تجارت با همسایگان، در تجارت خارجی هر کشوری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چراکه از یک سو، با افزایش فاصله جغرافیایی در تجارت خارجی، هزینه‌های تجاری افزایش می‌یابد چراکه در بسیاری موارد، میزان صرفه اقتصادی در تجارت در رابطه معکوسی با فاصله جغرافیایی قرار دارد؛ از سوی دیگر هم افزایش مبادلات تجاری و اقتصادی به معنای گره خوردن سایر تعاملات شامل تعاملات سیاسی و حتی امنیتی است و این یعنی دو چندان شدن اهمیت مراودات تجاری و اقتصادی میان همسایگان که به افزایش تعاملات در ابعاد سیاسی و امنیتی منجر می‌شود.
ایران هم هیچگاه از این قاعده کلی مستثنی نبوده و حتی در شرایط تحریمی امروز می‌توان به وضوح مدعی شد که اهمیت تجارت با همسایگان، برای ایران به مراتب بیش از گذشته است. اما با این وجود بر اساس آمار تجارت خارجی ایران در سال 97، گرچه می‌توان به تاثیر تحریم‌ها بر مروادات تجارت خارجی ایران را دید ولی به نظر می‌رسد، کشورهای همسایه ایران با صدها میلیون نفر جمعیت و پتانسیل‌های بزرگ تجاری و اقتصادی، ظرفیتی به مراتب بیش از تغییری که در سبد تجارت خارجی ایران در سال 97 رخ داد خواهد داشت.
54 درصد صادرات 97 ایران به کشورهای همسایه انجام شد
آمار تجارت 12 ماه منتهی به اسفند سال 97 کشورمان نشان می‌دهد که از حدود 44 میلیارد و 309 میلیون دلار صادراتی که در سال 97 انجام شد، حدود 24 میلیارد و 132 میلیون دلار به 15 کشور همسایه انجام شده است و این یعنی بیش از 54 درصد صادرات کشورمان به مقصد کشورهای همسایه بوده.
| ردیف |
نام کشور |
میزان صادرات ایران طی 12 ماهه 97
(میلیارد دلار)
|
درصد تغییر به نسبت 96 |
| 1 |
عراق |
8.960 |
36.7+ |
| 2 |
امارات متحده عربی |
5.954 |
12- |
| 3 |
افغانستان |
2.927 |
5.1+ |
| 4 |
ترکیه |
2.369 |
40.2- |
| 5 |
پاکستان |
1.247 |
35.7+ |
| 6 |
عمان |
0.728 |
32+ |
| 7 |
آذربایجان |
0.410 |
26+ |
| 8 |
ترکمنستان |
0.400 |
4.3- |
| 9 |
فدراسیون روسیه |
0.280 |
4- |
| 10 |
کویت |
0.253 |
0.4+ |
| 11 |
قطر |
0.225 |
6.7- |
| 12 |
ارمنستان |
0.159 |
21.5- |
| 13 |
قزاقستان |
0.131 |
22.1- |
| 14 |
تاجیکستان |
0.078 |
63.9- |
| 15 |
بحرین |
0.011 |
1+ |
| 16 |
عربستان |
ناچیز |
- |
بر اساس جدول بالا، در سال 97 صادرات ایران به 7 کشور عراق، افغانستان، پاکستان، عمان، آذربایجان، کویت و بحرین افزایشی در بازه یک تا 36 درصدی را تجربه کرده و در مقابل صادرات ایران به 8 کشور امارات، ترکیه، ترکمنستان، روسیه، قطر، ارمنستان، قزاقستان و تاجیکستان کاهش یافته است.
سهم 27 درصدی کشورهای همسایه در واردات سال 97 ایران
همچنین با توجه به واردات 12 ماه سال گذشته، از مجموع 42 میلیارد و 612 میلیون دلار کل واردات کشور، 11 میلیارد و 541 میلیون دلار کالا از مبدأ کشورهای همسایه وارد خاک ایران شده است و این یعنی 27 درصد واردات ایران در سال گذشته از کشورهای همسایه انجام گرفته است.
| ردیف |
نام کشور |
میزان واردات ایران در 12 ماهه 97
(میلیارد دلار)
|
درصد تغییر نسبت به 96 |
| 1 |
امارات متحده عربی |
6.567 |
34.7- |
| 2 |
ترکیه |
2.616 |
18.8- |
| 3 |
فدراسیون روسیه |
1.343 |
84.5+ |
| 4 |
عمان |
0.432 |
99.7+ |
| 5 |
پاکستان |
0.330 |
16- |
| 6 |
قزاقستان |
0.087 |
30.4+ |
| 7 |
عراق |
0.058 |
3461- |
| 8 |
تاجیکستان |
0.026 |
87.5+ |
| 9 |
ارمنستان |
0.022 |
12.3- |
| 10 |
آذربایجان |
0.020 |
23.4- |
| 11 |
کویت |
0.012 |
55.7- |
| 12 |
افغانستان |
0.010 |
46.4- |
| 13 |
ترکمنستان |
0.009 |
28.7- |
| 14 |
قطر |
0.009 |
60- |
| 15 |
بحرین |
ناچیز |
- |
| 16 |
عربستان |
ناچیز |
- |
در سال 97، واردات ایران از 10 کشور امارات، ترکیه، پاکستان، عراق، ارمنستان، آذربایجان، کویت، افغانستان، ترکمنستان و قطر، از 12 تا بیش از 3400 درصد به نسبت سال 96 کاهش یافته و در مقابل واردات ما از 4 کشور روسیه، عمان، قزاقستان و تاجیکستان افزایش یافته است.
تراز تجاری ایران در تجارت با همسایه‌ها؛ عراق و روسیه دو روی تراز تجاری ایران در سال 97
اما در این میان تراز تجاری تجارت خارجی ایران با کشورهای همسایه هم قابل توجه است و تجارت ایران با عراق با 8.902+ میلیارد دلار و تراز تجاری 2.917+ با افغانستان بالاترین تراز تجاری در تجارت ایران و همسایگان را در سال 97 رقم زد و در مقابل تراز تجاری ایران و فدراسیون روسیه با 1.063- میلیارد دلار کمترین تراز تجاری ایران با همسایگان ما بود.
تسنیم