هند اقتصادی رو به رشد دارد؛ این مساله بر هیچ‌کس پوشیده نیست. آنها می‌خواهند در آینده جای اژدهای زرد را درجهان بگیرند و در سودای این آرزو اکنون تلاش و تکاپوی فراوانی به خرج می‌دهند؛ اما هندیها در زمان سرمایه‌گذاری درکشورهای دیگر معروف به «چانه زدن فراوان» و تا حدودی «بدعهدی» هستند. به خاطر دارم که زمانی یکی از کارکنان بخش بین‌الملل وزارت نفت برای ما تعریف می‌کرد که چگونه هندیها برای دریافت گاز ارزان‌تر، تا لحظه‌های آخر، مثل اینکه در یک مرکز خرید هستند، از روش‌های مختلف چانه زده و به دنبال پایین بردن قیمت هستند. مصداق بدعهدی هندیها را می‌توان در اظهارنظر عباس شعری مقدم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی درباره آنها نیز دید. او روز گذشته گفته است: «من به هندیها گفته‌ام که شما می‌آیید چرخی می‌زنید، قیمتی می‌گیرید و می‌روید و در کار خود جدی نیستید»
حال خبر از ورود جدی هندیها به صنعت پتروشیمی کشور مطرح می‌شود. ورودی که البته پیش از این نیز سابقه داشته است. روز گذشته درحالی که اخبار تایید نشده، در شانا از ورود دو هیات هندی در هفته آینده برای احداث یک مجتمع پتروشیمی می‌گفتند: عباس شعری مقدم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با بیان اینکه هندیها به دلیل فاصله بسیار کوتاه چابهار تا بندر گجرات، علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری در این منطقه دارند، گفته است: «یکی از دلایلی که موجب تاخیر سرمایه گذاری هندیها شده، اعلام نشدن قیمت قطعی گاز برای مصرف در پتروشیمی‌هاست» هندیها به نوعی و طبق اصطلاحات کوچه بازاری به دنبال «زدن توی سر جنس» هستند.
شعری مقدم در این زمینه بیان کرده است: «به نظر می‌رسد که هندیها به دنبال گاز خیلی ارزان و منتظر هستند که یک پیشنهاد خیلی خوب به آنها ارائه شود» البته این نخستین‌بار نیست که این مساله عنوان می‌شود، پیش از این وزارت نفت در واکنش به اخباری پراکنده که از خواسته هند برای گاز 3 سنتی خبر می‌دادند، بیان کرده بود که به هیچ‌وجه چنین نرخی دراختیار هند قرار داده نخواهد شد. اما سوالی که اکنون مطرح می‌شود این است که صنعت پتروشیمی ایران تا چه اندازه از حضور هند منتفع خواهد شد؟ آیا اساسا با وجود گزینه‌هایی مانند کشورهای اروپایی، میدان دادن به هندیها که بدعهد و فاقد اخلاق حرفه‌ای نه‌چندان مناسب هستند، معقول خواهد بود؟ علیرضا صدری مدیرعامل پتروشیمی تبریز و احسان نجابت کارشناس پتروشیمی دوفعالی هستند که در این گزارش نظر آنها را در این زمینه جویا شده است. در نهایت هر دوی این افراد همکاری با هند را با شرایط «خاص» برای ایران مطلوب تلقی می‌کنند؛ شرایطی که برای مثال اگر بحث ورود اروپایی‌ها به شکل سرمایه‌گذاری مستقیم در صنعت پتروشیمی ایران مطرح شود، اولویت‌ها برای جذب سرمایه را تغییر خواهد داد.
احسان نجابت کارشناس پتروشیمی، در این مورد که آیا هند با توجه به خصلت‌هایی همچون بدعهدی در گذشته و درخواست برای گاز بسیار ارزان، در شرایط پس ازتحریم و وجود گزینه‌های اروپایی برای سرمایه‌گذاری در صنعت، گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شود، اظهار می‌کند: «باید در مورد این سوال شرایط بین‌المللی را درنظر گرفته و درک کنیم. هند اقتصادی درحال رشد با بازار مصرف خوب در کودهای شیمیایی است. آنها به واسطه همین نیاز خود به‌طور کلی به دنبال سرمایه‌گذاری درکشورهایی مانند ایران و قطر و احداث واحدهای کود شیمیایی هستند تا محصول آن را به کشورشان انتقال دهند» او در ادامه می‌افزاید: «هندیها پیش از این نیز برای احداث واحد کود شیمیایی در ایران تقاضا دادند و در پتروشیمی لاوان با 51درصد سهم سرمایه‌گذاری کردند اما به واسطه شرایط بین‌المللی در آن تاریخ، مانند بقیه کشورها از آمدن انصراف دادند».
