حفظ جانب احتیاط در بازار پتروشیمی

با توجه به نزدیکی به روزهای سرد سال، نوسان قیمت دلار در بازار داخلی، افزایش جذابیت برخی از کالاهای خاص و همچنین موجودی پایین انبارها، سود محدود معاملات و کاهش فاصله قیمتی بین بورس و بازار به نظر میرسد بازار وارد فاز احتیاط شده و احتمال قطع شدن گاز برخی واحدهای پتروشیمی نیز به ابهام اوضاع افزوده است. افزایش حجم خرید را شاید بتوان سادهترین خروجی این شرایط در هفته گذشته دانست.

طی هفته اخیر حجم معامله محصولات پتروشیمی و پتروشیمیایی در بورس کالا افزایش یافت تا جایی که حجم معامله هفتگی محصولات پلیمری به بالاترین حد از هفته منتهی به 9 آبان تاکنون رسید. این افزایش حجم معامله را شاید بتوان مهمترین رخداد در بازار محصولات پتروشیمی دانست که نیاز به تحلیل و تفسیر دارد. بهصورت کلی روزهای سرد سال را میتوان بهترین و مهمترین زمان برای تولید در صنایع پاییندستی محصولات پتروشیمی و پلیمرها دانست، بنابراین افزایش جذابیت خرید و بهبود ساز و کار تولیدی را با خود همراه خواهد داشت. البته افزایش نسبی حجم معاملات و جذابتر شدن برخی از عرضهها در کنار بهبود حجم تقاضای موثر و واقعی برای تولید را در مقایسه با روزهای گرم سال میتوان در این چارچوب برشمرد. نکته دیگر ترس از وقفه عرضه محصولات به بازار داخلی با محوریت بورس کالا بود، زیرا شایعات گستردهای مبنی بر احتمال توقف فعالیت بسیاری از تولیدکنندگان اصلی به دلیل حتمی شدن قطع گاز به منظور سوخت و خوراک شنیده میشود. البته این قبیل شایعات از صحت و سقم برخوردار نیست، ولی تجربه سالهای قبل و حتی برخی گمانهزنیها از جدی شدن این احتمال خبر میدهد.  ولی نمیتوان گفت که گاز پتروشیمیها قطع خواهد شد یا خیر، زیرا فازهای جدید پارسجنوبی فاصله زیادی تا راهاندازی ندارند. البته میزان مصرف گاز طبیعی در کشور در سرمای زودهنگام آبانماه برابر با اوج مصرف در دیماه سال گذشته برای مصارف خانگی بوده که این ترس و تردید را عمیقتر میکند. در هر صورت باید برای قطع گاز واحدهای پتروشیمی آماده بود اما موجودی بالای انبارها را نیز باید در نظر گرفت؛ زیرا با توجه به سقوط قیمت جهانی نفت و کاهش متعاقب قیمت محصولات پتروشیمی و پالایشی در کنار عدم افزایش جدی قیمت دلار در بازار داخلی بهصورت روزشمار شاهد کاهش سودآوری محمولههای صادراتی خواهیم بود. شاید نتوان به جرأت گفت ولی بهصورت کلی این شائبه وجود دارد که با وجود ثبت تخفیفهای خاص صادراتی و کاهش روزشمار قیمتهای منطقهای و جهانی و رقابت فروشندگان برای حفظ سهم بازار خود، قیمت عرضههای داخلی در بازار مطلوبتر از قیمتهای صادراتی باشد. البته باز هم فاکتورهای دیگری برای افزایش جذابیت صادرات وجود خواهد داشت اما در هر صورت این شرایط پتانسیل مهمی برای افزایش عرضههای داخلی به شمار میرود. 
در صورت وقفه در عرضه محصولات پتروشیمی و بروز التهاب و بیثباتی در بورس کالا و بازار داخلی این قبیل محصولات احتمال ممنوعیت یا کاهش حجم مجوزهای صادرات بهصورت موقتی وجود دارد. این مطلب که میتواند قدرتنمایی دولت را برای تنظیم بازار به رخ بکشد در سالهای قبل به کرات تجربه شده است و در کنار نقاط ضعف جدی، بهصورت مقطعی میتواند مفید واقع شود. با توجه به استفاده دولت جدید از برخی ابزارهای دولت پیشین شاید بتوان این احتمال را قویتر از گذشته ارزیابی کرد. از سویی بررسی وجود یا نبود این عزم بهصورت جدی آن هم در مدیران ارشد وزارت صنعت، معدن و تجارت مطلبی است که نیاز به گذشت بیشتر زمان داشته و البته شرایط بازار نیز در این بین موثر خواهد بود. 
نکته دیگر درخصوص افزایش حجم معامله محصولات پتروشیمی را میتوان ترس از جهش قیمت دلار دانست. افزایش قیمت دلار، خود به تنهایی مطلبی است که پتانسیل ملتهب کردن بازار را دارد، ولی با توجه به شرایط خاص بازار داخلی از جمله حجم بسیار بزرگ تولیدات کشور و حجم محدود عرضههای وارداتی میتوان این پتانسیل را به نسبت سایر بازارها با تاثیر کمتری برآورد کرد. این در حالی است که بازارهای صادراتی با محوریت عراق هم شرایط سخت گذشته خود را حفظ کرده و در روزهای جاری شاید این شرایط وخیمتر هم شده باشد زیرا مرزها برای محمولههای صادراتی اغلب بسته است. 
نکته دیگر را میتوان یک اظهارنظر دانست. نوبخت سخنگوی اقتصادی دولت در هفته پیش اعلام کرد که تمامی بودجههای عمرانی سال جاری تاکنون واریز شده است. این در حالی است که در گذشته اعلام شده بود تنها پروژههایی که بیش از 85 درصد پیشرفت فیزیکی داشتهاند شامل تزریق بودجههای عمرانی خواهند شد که این رویکرد شاید بتواند بر حجم تقاضای محصولات نهایی موثر واقع شود که افزایش تقاضای پلیمرهای سنگین و اکستروژن را میتوان در این چارچوب نیز بررسی کرد.
در هر صورت به نظر میرسد وضعیت این صنعت با محوریت پلیمرهای سنگین و پیشرفتهتر بهتر از سایر بخشها بوده که افزایش قیمتها در بازار داخلی و جذابیت در بورس کالا را میتوان دلیلی بر این مدعا دانست. تغییر شرایط فنی تولید و توجه به برخی انواع جدید و تغییر ذائقه را نیز میتوان در این بین لحاظ کرد که دورنمای مثبت و مطلوبی را پیش روی این قبیل تولیدات و صنایع پاییندستی قرار میدهد. از سویی شرایط تولید مواد اولیه در داخل کشور برای این محصولات شرایط مطلوبی است و اغلب عرضهها وارد مچینگ شده و ضعف خرید وجود دارد. این شرایط دورنمای بهتری را پیش روی تولید این قبیل محصولات گذاشته که از سویی صنایع پاییندستی را تقویت کرده و از سوی دیگر بازار مصرف دائمی را برای تولیدکنندگان در صنایع بالادستی فراهم میآورد.  به نظر میرسد امسال زمستان سختی در پیش باشد و سفر مدیران شرکت ملی گاز و برخی دیگر از مدیران ارشد وزارت نفت به ترکمنستان نشاندهنده آن است که دولت در سال جاری عزم خود را برای تامین گاز مصرفی در کشور جزم کرده و تمام تلاش خود را به کار خواهد گرفت. در صورت وقوع این رویکرد افت فشار گاز احتمالا به قطع گاز مصرفی بهصورت سوخت منجر نخواهد شد. این مطلب هم به سادگی میتواند شرایط تولید در واحدهای بزرگ و مهمی را که از خوراک مایع برای تولیدات خود استفاده میکنند، با تغییر جدی رو به رو نکرده و شرایط تولید این قبیل واحدها با گذشته تفاوت چندانی نداشته باشد. پتروشیمیهای بندر امام، برزویه، بوعلی سینا، شازند، اصفهان، تبریز و بیستون در این گروه قرار میگیرند.  با توجه به موارد ذکر شده از هم اکنون پتانسیل التهاب در بازار وجود دارد ولی به سادگی قابل مدیریت کردن است. عرضههای سلف با زمان تحویل میانمدت تا درازمدت، افزایش موجودی انبارهای تولیدکنندگان، توقف در صادرات مواد اولیه تولیدی، تغییر مجوزهای صادراتی در زمانهای خاص، تلاش برای حمایت از تولید در صنایع بالادستی با رویکرد حمایت از عرضه مواد اولیه مورد نیاز مخصوصا گاز طبیعی از جمله توجه به فازهای جدید پارس جنوبی یا تزریق محدود گاز ترش با کاهش کیفیت مدیریت شده یا بسیاری رویکردهای دیگر را میتوان از جمله ابزارهای حمایتی دولت از این بازار برشمرد. به موضوع قطع شدن گاز پتروشیمیها و تاثیر آن بر بازار در آینده بیشتر خواهیم پرداخت. 

