ابتلای بورس به انواع بیماری‌های علاج ناپذیر

هر چند این رویدادها بر انبان تجربه سهامداران افزود اما اندوخته تلخ و ناگواری برای آنها بود. بر همین اساس روند معاملاتی بازار سهام نسبت به سال پیشین آنچنان درخشان و پررنگ نبود چراکه شاخص کل بازار در واگراییهای متعدد ریزش کرد و نتوانست حتی از سقف شاخص کل در نخستین ماه سال 95 عبور کند و از ابتدای سال تا لحظات پایانی سال 95 بازدهی منفی 6درصدی را به ثبت رساند. در بهترین حالت، بالاترین نوسان بازار سرمایه در این سال معادل 12درصد بود (معادل دو روز نوسان در بورس)؛ چنانچه خوشاقبالترین شخص در بازار سرمایه این نوسان را از بازار میگرفت، باز هم نسبت به بازار اوراق بدهی 11درصد بازدهی کمتر کسب میکرد.

بازار سهام امسال با اتفاقات جدیدی روبهرو بود که بیش از هر زمان دیگری روند معاملات را تحتالشعاع خود قرار داد و موجب شد اینبار مقامات سازمان بورس و اوراق بهادار، بهطور جدیتری به اصلاح ساختارهای ضعیف این بازار بیندیشند. هرچند برخی اقدامات سازمان بورس، نوشدارویی دیرهنگام و حتی بیتاثیر در برهه کنونی بود اما باز هم آن را میتوان راهگشای مسیری دانست که شاید مانع تکرار تجربههای تلخ امسال در دورههای آتی شود.

رخدادهای مهم بازار در سال 95

در حالی سازمان بورس و اوراق بهادار میزبان مدیریت جدیدی بود که امسال معاملات بازار سهام، رکورد بازده منفی نسبت به سالهای گذشته را ثبت کرد. از سوی دیگر امسال عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ در بازار سهام تجربه شد. شاید به واسطه همین اصلاحات زیرساختی بود که بازار سرمایه پس از سالها توانست عضویت خود را در آیسکو، به مراحل خوبی برساند و به عنوان ناظر این سازمان، جایگاه بینالمللی خود را تحکیم کند. این موضوع و اثرات معاهده برجام موجب شد تا بازار سرمایه شرایط جذب یکهزار و 300 میلیارد تومان سرمایه خارجی در بازار فراهم کند که این رقم میتواند در آینده و با بخشنامه جدید بانک مرکزی مبنی بر روشن شدن شرایط افتتاح حساب سرمایهگذاران خارجی را افزایش یابد. از دیگر اقداماتی که در دوره جدید رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، صورت عملی به خود گرفت، ساماندهی معاملات کدبهکدی و انتقال آن به بازار دوم بود.

محوریت شفافیت با توقف طولانیمدت نمادها

بیتردید در سال 95، بازار سهام فلج بود. غیبت نمادهای بزرگ بازار سهام در چند ماه از این سال، موجب شد تا ساختار معاملاتی بازار به کلی فرو بریزد و استراتژی رشد شاخص کل، صورتی دیگر بیابد، بهگونهیی که با بسته شدن نمادهای بزرگ بانکی، خودرویی، پالایشی و پتروشیمی و دیگر نمادهای بزرگ، بخش زیادی از نقدینگی در گردش بازار بلوکه و منجمد شد. کاهش نقدینگی بازار به همراه تزلزل جایگاه لیدری برخی نمادهای مهم، مزید بر علتی بود تا شاخص بازار بنیه و قوت خود را برای جهشهای چشمگیر و مداوم از دست بدهد.

