این آمار در حالی روز گذشته از سوی رویترز منتشر شد که یک هفته پیش از این گزارش، با استناد به آمار رسمی گمرک ایران از روند رو به رشد صادرات میعانات گازی کشور در نیمه نخست بهمن، افزایش صادرات میعانات گازی را نشانه‌ای از رشد صادرات نفت خام ایران عنوان کرده بود.
در گزارش با عنوان «سیگنال مثبت از صادرات میعانات» همچنین با اشاره به بازگشت کره‌جنوبی و ژاپن به صف خریداران نفت خام ایران، پیش‌بینی شده بود که در ماه جاری میلادی روند صادرات نفت خام کشور نسبت به ژانویه با بهبود همراه خواهد بود.
در حالی که با انتشار گزارش روز گذشته رویترز بر اساس داده‌های Refinitiv Eikon (بازوی تحقیقاتی تامسون رویترز) و یک منبع آگاه در یک شرکت رصدکننده روند صادرات نفت خام ایران تایید شد که در عین حال بر پیش‌بینی‌های بدبینانه از صادرات نفت ایران که انتظار داشتند سطح آن زیر یک میلیون بشکه در روز باقی بماند، خط بطلان کشید.
با توجه به در دسترس نبودن آمار رسمی از میزان صادرات نفت خام ایران و همچنین مبهم بودن شرایط معافیت‌های نفتی که به خریداران نفت خام ایران اعطا شده است، پیش‌بینی‌های مطرح شده از عملکرد صادراتی ایران در بازار نفت همگی بر اساس حدس و گمان هستند.
با این حال از نخستین ماه شروع تحریم‌های نفتی ایران، همواره آخرین برآوردها از صادرات نفت خام ایران به بازار جهانی فراتر از انتظارها بوده است.به گزارش رویترز، متوسط محموله‌های نفت خام صادر شده از سمت ایران در ماه جاری میلادی (فوریه، دومین ماه میلادی) 1/25 میلیون بشکه در روز و در ژانویه (نخستین ماه میلادی) نیز بین 1/1 و 1/3 میلیون بشکه در روز عنوان شده که هر دوی این اعداد هم بیش از سطح انتظارات بوده‌اند.
علت رشد صادرات نفت ایران
در کنار روش‌های مختلفی که برای صادرات نفت در دوران تحریم وجود دارد، اعطای معافیت به هشت کشور خریدار نفت خام ایران از سمت آمریکا، یکی از دلایل محقق نشدن پیش‌بینی‌های بدبینانه درباره صادرات نفت خام ایران بوده است. این معافیت‌های شش ماهه در نوامبر ۲۰۱۸ و همزمان با آغاز فاز دوم تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان به چین، هند، ترکیه، کره‌جنوبی، ژاپن، ایتالیا، یونان و تایوان اعطا شد که از این میان سه کشور ایتالیا، یونان و تایوان با وجود در اختیار داشتن معافیت‌های نفتی اقدامی برای خرید نفت از ایران انجام ندادند. معافیت‌های شش ماهه خرید نفت از ایران حدود دو ماه دیگر به پایان می‌رسد بنابراین به نظر می‌رسد علاوه بر از سرگیری خرید نفت خام ایران از سمت کره‌جنوبی و ژاپن در ژانویه، یکی دیگر از دلایل رشد صادرات نفت خام ایران در فوریه نزدیک شدن به موعد پایان مهلت معافیت‌های نفتی باشد. به گزارش رویترز، احتمالا بخشی از خریداران نفت خام ایران در مهلت باقی مانده تا پایان معافیتها، سعی دارند با استفاده حداکثری از این بازه زمانی محموله‌های بیشتری از نفت خام ایران بارگیری کنند. این احتمال در آمار رسمی گمرک ایران از روند صادرات میعانات گازی به خوبی بازتاب داده شده است، زیرا در ۱۸ روز ابتدایی بهمن، به‌طور متوسط روزانه ۴۷۶ هزار بشکه میعانات‌گازی توسط کشورمان صادر شده است. این میزان صادرات در حالی در نیمه بهمن رقم خورده است که جریان صادرات میعانات گازی ایران در آذرماه تحت تاثیر آغاز فاز دوم تحریم‌های آمریکا با توقف کامل همراه شده بود. چنین اتفاقی برای صادرات نفت خام ایران نیز رخ داده بود. برای مثال کره‌جنوبی در حالی از سه ماه پیش از آغاز تحریم‌های آمریکا در تاریخ ۵ نوامبر خرید نفت خام از ایران را قطع کرده بود که از ماه گذشته بار دیگر به خریداران نفت خام ایران پیوست. با این حال باید دید آیا دولت ترامپ در ماه مه معافیت‌های نفتی ایران را تمدید خواهد کرد یا خیر. این اتفاق به مسائل مختلفی بستگی دارد که یکی از آنها میزان پایبندی کشورهای عضو وغیر عضو اوپک به توافق کاهش تولید است.