پیشینه سرمایه‌گذاری اروپایی‌ها، مستقیم نیست
این کارشناس پتروشیمی در پاسخ به این سوال که اولویت‌بندی میان کشورهایی مانند هند و کشورهای قدر در این زمینه مانند اروپایی‌ها چگونه باشد، بیان می‌کند: «اگر کشورهای اروپایی رویه سابق خود در ایران را تغییر داده و حاضر به سرمایه‌گذاری مستقیم باشند به‌طور قطع نسب به هند ارجحیت دارند؛ اما اگر بخواهند به شیوه سابق که در قالب structural finance وارد سرمایه‌گذاری شده و دولت ایران را متعهد به بازگشت سرمایه می‌کردند، هند گزینه مناسب‌تری خواهد بود؛ چراکه در این حالت اروپایی‌ها تکنولوژی را به صنعت پتروشیمی ایران انتقال نداده و بدون توجه به سرنوشت یک پروژه، بعد از چند سال سرمایه خود را بازپس خواهند گرفت». او در ادامه بیان می‌کند: «درست است که تجربه همکاری ایران با هند چندان مثبت نبوده اما نمی‌توان از صفت «منفی» نیز برای توصیف آن استفاده کرد. این مساله که پالایشگاه‌های هندی به ایران بدهکار هستند را باید در این قالب دید که در شرایطی که هیچ‌کس حاضر به کار کردند با ایران نبوده، هند حاضر شد بخشی از بدهی را در قالب مثلا تهاتر به ایران بازگرداند».
نجابت معتقد است هرچند نمی‌شود به هندیها در زمینه «اخلاق حرفه‌ای» نمره خیلی خوبی داد اما امکان بستن قراردادی که منافع ایران به شکل حداکثری در آن حفظ شود، وجود دارد. این کارشناس پتروشیمی در پاسخ به این سوال که باید در قبال خواسته هندیها برای گاز ارزان، چه رویکردی اتخاذ کرد، بیان می‌کند: «قطعا نباید در این زمینه زیر بار رفت اما باید جذابیت‌های سرمایه‌گذاری ایجاد کرد تا سرمایه‌گذار را قانع به ورود کرد. اکنون با وجود بهترشدن فضای بین‌المللی ضریب ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بهبود نیافته و برای بلندمدت نیز بهبود پیدا نخواهد کرد. همین ضریب ریسک بزرگی برای سرمایه‌گذار خواهد بود. آنها باید قانع شوند که نرخ بازگشت سرمایه برایشان مناسب خواهد بود».
نجابت در پاسخ به این سوال که آیا نرخ بازگشت سرمایه 25درصدی مناسب و جذاب نیست، اظهار می‌کند: «25درصدی تئوری مسوولان پتروشیمی کشور است که براساس فرضیاتی محاسبه شده که اکنون سندیت خود را از دست داده است. برای مثال درمحاسبه این نرخ، قیمت محصولات پتروشیمی در سال2013 درنظر گرفته شده است. درحالی که با شروع کاهش قیمت نفت از سال گذشته، قیمت محصولات پتروشیمی نیز دچار کاهش شده است. نرخ 13سنتی نیز درهمین شرایط درنظر گرفته شده است». او همچنین در پاسخ به پرسش دیگری که آیا کاهش قیمت نفت روی محصولات پتروشیمی با پایه گاز نیز تاثیر گذاشته است، بیان می‌کند: «این افت با تاخیری 6ماهه در این محصولات نیز خود را نمایان خواهد کرد».
تاثیر هندیها وابسته به شرایط قرارداد
علیرضا صدری مدیرعامل پتروشیمی تبریز نیز در پاسخ به سوال‌های مشابه ازسوی «تعادل» اظهار می‌کند: «به عقیده من با توجه به اینکه اقتصاد هند رو به رشد بوده و در آینده جای چین را خواهد گرفت، همچنین درشرایطی که گزینه‌های موجود برای سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران هنوز چندان متنوع نیستند، درحالتی خاص و با شرایط مناسب در قرارداد، ورود هند نیز می‌تواند مثمرثمر واقع شود».
او ادامه می‌دهد: «نتیجه سرمایه‌گذاری هند در صنعت پتروشیمی ایران به شرایط مختلفی بستگی دارد. این مساله که آنها چه میزان سرمایه‌یی را در کدام نقطه و با چه نرخی از خوراک وارد خواهند کرد، روی نتیجه تاثیرگذار خواهد بود. در مورد خواسته هند برای خوراک ارزان، توجه به این نکته حائز اهمیت است که درحال حاضر با نرخ 13سنتی، هیچ‌کس برای سرمایه‌گذاری وارد ایران نمی‌شود چراکه قطر نرخ 7سنتی برای خوراک دارد و گزینه بهتری است».
مدیرعامل پتروشیمی تبریز در واکنش به این سوال که گفته می‌شود اگرچه قطر گاز 7سنتی به سرمایه‌گذاران می‌دهد اما از آنها مالیات دریافت کرده و همچنین بخشی از محصول آنها را به خود اختصاص می‌دهد، بیان می‌کند: «ما هم در ایران این شرایط را داشتیم، آریاساسول زمانی که وارد ایران شد 50درصد سهم شرکت پتروشیمی نیز در سرمایه‌گذاری محفوظ بود». البته چنین نوع شراکتی با نوع شراکت سرمایه‌گذاران قطری تفاوت دارد؛ چراکه قطر نه در سهم خود، بلکه در سهم سرمایه‌گذار بخشی از محصول را برای خود درنظر می‌گیرد. صدری در واکنش به مطرح شدن این مساله نیز بیان می‌کند: «تمام اینها بسته به قرارداد دارد اما نرخ خوراک باید معقول باشد. من خودم موافق نرخ‌های شبیه به 3سنت نیستم اما معتقد هستم که نرخ فعلی نیز مناسب نیست».
او در پایان در پاسخ به این سوال که آیا نرخ خوراک تحویل داده شده به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی باید یکسان باشد، نیز بیان می‌کند: «خیر این نرخ‌ها می‌تواند متفاوت باشد و هیچ الزامی در این زمینه وجود ندارد».
تعادل