ارز دیجیتال با «بیت کوین» در سال 2008 میلادی متولد شد و به سرعت گسترش یافت؛ در شرایط کنونی، مزیت این ارز این است که تابع قوانین و استانداردهای بانک مرکزی هیچ کشوری نبوده و به همین دلیل بطور کامل قابل رصد کردن نیستند.
به طور کلی ارزهای دیجیتال بر بستر شبکه جهانی اینترنت بین اشخاص مبادله می شود و هیچ بانک یا دولتی بر آن نظارت نمی کند؛ از آنجا که حساب ها شفاف و تراکنش ها قابل مشاهده و تایید دیگران است، امکان تقلب ندارد اما معامله گران ارز دیجیتال ناشناس باقی می مانند.
قابل رصدنبودن ارزهای دیجیتال باعث شده است که استفاده از این نوع ارزها در شرایطی مانند تحریم کارساز باشد.
برخی کارشناسان در هفته های اخیر و به ویژه تشدید تحریم های آمریکا پیشنهاد داده اند که استفاده از این نوع ارزها برای مبادلات خارجی بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا بدین وسیله تحریم ها دور زده شود، اما گروهی دیگر معتقد هستند که این نوع ارزها برای دور زدن تحریم ها چندان کارساز نیستند و استفاده از آنها محدودیت هایی دارد.
افزایش 20 درصدی تقاضا برای ارزهای دیجیتال به علت تحریم ها
«محمد حق وردی» کارشناس بازار مالی در کشور در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا درباره رشد تقاضا برای ارز های دیجیتال در کشور اظهار داشت: بر اساس تخمین‌ها می‌توان گفت حدود 20 درصد از افزایش تقاضا برای ارزهای دیجیتال در هفته‌های اخیر ناشی از تشدید تحریم‌ها بوده که جذابیت این ارزها را برای برخی فعالان اقتصادی افزایش داده است، اما علت اصلی بالا رفتن جذابیت ارزهای دیجتیال رشد قیمت این نوع ارزها در بازارهای جهانی و نیز رشد قیمت دلار است.
این فعال صنعت ارزهای دیجیتال ادامه داد: معمولاً در شرایط بی ثباتی اقتصادی و نوسان نرخ ارز افراد بیشتری به سراغ کالاهایی می روند که بتوانند ارزش پول خود را حفظ کنند که ارز دیجیتال از جمله آنهاست.
وی درباره استفاده صادرکنندگان و واردکنندگان و فعالان اقتصادی از ارزهای دیجیتال برای نقل و انتقال پول گفت: به تازگی برخی از شرکت‌های فعال به سراغ ما و سایر فعالان صنعت ارز دیجیتال رفته و برای نقل و انتقال پول های خود از طریق این نوع ارزها درخواست داشته اند.
توصیه به بازرگانان برای استفاده از ارزهای دیجیتال با ثبات نرخ
این فعال صنعت ارزهای دیجیتال با توصیه به فعالان اقتصادی گفت: بازرگانان باید توجه داشته باشند که دو نوع ارز دیجیتال وجود دارد که دسته نخست مانند ارز بیت کوین دارای نوسان بسیار زیادی هستند، اما دسته دوم دارای ثبات نرخ هستند که به آنها «استیبل کوین» می گویند.
این کارشناس بازار مالی با هشدار به بازرگانان اظهار داشت: برخی از فعالان اقتصادی که می خواستند به طرف خارجی خود ارز دیجیتال پرداخت کنند از برخی از ارزهای دارای نوسان استفاده کردند که آنها را دچار مشکلاتی کرده است.
وی ادامه داد: به عنوان مثال آنها اقدام به ارسال مقدار مشخصی بیت کوین به فروشنده کردند اما به یکباره ارزش بیت کوین در فاصله چند ساعت، 10 یا حتی 20 درصد افت کرده که باعث شده مبلغی که به پذیرنده رسیده پایین تر از مبلغ مورد توافق شده باشد که این موضوع باعث بروز اختلافاتی شده است.
حق وردی ادامه داد: برای حل این مشکل توصیه می شود که از ارزهای دیجیتال باثبات که بر پایه نرخ دلار ارزش گذاری می شوند استفاده شود تا با چنین مشکلاتی مواجه نشوند.
کارمزد پایین علت استقبال فعالان اقتصادی از ارزهای دیجیتال
«معین غفاری» کارشناس ارزهای دیجیتال نیز به خبرنگار اقتصادی ایرنا گفت: آشنایی مردم با ارزهای دیجیتال در حال افزایش است که این موضوع را در استقبال مردم از خرید این ارزها می توان مشاهده کرد.
وی با بیان اینکه ارزهای دیجیتال می‌تواند کمک زیادی به نقل و انتقال پول برای مبادلات اقتصادی کند، اظهار داشت: برخی شرکت‌ها برای این هدف به سراغ استفاده از ارزهای مجازی رفته‌اند.
این کارشناس ارزهای دیجیتال یادآور شد: از جمله مزایای نقل و انتقال پول از طریق ارز های دیجیتال این است که کارمزد انتقال بسیار پایین است در حالی که کارمزد نقل و انتقال اسکناس و پول های رسمی بالاست.
غفاری به استقبال خارجی ها برای سرمایه‌گذاری در صنعت ارز دیجیتال ایران اشاره کرد و گفت: درخواست های زیادی به ویژه توسط چینی ها بدین منظور به طرف های ایرانی ارایه شده است.
