فرصت‌ها و تهدیدهای صنعت پتروشیمی

پتروشیمی، صنعتی است که از طرفی دامنه کاربرد محصولات آن بسیار گسترده است و سهم بالایی از تجارت جهانی را به خود اختصاص میدهد و از سوی دیگر سرمایهگذاری در این صنعت مستلزم رعایت نکاتی است که بدون آنها نمیتوان به ثمربخش بودن سرمایهگذاری انجام شده امیدوار بود. ایران نیز به سبب قرار گرفتن در شاهراه انرژی جهان و در اختیار داشتن منابع عظیم نفت و گاز، میتواند نقش برجستهای در عرصه پتروشیمی جهان برعهده گیرد. یکی از مهمترین عوامل در تدوین استراتژیها، بررسی عوامل محیطی است که در تحولات ساختار آینده سازمان اثر بسزایی خواهد داشت. صنعت پتروشیمی، صنعتی با ارزشافزوده بالا محسوب میشود و ایران با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز میتواند به قطب این صنعت تبدیل شود که شناخت محیط و جایگاه این صنعت میتواند کمک شایانی به این امر کند.

بهطور کلی ماهیت این صنعت دارای ارزشافزوده بالایی است چراکه با استفاده از تجهیزات در اختیار خود، مواد اولیه را به موادی با ارزشافزوده بالا تبدیل میکنند و به همین دلیل از حاشیه سود بالایی برخوردار هستند که این مورد میتواند از فرصتهای پیشروی صنعت پتروشیمی محسوب شود. از اینرو انتظار میرود تا در صورت تعیین قیمت گاز طبیعی مصرفی برای دوره میانمدت بسترهای لازم برای سرمایهگذاری فراهم شود و با برخورداری از ذخایر گازی فراوان از خامفروشی جلوگیری شود. از سوی دیگر کارشناسان معتقدند نرخ خوراک مصرفی شرکتهای پتروشیمی همواره یکی از تهدیدهای مهم این شرکتها بهشمار میآید و از آنجایی که هرساله تعیین میشود، این واحدها برای تدوین بودجه سال مالی خود بهطور قطع نمیدانند چه قیمتی را لحاظ کنند و به دنبال آن سهامداران و بزرگترین صنعت کشور نیز در سردرگمی به سر میبرند.

تامین منابع ارزانقیمت

مدیرعامل شرکت سرمایهگذاری گروه بهشهر معتقد است، در صورتی که تحریمهای بینالمللی ناشی از نتیجه مثبت مذاکرات هستهای میان ایران و کشورهای ۱+۵ از میان برود، صنعت بورسی پتروشیمی میتواند مورد توجه قرار گیرد. محمدعلی احمدزادهاصل، امکان تامین منابع ارزانقیمت را یکی از فرصتهای پیشروی صنعت پتروشیمی دانست و گفت: درحالحاضر کارخانههای فعال در این صنعت با افزایش قیمتها روبهرو هستند و در صورت تامین منابع با قیمتهای پایینتر، میتوانند طرحهای توسعهای بیشتری را به اجرا درآورند.

وی با اشاره به اینکه تامین مالی ارزان امکان صادرات و درآمد ارزی بیشتری را فراهم خواهد کرد، بیان کرد: شرکتهای پتروشیمی بهدلیل موقعیت ممتازی که در کشور دارند، میتوانند مورد توجه سرمایهگذاران داخلی و خارجی بسیاری قرار گیرند. احمدزادهاصل در ادامه بیان کرد: جذب سرمایهگذاران خارجی در بازار سرمایه بهویژه در حوزه پتروشیمی میتواند علاوه بر تامین مالی آنها شرایطی را فراهم آورد تا این شرکتها بتوانند صادرات بیشتری داشته باشند و درآمدهای ارزی بیشتری را کسب کنند. از سوی دیگر شرایطی فراهم خواهد شد که اینگونه شرکتها به انجام پروژههای جدید بپردازند.

ابهام نرخ خوراک پتروشیمیها

وی درحالحاضر یکی از مهمترین تهدیدهای صنعت پتروشیمی را مشخص نشدن نرخ خوراک آنها دانست و گفت: نرخ خوراک پتروشیمیها در سالهای اخیر همواره تغییراتی را به همراه داشته است. به این ترتیب سرمایهگذاران نمیتوانند آینده شفافی را برای خود متصور شوند، زیرا این نرخ، هرساله تعیین میشود و موجب تغییرات بسیاری در میزان خرید و فروش و در نتیجه سودآوری آنها میشود. احمدزادهاصل یکی از تهدیدهای این صنعت را قیمت بسیار زیاد نرخ خوراک گاز پتروشیمیها دانست و گفت: در زمانی که قیمت نفت افزایش یافت، قیمت گاز نیز در نتیجه این افزایش از رشد برخوردار شد اما درحالحاضر که قیمت نفت با کاهش روبهرو شده، نرخ خوراک گاز پتروشیمیها تغییر پیدا نکرده است. وی با اشاره به اینکه شرکتهای پتروشیمی در شرایط پرابهامی قرار دارند، اظهار کرد: باید دولت سیاستهایی را به منظور شفافسازی قیمتها در این صنعت اتخاذ کند و با اجرای سیاستهای بلندمدت، ابهامات موجود پیش روی این صنعت را از بین ببرد.