ریسک انتخابات امریکا بر بازار سهام

در سال جاری، بازار سهام بخشی از دلایل رشد یا کاهش خود را از انتخابات امریکا تغذیه میکرد. در بحبوحه انتخابات امریکا، معاملات بازار، روند مثبتی را آغاز کرد اما در پایان انتخابات، شاخص کل بازار با ریزش هزار واحدی روبهرو شد. پیش از این و در دورههای قبل انتخابات امریکا چندان اثرگذاری چشمگیری بر معاملات بازار سهام نداشت اما این دوره به دلیل سیاستهای متفاوت کاندیداهای امریکا در قبال برجام، سهامداران به دقت روند این انتخابات را بررسی میکردند. با این حال شاید ریسک انتخابات امریکا و حتی ریسک به قدرت رسیدن ترامپ را بتوان ریسک حیات برجام نام نهاد. هرچند در ماههای بعد از انتخابات امریکا، ریسک برجام با حمایت کشورهای اروپایی کاهش یافت اما این ریسک، خسارات جبرانناپذیری را بر سرمایهگذاریهای بورسی داشت.

سالی خوش برای معدنیها

تاثیر به قدرت رسیدن دونالد ترامپ بر ریاستجمهوری امریکا، تنها منجر به ریزش شاخص کل نشد بلکه از سویی دیگر، محرکی قوی برای رشد شاخص گروههای معدنی و فلزی فعال در بازار سرمایه بود. وعدههای اقتصادی رییسجمهور جدید امریکا مبنی بر اصلاح زیرساختها و همچنین برنامههای جدید دولت چین درخصوص برخی بازارهای خود از جمله بازار مسکن، دلیل کافی بود تا بازارهای جهانی به آن واکنش نشان دهند و با محوریت این دو موضوع، معدنیها و فلزیها با افزایش تقاضا و رشد مداوم قیمت، تکان جدی به بازار جهانی دادند. این موضوع در بازار سهام ایران نیز بیتاثیر نبود و موجب شد تا در روزهایی شاخص کل بازار سهام به تاثیر از نمادهای معدنی، سبزپوش باشد. در دورههایی تنها دلیل رشد بازار، افزایش قیمتهای جهانی بود.

از زاویهیی دیگر رشد نرخ ارز پس از ایام اربعین، دلیل دیگری بود تا صادرات محورهای بورسی بتوانند در معاملات خوش بدرخشند. از اواخر آبان سال جاری تا اواسط بهمن بازار ارز دچار بحران شد و قیمت آن تا حدود 4هزار و 200 تومان افزایش یافت. رشد قیمت ارز در این مدت موجب شد تا صورتهای مالی معدنیها در این مدت، با تعدیلهای مثبتی روبهرو شود که این موضوع بر جذابیت صورتهای مالی آنها افزود. با این حال در حالی نرخ ارز پس از این بازه در قیمت، 3هزار و 800 تومان آرام گرفت که این مقدار بیشتر از نرخ تعادلی در ماههای قبل بود. از این منظر باز هم بنگاههای صادراتمحور با تعدیلهای مثبتی روبهرو شدهاند.

بیانگیزگی برای خرید

از دیگر مشخصههای بازار سهام در این سال، کاهش انگیزه خریداران نسبت به افزایش دادوستدهای بازار بود. به اعتبار اینکه ریسکهای سیستماتیک بازار در این دوره شدت یافت، فعالان حقیقی بازار به دو استراتژی اصلی بسنده کردند؛ نخست گروهی که به شناسایی سودهای مقطعی و سفتهبازی روی آوردند و با خرید سهام برخی گروهها از جمله خودروییها در سطوح حمایتی، در بازههای مقاومتی اقدام به فروش کرده و سودهای مقطعی برای خود رقم زدند.

این موضوع موجب شد تا قیمت هر سهم از نمادهای خودرویی تنها در بازههای مشخصی تلورانس کند و توان شکستن سطوح مقاومتی را نداشته باشد. رویکرد دوم سهامداران اقبال به تکسهمیها و کوچ دادن داراییهای خود به بازار اوراق با درآمد ثابت بود. افزایش نقدینگی بازار بدهی در دورههای اخیر موجب شد تا ارزش معاملات بازار فرابورس در چندین روز بیشتر از ارزش معاملات بورس تهران باشد.