اثر تحولات نفتی بر معافیتها
به نظر می‌رسد اقدامات عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام دنیا، می‌تواند تاثیر قابل توجهی در تصمیم دولتمردان ترامپ در تمدید یا عدم تمدید معافیت‌های خریداران نفت خام ایران داشته باشد. در کنار تصمیمات عربستان، سیاست‌های آمریکا همچون اعمال تحریم‌های نفتی بر ونزوئلا نیز می‌تواند بر تمدید معافیتها، اثرگذار باشد. تمدید معافیت‌های شش ماهه فعلی می‌تواند نقش مهمی بر تداوم صادرات نفت خام ایران داشته باشد.
پیش‌بینی‌های بین‌المللی حاکی از آن است که دولت ترامپ دست‌کم معافیت نفتی پنج کشور خریدار نفت خام ایران را تمدید خواهد کرد با این حال نشانه‌‌هایی در این میان وجود دارد که این پیش‌بینی را تقویت می‌کند. نخستین نشانه، اعلام آمادگی عربستان سعودی برای کاهش تولیدی بیش از سهمیه تعیین شده برای تولید روزانه این کشور است. ادامه این روند از سمت سعودی‌ها به معنای رشد قیمت نفت در بازار جهانی است. با توجه به حساسیت دونالد ترامپ بر بالا رفتن قیمت نفت، به نظر می‌رسد با تداوم کاهش تولید عربستان دولت ترامپ مجبور به تمدید معافیتها شود تا دست‌کم از سمت ایران بازار را با کمبود عرضه بیشتر مواجه نسازد. در کنار کاهش تولید عربستان، ونزوئلا عضو دیگری از اوپک است که علاوه بر افت تولید ناشی از مشکلات اقتصادی و مدیریتی، در حال‌حاضر با تحریم‌های نفتی آمریکا نیز به‌عنوان عاملی برای کاهش تولید و عرضه مواجه است. صادرات نفت خام ونزوئلا در فوریه نسبت به ژانویه با افتی بیش از ۹ درصدی مواجه بوده که در نتیجه اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا ایجاد شده است. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد با توجه به شرایط عرضه از سمت این دو عضو اوپک، احتمالا دولت آمریکا به‌‌رغم اصرار بر صفر کردن صادرات نفت خام ایران مجبور به تمدید معافیت‌های نفتی ایران شود. هرچند حتی اگر این معافیتها نیز تمدید نشوند، برخی روش‌های فروش در شرایط تحریم که ایران با آنها آشنایی دارد، مانع از صفر شدن صادرات نفت خام ایران خواهد شد.