از بین رفتن تحریمهای بینالمللی

در اینباره مدیرعامل کارگزاری دانا نیز معتقد است، نرخ ارز بهصورت مستقیم روی صنعت پتروشیمی اثرگذار است و میتواند میزان سودآوری اینگونه شرکتها را دستخوش تغییراتی کند. محمدحسن شمسی به آثار تکنرخی شدن ارز روی صنعت پتروشیمی پرداخت و بیان کرد: درحالحاضر شرکتهای پتروشیمی، خوراک خود را با نرخ مبادلهای دریافت میکنند و از سوی دیگر محصولات خود را به نرخ آزاد به فروش میرسانند، بنابراین با تکنرخی شدن ارز، این میزان درآمدزایی آنها از بین میرود. وی برطرف شدن تحریمهای بینالمللی را از فرصتهای صنعت پتروشیمی کشور خواند و بیان کرد: در صورتی که تحریمها برداشته شود، شرایطی فراهم میشود تا هزینههای حملونقل و انتقال پول کاهش یابد و در نتیجه شرکتهای پتروشیمی میتوانند رشد کنند. شمسی به ورود فناوری با سهولت بیشتر در صورت رفع تحریمها در کشور اشاره کرد و گفت: طرحهای توسعهای با وارد کردن تجهیزات راحتتر پیگیری خواهند شد و همچنین ریسک صنعت پتروشیمی تاحدود زیادی کاهش مییابد. وی با اشاره به اینکه صنعت پتروشیمی میتواند از مزیتهای اقتصادی بهشمار آید، بیان کرد: صنعت پتروشیمی برای سرمایهگذاران خارجی مزیت اقتصادی دارد و در صورتی که نرخ خوراک آنها برای بلندمدت تعیین شود، افراد بیشتری از آن استقبال خواهند کرد. همچنین در صورتی که ریسک نوسان نرخ ارز نداشته باشیم، میتواند بازدهی خوبی را نصیب سهامدارانشان کنند.

رفع ابهامات

نایبرییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی نیز از اقدام غیرشفاف در تعیین نرخ خوراک پتروشیمیها با وجود تکالیف قانونی موجود در این زمینه انتقاد کرد. جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی درباره آخرین وضعیت نرخ خوراک پتروشیمی و آیین نامههای تدوین شده به این منظور گفت: آنچه از جوانب امر برمیآید آن است که در بحث قیمتگذاری نرخ خوراک پتروشیمی و مکانیزم تعیین آن شفاف عمل نمیشود و همین مسئله نگرانیهای گستردهای را در این زمینه برای تولیدکنندگان این حوزه به وجود آورده است.

وی افزود: اگر بنا داریم از خامفروشی فاصله بگیریم و در تولید محصولات و فرآوردههای نفتی رشد قابل قبولی داشته باشیم باید ابهامات موجود در این حوزه رفع شود. نایبرییس کمیسیون برنامه و بودجه با تاکید برحمایت دولت از این واحدهای تولیدی در راستای اجرای اقتصاد مقاومتی و حرکت به سمت خودکفایی تصریح کرد: دولت نمیتواند نسبت به اجرای قوانین به شکل خودمختار عمل کند و تکالیف قانونی تدوین شده همه براساس اولویتها و نیازهای بخشهای مختلف کشور بوده است. قادری در زمینه درآمدزایی حاصل از تولیدات واحدهای صنعتی پتروشیمی خاطرنشان کرد: روشن نبودن فرمول تعیین قیمت خوراک پتروشیمی با توجه به شرایطی که ایجاد کرده معقول و منطقی به نظر نمیرسد.

به گفته نایبرییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی با تکیه بر سیاستهای اقتصاد مقاومتی باید اقدام اساسی و جدی در این زمینه انجامشده تا زمینه سرمایهگذاری و بهبود شرایط تولید در این صنعت مهیا شود. گفتنی است چندی پیش، هیات وزیران کلیات آییننامه قیمت خوراک پتروشیمیهای بالادستی گاز و مایع با هدف ایجاد ارزشافزوده و تکمیل زنجیره تولید را به تصویب رساند تا به موجب آن واحدهای تولیدکننده مواد پایه (بالادستی) پتروشیمی داخلی با هدف ایجاد ارزشافزوده و تکمیل زنجیره تولید در محصولات میانی و نهایی بهعنوان صنایع مشمول تخفیف در قیمت خوراکهای گاز و مایع مصرفی، معرفی و نیز میزان تخفیف پلکانی هر یک از واحدها براساس دستهبندی آنها در مناطق گوناگون تعیین شود.