در هر تن و در آذرماه نیز از ۱۶۰ دلار به ۲۹۰ دلار در هر تن تغییر داده شد.
جدول ۱- تغییرات آمار صادرات بدون نفت خام گمرک طی دو ماه آبان و آذر ۱۳۹۷
ماه
|
آمار گزارش شده گمرک در هفته اول دی ماه ۱۳۹۷
|
آمار گزارش شده گمرک در هفته دوم دی ماه ۱۳۹۷
|
تغییرات
|
میزان
(هزار تن)
|
ارزش
(میلیون تن)
|
میزان
(هزار تن)
|
ارزش
(میلیون تن)
|
میزان
(هزار تن)
|
ارزش
(میلیون تن)
|
آبان ۱۳۹۷
|
۷۹۷۱
|
۴۲۹۱
|
۷۹۷۰
|
۲۷۶۷
|
۱-
|
۱۵۲۴-
|
آذر ۱۳۹۷
|
۱۱۶۷۰
|
۱۸۶۷
|
۱۱۶۷۱
|
۳۳۹۱
|
۱
|
۱۵۲۴
|
تجمعی هشت ماه ۱۳۹۷
|
۷۵۲۷۰
|
۳۱۴۹۱
|
۷۵۲۶۹
|
۲۹۹۶۷
|
۱-
|
۱۵۲۴-
|
بر این اساس، در صورت پذیرش موضوع درج آمار اشتباه و بیش برآورد ارزش صادرات در آبان ماه ۱۳۹۷، لازم است مواردی در اخبار گمرک و گزارشات سازمان توسعه تجارت کشور اصلاح شود. به این معنا که طبق خبر مورخ ۱۲ آذر ۱۳۹۷ گمرک با تیتر خبری؛ «جزئیات تجارت خارجی کشور منتشر شد» رشد ارزشی صادرات در هشت ماهه ۱۳۹۷ معادل ۱۳ درصد و مازاد تراز تجاری معادل ۲ میلیارد دلار اعلام شده بود که با آمار جدید صادرات ماهیانه گمرک مربوط به نه ماهه نخست سال ۱۳۹۷، تفاوت قابل توجهی دارد؛ لذا لازم است خبر مذکور به صورت رشد ۷.۵ درصدی (به جای ۱۳ درصدی) و تراز تجاری ۴۱۸ هزار دلاری (به جای ۲ میلیارد دلاری) اصلاح شود.
از سوی دیگر، در گزارش سازمان توسعه تجارت مربوط به هشت ماهه سال ۱۳۹۷، وفق جدول (۲) برگرفته شده از سایت این سازمان، همچنان ارزش صادرات هشت ماهه، معادل ۳۱.۵ میلیارد دلار درج شده که بهتر بود گمرک بعد از تغییر آمار آبان ماه! و کاهش ارزش صادرات هشت ماهه، موضوع را به سازمان توسعه تجارت هم منعکس می کرد تا آمار این سازمان هم به ۲۹.۹ میلیارد دلار تغییر یابد.
جدول ۲- آمار تجارت هشت ماهه ۱۳۹۷-۱۳۹۶
|
ارزش هشت ماهه ۹۷ (میلیون دلار)
|
ارزش هشت ماهه ۹۶ (میلیون دلار)
|
درصد تغییرات
|
صادرات غیر نفتی (کالا و میعانات گازی)
|
۳۱۴۹۱
|
۲۷۸۷۷
|
۱۳
|
صادرات غیر نفتی (بدون میعانات گازی)
|
۲۸۷۱۵
|
۲۳۴۱۸
|
۲۳
|
واردات کالا
|
۲۹۵۴۹
|
۳۴۳۷۶
|
۱۴-
|
تجارت کل
|
۶۱۰۴۰
|
۶۲۲۵۳
|
۲-
|
تراز تجاری (با احتساب میعانات گازی)
|
۱۹۴۲
|
۶۴۹۹-
|
۱۳۰
|
بر این اساس، در مجموع به نظر می رسد تردید و شبهات در آمار اقتصادی کشور به آمار گمرک هم سرایت کرده و احتمال نفوذ صلاحدیدها، ارائه تصویر واقعی از اقتصاد کشور را خدشه دار نموده است. حال باید منتظر ماند و دید که گمرک جمهوری اسلامی ایران، چه توضیحاتی را در حوزه دستکاریهای آماری ارایه میدهد؛ به خصوص اینکه اکنون دیگر رسانهها به تنهایی مدعی آمار خلاف واقع دولت در حوزه صادرات غیرنفتی نیستند، بلکه معاونت بررسیهای اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران که همواره به دور از دید سیاسی، اقدام به تهیه گزارشهای کارشناسی میکند، این ادعا را دارد که گمرک، آمارسازی را در دستور کار خود قرار داده تا آمار صادرات غیرنفتی کشور را مثبت جلوه دهد.
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان میگویند که آمار، میراث بین نسلی است و نباید به این راحتیها دستخوش تغییر شود؛ اعداد و ارقامی که نباید به بهانه کم و زیاد جلوه دادن عملکرد یک دولت، آن را از واقعیت دور و به نفع خود، تفسیر کرد. حال اما در دولت حسن روحانی، به نظر می رسد برخی آمار این گونه تفسیر میشوند. گاه یک متغیر در درون آن وارد شده و آن را به سمت مثبت جلوه دادن عملکرد هل میدهد، گاه همان متغیر به یک متغیر مزاحم تبدیل شده و به راحتی از آمار حذف میشود.
هر چه باشد، صادرات غیرنفتی، اکنون این گونه حال و هوایی دارد؛ حال و هوایی که حتی بخشخصوصی و فعالان اقتصادی هم نمیتوانند به راحتی از کنار آن عبور کنند و این میراث بیننسلی را تنها به خاطر مثبت جلوه دادن عملکرد گروه یا عدهای، نادیده بگیرند.
اکنون فعالان اقتصادی میگویند دولت حسن روحانی، به نوعی دارد آمارسازی میکند، آن هم در مورد صادرات غیرنفتی که پس از نفت تکیه گاه بزرگ درآمد دولت و محور سیاستهای اقتصاد مقاومتی است .
خبرگزاری مهر