 مهمترین رخدادها در بازار محصولات پتروشیمی و پتروشیمیایی
- افزایش توجه فعالان بازار به خرید از بورس کالا - افزایش تنوع عرضهها در کنار کاهش حجم عرضه برخی گریدهای خاص - افزایش حجم معامله پلیمریها در هفته گذشته و رسیدن به بالاترین حجم معاملات هفتگی از هفته منتهی به 9 آبان تاکنون - نوسان قیمت دلار که باعث تزریق التهاب محدودی به بازار محصولات پتروشیمی شد، اما از عمق و وسعت چندانی برخوردار نبود - ثبات نسبی قیمتها در بورس کالا پس از اعلام قیمتهای پایه جدید - رقابت بر برخی کالاهایی که در گذشته جذابیت چندانی نداشتند همچون پلیاتیلنهای سبک و فیلم - افزایش جذابیت پلیمرهای پیچیدهتر، سنگین و تزریقی - ثبات نسبی قیمت پلیاتیلنهای سبک و سبک فیلم پس از کاهش قیمت آن - افزایش قیمت پلیاتیلنهای سنگین و تزریقی به دلیل افزایش جذابیت خرید و بهبود شرایط تولید - افزایش محدود و ثبات نسبی قیمت نفت پس از کاهش شدید قیمت این کالا در بازارهای جهانی در حالی که بهصورت نسبی هنوز هم قیمت نفت نزولی است. - کاهش جذابیت صادراتی بسیاری از کالاها که جذابیت عرضه در بورس کالا را افزایش داده است.  - انتظار برای افزایش هر چه بیشتر عرضهها به بازارهای داخلی در صورت تولید - پایین بودن موجودی انبارها که ترس از خرید و احتمال کاهش قیمتها را نشان داده و پتانسیل تردید را افزایش میدهد - پایین بودن سود معامله در کنار کاهش فاصله قیمتی بین بورس و بازار که داده منفی بزرگی برای معاملهگران مطرح در بازار است. - فراگیر شدن جو ترس و تردید از دورنمای تولید واحدهای پتروشیمی در روزهای سرد سال به دلیل احتمال قطع شدن گاز مصرفی بهعنوان سوخت و خوراک.