رشد صادرات ایران، افت صادرات سعودی‌ها
در کنار انتشار خبر افزایش صادرات نفت خام ایران در فوریه، رویترز نسبت به فشار به قیمت‌ها و خنثی شدن تلاش‌ها برای کاهش تولید کشورهای عضو و غیرعضو اوپک از ناحیه کشورمان ابراز نگرانی کرد. کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در دسامبر سال گذشته توافق کردند در شش ماه نخست ۲۰۱۹، روزانه 1/2 میلیون بشکه از تولیداتشان را به منظور به تعادل رساندن بازار کاهش دهند. ایران به دلیل فشار ناشی از تحریم‌های آمریکا، از این توافق مستثنی است و محدودیتی برای افزایش عرضه و تولید ندارد. یک منبع صنعتی که صادرات نفت خام ایران را رصد می‌کند با اشاره به پایان مهلت معافیت‌های نفتی در ماه مه، به رویترز گفته است احتمالا خریداران نفت خام ایران تلاش دارند از مهلت باقی‌مانده تا پایان معافیتها بیشترین استفاده را ببرند به همین دلیل حجم خرید را افزایش داده‌اند. با این حال به نظر نمی‌رسد بهبود روند صادرات نفت خام ایران در فوریه تهدیدی برای بازار یا توافق کاهش تولید به‌شمار رود. به گزارش اس‌اند‌پی‌گلوبال‌پلتس بر اساس داده‌های موسسه جودی، صادرات نفت خام عربستان در آخرین ماه سال گذشته میلادی، از سقف دو ساله پایین آمد. بر اساس این گزارش، سعودی‌ها در حالی از دسامبر به این‌سو روند کاهش تولید و صادرات را در پیش گرفته‌اند که در ماه پیش از آن، در بالاترین سطح در دو سال گذشته مشغول به صادرات بوده‌اند. کاهش صادرات نفت خام عربستان در دسامبر به معنای پایبندی پیش از موعد این کشور به توافق کاهش تولیدی بود که زمان شروع آن ابتدای ژانویه ۲۰۱۹ تعیین شده بود.
به این ترتیب عربستان سعودی به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده طلای سیاه دنیا، در دسامبر 7/687 میلیون بشکه در روز به بازار جهانی نفت خام عرضه کرده است که نسبت به نوامبر (مقطعی که صادرات نفت خام این کشور در بالاترین سطح از نوامبر ۲۰۱۶ قرار داشت) کاهشی ۵۴۸ هزار بشکه‌ای در روز را نشان می‌دهد. این آمار و ارقام از روند صادرات نفت خام سعودی‌ها نشان می‌دهد افزایش صادرات نفت خام ایران با وجود تحریم‌های آمریکا، نمی‌تواند علتی برای بر هم خوردن تعادل بازار یا فشار به قیمت‌ها باشد زیرا عربستان سعودی هم به لحاظ زمانی و هم به لحاظ حجمی، پایبندی بیش از حد انتظار به توافق کاهش تولید دارد که مانع افت قیمت‌ها بر اثر افزایش تولید ایران می‌شود.
بر‌اساس داده‌های جودی، تولیدات پالایشگاهی در عربستان در دسامبر نسبت به نوامبر افتی ۱۵۲ هزار بشکه‌ای در روز داشته و به 2/684 میلیون بشکه در روز رسیده است، در حالی‌که میزان مصرف نفت خام داخلی این کشور برای تولید برق با افزایشی ۳۶ هزار بشکه‌ای به ۳۶۴ هزار بشکه در روز رسید. خالدالفالح، وزیر نفت عربستان سعودی همچنین هفته گذشته به فایننشال‌تایمز گفته بود تولید روزانه نفت در کشورش در ماه مارس به 9/8 میلیون بشکه در روز خواهد رسید که بسیار کمتر از آخرین سهمیه تعیین‌شده برای میزان تولید این کشور در توافق اخیر کاهش تولید است. در این توافق، عربستان‌سعودی تعهد داده است تولیداتش به بیش از 10/311 میلیون بشکه در روز نرسد. الفالح همچنین اعلام کرد سطح صادرات نفت خام عربستان نیز به حدود 6/9 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت. عربستان در حالی خود را برای کاهش چشمگیر تولیداتش آماده می‌کند که در ژوئن سال گذشته، تحت‌فشار آمریکا برای افزایش تولید به منظور پوشش کاهش تولید ایران بر اثر تحریم‌ها، تولیداتش را به میزان قابل‌توجهی افزایش داد. با این حال اعطای معافیت نفتی به هشت کشور خریدار نفت خام ایران عاملی بود که باعث شد عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین عضو اوپک به همراه متحدانش، برای کاهش تولید روزانه 1/2 میلیون بشکه در شش ماه نخست سال‌جاری موافقت کنند؛ تصمیمی که حالا تبدیل به نقطه‌عطفی برای تمدید معافیت‌های نفتی ایران شده است.
دنیای اقتصاد