قوانین گمرکی اجازه استفاده از ارزهای مجازی را نمی دهد
با وجود تاکید فعالان ارزهای دیجیتال بر مزایای استفاده از این نوع ارزها، مدیره گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی نظر دیگری دارد و می گوید: این نوع ارزها نمی تواند در زمان تحریم پاسخگوی نیاز بازرگانان باشد.
«نیما امیرشکاری» مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا درباره استقبال صادرکنندگان و واردکنندگان از ارز های دیجیتال برای نقل و انتقال پول در زمان تحریم گفت: ارزش مبادلات خارجی ایران سالانه 70 تا 100 میلیارد دلار است در حالی که بازار ارز های دیجیتال در جهان حدود 300 میلیون دلار ارزش مبادلاتی دارد که حجم کمی از آن متعلق به ایران است.
وی ادامه داد: به همین دلیل مشخص می شود که سهم بازار ارزهای دیجیتال در مقایسه با بازار مبادلات خارجی ایران بسیار پایین است به همین دلیل نمی تواند سهم چشمگیری در مبادلات خارجی ایران داشته باشد.
امیرشکاری ادامه داد: مشکل دیگری که در استفاده از ارزهای دیجیتال برای صادرات و واردات وجود دارد این است که بر اساس قانون، واردکنندگان و صادرکنندگان باید اظهارنامه خود را به گمرک و نهادهای ذیربط ارائه دهند و اسناد مرتبط را ارایه کنند که چه مقدار دلار یا ارز خارجی را برای خرید واریز کردند، اما چنین امکانی در بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال وجود ندارد.
مدیر گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی یادآور شد: اکنون پذیرفتنی نیست که یک واردکننده به گمرک اظهار کند که پول خرید محصول را به بیت کوین پرداخت کرده است؛ گمرک به هیچ وجه آن را نمی پذیرد.
امیرشکاری با بیان اینکه شاید واردات و صادرات به صورت خرد و کوچک و قاچاق از طریق بیت کوین امکان پذیر باشد، ادامه داد: صادرکنندگان و واردکنندگان کوچکی که مثلاً پول مربوط به خرید و فروش خود را با چمدان جابجا می‌کنند می‌توانند از طریق بیت کوین، نقل و انتقال پول مورد نیاز خود را انجام دهند که همان‌طور که اشاره شد مربوط به مبادلات کوچک است.
مدیره گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی گفت: اکنون قانون اجازه نمی دهد که کالایی را وارد کنیم که سند گمرکی آن بر اساس پرداخت بیت‌کوین صادر شده باشد.
وی اظهار داشت: مشکل دیگری که اکنون در استفاده از بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال به عنوان اطلاعات تجاری وجود دارد این است که نهادهای رگولاتوری بین المللی و از جمله اروپایی بسیار نسبت به مبادلات از طریق ارزهای دیجیتال حساس شده اند.
امیرشکاری یادآور شد: شاید در دوره قبلی تحریم ها یعنی سال‌های 2011 تا 2015 امکان پذیر بود که به راحتی از ارزهای دیجیتال استفاده کنند، زیرا نهادهای اروپایی و بین المللی واکنشی نسبت به آن نداشتند، اما اکنون شرایط تغییر کرده است.
مدیره گروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی گفت: به عنوان مثال اکنون شماری از کشورها برخی از کیف‌های پول های ارزهای دیجیتال را بلوکه کرده اند و حتی شماری از کشورها استفاده از برخی از این ارزها را ممنوع کردند به همین دلیل استفاده از آنها برای دور زدن تحریم ها شاید چندان کارساز نباشد.
امیرشکاری اظهار داشت: نکته دیگری که باید بدان توجه داشت این است که ارزهای دیجیتال صرفاً یک ابزار انتقال پول و پرداخت هستند، اما تحریم های جدید آمریکا، فروش کالا به ایران را نیز ممنوع کرده‌اند، یعنی اینکه اصلاً شرکت خارجی نمی‌تواند کالا و محصول را به ایران بفروشد و بحث انتقال پول آن، موضوع دیگری است.
ارزهای دیجیتال، ابزاری برای مقابله با تحریم بانکی
ارز دیجیتال پدیده ای رو به گسترش در بازارهای مالی به شمار می رود که با گذشت زمان به کاربردهای آن افزوده شده است؛ به نظر کارشناسان، در صورت ساماندهی و قانونمند شدن استفاده از ارزهای دیجیتال، فرصت های بسیاری در تعامل با بازارهای مالی و تجاری بین المللی برای کشور فراهم خواهد شد.
در صورت ساماندهی و فراهم کردن بسترهای استخراج و معاملات آن، امکان کاهش تخلفات در این بخش وجود دارد و بازرگانان خواهند توانست از بسترهای فراهم شده بهترین استفاده را برای دور زدن تحریم ها کنند.
برخی کارشناسان بر این باورند با توجه به مشکلات تبادلات مالی با بانک های خارجی، می توان از مزایای تجارت الکترونیک و ارزهای دیجیتال برای مقابله با تحریم ها بهره گرفت، اما باید بانک مرکزی و سایر نهادهای ذیربط همراهی بیشتری کرده و اقدام به بسترسازی کنند.
گرچه استفاده از ارزهای دیجیتال ریسک های زیادی دارد اما با توجه به مشکلات پیش رو، استفاده از ارزهای دیجیتال از مهمترین ابزارها برای غیرقابل شناسایی کردن مسیر نقل و انتقال مالی با خارج از کشور است.
مشکل عمده ای که تاکنون در مسیر استفاده از ارزهای دیجیتال در کشور وجود داشته مربوط به مخالفت بانک مرکزی است که البته گفته می شود بزودی درباره این ممنوعیت، بازنگری انجام خواهد شد.
ایرنا