مقایسه شفافیت اطلاعاتی بازار پتروشیمی ایران و جهان

یکی از مشکلات حاد اقتصاد ایران مساله عدم شفافیت و تقارن اطلاعات در بازار است. مسالهای که فضای اقتصادی ایران را بهشدت رانتپرور و مستعد فساد کرده است. یکی از مهمترین اصول تشکیل بازار رقابتی، مساله شفافیت اطلاعات و دسترسی کامل و کمهزینه به آنهاست. اما در حال حاضر چشمانداز شفافیت اطلاعاتی در اقتصاد ایران جایی فرای دوردستهاست.

این معضل دامان صنعت پتروشیمی و خصوصا بخشهای پایین دستی را نیز گرفته است و موجبات اعتراض فعالان صنایع تکمیلی پتروشیمی را فراهم آورده است. یکی از نمونههای این معضل، مساله عدم اطلاعرسانی زمان اورهال (توقف موقت تولید) کارخانههاست. در نیمه دوم سال1393 بود که قرار شد در جهت افزایش شفافیت بازار محصولات پلیمری همچنین افزایش قدرت تصمیمگیری فعالان صنایع تکمیلی، مجتمعهای پتروشیمی مانند سایر کشورها از یک ماه قبل خبر اورهال (Overhaul) خطوط تولید خود را بهصورت عمومی و به کل بازار اطلاعرسانی کنند تا مصرفکنندگان بتوانند در آن یک ماه به بهینهترین شکل مواد موردنیاز خود را تامین کنند. در این بین ممکن است یک عده از تولیدکنندگان اقدام به واردات از سایر کشورها کرده، یک عده دیگر با افزایش حجم خریدهای خود اقدام به دپوی بیشتر بار کنند و دسته سوم ممکن است به سمت سایر گریدهای جایگزین در بازار بروند و بهطور خلاصه هر تولیدکننده به نحوی خود را آماده نبود آن محصول خاص در بازار کند و با کمترین مشکل به تولید خود ادامه دهد.

این تصمیم توسط شرکت ملی پتروشیمی اقدام بسیار مثبتی در جهت کمک به بازار بود، ولی متاسفانه جز در چند مورد اجرایی نشد و باز هم شرایط غیرشفاف سابق بر بازار محصولات پلیمری ایران حاکم شد، متاسفانه این شرایط باعث بهوجود آمدن رانت اطلاعاتی برای یک عده خاص شده است که زودتر از بقیه بازار به این اطلاعات دست پیدا کرده و اقدام به دپوی بار میکنند و در زمان اورهال محصولات دپو شده خود را با قیمتهایی بالا به مصرفکنندگان این کالا میفروشند.

این درحالی است که در سایر بازارها مانند بازارهای اروپایی اعلام زمان اورهال بسیار مرسوم و جا افتاده است. بهعنوان نمونه کشور صربستان که آنچنان در زمینه تولید محصولات پلاستیکی جهان اسم و رسمی هم ندارد، بهتبع بزرگان پتروشیمی جهان قواعد بازار رقابتی را رعایت کرده و از یک ماه قبل، تاریخ دقیق اورهال خود را اعلام کرده تا مصرفکنندگان بتوانند بهدرستی تصمیمگیری کنند و مواد خود را به طرق بهینه تامین کنند و جالب است که در شرایط فعلی که زمان اورهال یکی از مجتمعهای فعال در این کشور است خریدارانی از این کشور همچنین کشورهای همسایهای چون اوکراین درخواستهای خریدی را به پتروشیمیهای ایران ارسال کردهاند.

کشور صربستان یک نمونه از شرایط شفاف در بازارهای جهانی بود و در سایر کشورها هم شرایط مشابهی حاکم است و متاسفانه تنها در ایران شرایط به ضرر مصرفکنندگان صنایع تکمیلی غیرشفاف است. اساسا این ایده در پتروشیمی ایران مطرح است که عدهیی از عدم شفافیت پتروشیمی ایران سود میبرند و در برابر شفافسازی بازار سنگاندازی میکنند.