اقدامات مهم بانک مرکزی در بازار ارز/ پیشنهاداتی برای بهبود شرایط

در چند ماه اخیر، بازار ارز روزهای ملتهبی را از سر گذرانده است، به طوری که در مقطعی نرخ دلار تا سقف قیمتی ۳۲ هزار و ۱۰۰ تومان نیز افزایش یافت، اما یک ماه اخیر این روند افزایشی قیمت، شکسته شده و شاهد روند نزولی قیمتها در بازار هستیم. سیاستهای بانک مرکزی نرخ دلار را در کانال ۲۵ هزار تومان تثبیت کرده و به نوعی ناظر بر تحقق این وعده است که اوایل آبان اعلام شده بود «شرایط بازار ارز به سمت ثبات خوبی حرکت خواهد کرد».

اقدامات زیادی این مدت از سوی بانک مرکزی به دستگاههای مختلف ابلاغ شده که برخی از این دستگاهها که بانک مرکزی قدرت نظارتی بیشتری بر آنها دارد نظیر بانکها، تاحدودی به این موج حمایت از سیاستهای پولی پیوستهاند.

مقاومت در برابر فشارهای روانی تحریمها و ایجاد تعادل در بازارهای مالی کشور رسالت سنگینی است که بانک مرکزی با اتخاذ سیاستهای انقباضی از جمله کنترل ترازنامه بانکها، قوانین مربوط به تسهیلات و چک، کاهش نرخ سود بین بانکی، رایزنی برای تحقق مطالبات ارزی از سایر کشورها و تزریق میلیونی ارز به بازار متشکل ارزی در صدد مدیریت آن بر آمده است؛ راهی که همچنان ادامه دارد.

در این بین، اقداماتی که کارشناسان آن را مثبت ارزیابی میکنند، نشان میدهد که بانک مرکزی همچنان باید در این مسیر استوار و ثابت قدم باشد تا در روزهای آینده ثبات اقتصادی بیشتری را شاهد باشیم؛ ثباتی که در نهایت به امنیت روانی فعالان اقتصادی و کاهش تورم روانی کالاها و خدمات منجر شود.

اقدام اول، کاهش نرخ سود بین بانکی

همایون دارابی در اینباره میگوید: بازار معمولا انعکاسدهنده امیدها و ناامیدیهای معاملهگرها و همچنین دورههای رونق و رکود اقتصادی است. او معتقد است: تصمیماتی که در چند هفته اخیر به خصوص در زمینه کاهش نرخ سود بین بانکی گرفته شده، تاثیر مثبتی بر بازار گذاشته است.

به بیان این تحلیل گر اقتصادی، از این نظر بانک مرکزی در این مدت توانست روی این شرایط مسلط شده و مانع از افزایش بیش از اندازه سود بین بانکی شود. دارابی با بیان اینکه این امر تا حدودی به کمک بازار آمد، اظهار میکند: بازار سرمایه و کل اقتصاد ایران پر از پتانسیل است و اگر مجموعه تصمیمات اقتصادی که در نهادهای دولتی و خارج از دولت گرفته میشود به نفع بازار سرمایه باشد، این بازار میتواند رشد بیشتری هم از خود نشان دهد.

او میگوید: بانک مرکزی در مهار سود بانکی خصوصاً کاهش نرخ سود بین بانکی از ۲۲ درصد به حدود ۲۰ درصد گام موثری برای تقویت بازار برداشته و امیدواریم مجموعه تصمیمات دولت به خصوص در مورد قیمت گذاری محصولات کنار گذاشته شود که این امر به خصوص در مورد صنعت خودرو و صنعت فولاد بیشتر نمود پیدا میکند و اگر سیاستها به گونهای باشد که بستر مناسب فراهم شود، بازار توانایی رشد خیلی پیدا میکند.

اقدام دوم، تزریق ارز خصولتیها به بازار

طی ماههای اخیر، یکی از موثرترین اقدامات بانک مرکزی که در زمان مناسبی انجام شد اعلام شفاف عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار اسکناس در بازار بود که همزمان با صدور جواز افزایش سقف خرید بانکها و صرافیها در بازار متشکل ارزی تا ۵۰۰ هزار دلار انجام گرفت.

احسان سلطانی، تحلیل گر اقتصادی درباره هدف چنین سیاستی توضیح میدهد: اگر مردم احساس کنند که قرار است نرخ ارز پایین بیاید، مقدار زیادی از دلار و ارز احتکار شده به مرور وارد بازارها میشود و همین امر کمک میکند که ریزش نرخ ارز تثبیت شود.

سلطانی خاطرنشان میکند: همانطور که دکتر همتی گفتند نرخ ارز واقعی نیست و باید بانک مرکزی از طریق ابزارهای قانونی فشار روی صادرکنندهها، به ویژه صادرکنندههای خصولتی را افزایش دهد تا ارز لازم را به بازار تزریق کنند.

به بیان این اقتصاددان، بانک مرکزی چارهای ندارد جز اینکه از ابزارها و مکانیزمهای خود استفاده کند تا چه آن ارزهایی که دست صادرکنندگان است و چه آن ارزهایی که دست مردم ذخیره شده است، به بازار تزریق شود.

اقدام سوم، برخورد با متخلفان ارزی

صدور اجازه تهاتر ارزی برای صادرات و واردات، دستگیری گروهی از دلالان فضای مجازی و انتشار اخبار مثبت درباره ساخت واکسن کرونا از یک سو و تقویت احتمال آزادسازی ارزهای بلوکهشده در بانکهای خارجی از سوی دیگر عواملی هستند که به عقیده اقتصاددانان به روند کاهش قیمتها طی روزهای آینده کمک خواهند کرد.

در کنار این اظهار نظر جدید اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهور، مبنی بر لزوم برخورد جدی با دریافتکنندگان ارز ۴۲۰۰ تومانی که کالا به کشور وارد نکردهاند، اهمیت ویژهای دارد. به گفته این مقام مسئول، کارگروهی برای شناسایی دقیق اینگونه افراد و شرکتها فعال شده و در صورت تایید عدم واردات دارو و کالا به کشور، با آنها برخورد جدی خواهد شد.

هر چند بسیاری از سیاستهای دولت تا سال ۱۴۰۰ تغییری نخواهد کرد، اما گامهای مثبتی برداشته شده که به تدریج خبر از تشدید نظارتها بر توزیع ارز و حتی اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز میدهد. امر مهمی که به گفته کارشناسان علاوه بر از بین بردن بسیاری از زمینههای فساد و رانت، میتواند فارغ از تمامی تحولات داخلی و بینالمللی که پیشبینی میشود در روزهای آتی رخ دهد، مسیر را برای اجرای سایر سیاستهای کنترلی بانک مرکزی در بازار ارز، هموار سازد.