اصلاح رویکرد مالیاتی به نفع رشد فراگیر

این تغییر رویکرد در سیاستهای مالیاتی گرچه در ابتدا با هدف دیگری دنبال میشد اما اثر آن به سرعت در مسائل دیگر نمایان و رشد اقتصادی فراگیر به عنوان تغییر نگرش در سیاستهای اقتصادی دنبال شد.

در شرایط نابسامان اقتصادی با نرخ بیکاری و نابرابری بالا، سیاستهای مالیاتی میتواند ابزار مهمی در حمایت از رشد اقتصادی فراگیر باشد. در حقیقت این سیاستهای مالیاتی است که بر رشد اقتصادی و توزیع سود حاصل از آن در میان آحاد جامعه اثر میگذارد. اثر غیرمستقیم این سیاستها بر رشد فراگیر شامل ترغیب برای صرف هزینههای عمومی همچون سرمایهگذاری در آموزش و زیرساختها میشود.

در همین رابطه مطالعات انجام شده در رابطه با رویکرد مالیاتی کشورهای عضو OECD نشان میدهد سیاستهای مالیاتی به سمت فراگیر کردن رشد اقتصادی درحال حرکت است. به گونهیی که در اغلب کشورهای عضو OECD اصلاحات روی کاهش مالیات بر درآمد نیروی کار و مالیات بر درآمد شرکتها متمرکز شده است. در این زمینه جدیدترین گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) حاکی از کاهش اختلاف مالیاتی در میان کشورهای عضو OECD است. این گزارش که چکیدهیی از آن به تازگی توسط اتاق بازرگانی ایران انتشار یافته با تایید کاهش اختلاف مالیاتی، این شاخص را به عنوان معیاری برای پیشبرد رشد اقتصادی فراگیر معرفی کرده است.

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در گزارش اخیر خود تحت عنوان«مالیات دستمزد 2017» به بررسی سطح مالیات بر درآمد اشخاص و مشارکت در تامین اجتماعی در کشورهای OECD پرداخته و برای این منظور«اختلاف مالیاتی یا گره مالیاتی» را در کشورهای مختلف محاسبه کرده است.

در سال 2016میلادی در بین کشورهای OECD متوسط مالیات بر درآمد اشخاص و سهمهای تامین اجتماعی کارفرما و کارگر معادل 36درصد هزینههای کارگری بود که با افت 0.07واحد درصدی نسبت به سال 2015میلادی همراه شد. این رقم برای سومین سال متوالی کاهش یافته است. به طور متوسط مهمترین عامل تغییرات گوه مالیاتی در این کشورها، کاهش مالیات بر درآمد اشخاص در سال 2016 میلادی نسبت به سال قبل از آن بوده است.

کاهش متوسط اختلاف مالیاتی که از سال 2013 میلادی مشاهده شده تا حدودی میتواند ناشی از اصلاحاتی باشد که در چند کشور برای کاهش مالیات بر درآمد نیروی کار صورت گرفته است. به عنوان مثال؛ در سال 2016میلادی، بلژیک و اتریش هر دو در نتیجه اصلاح مالیات بر درآمد نیروی کار، کاهش قابل توجهی را در اختلاف مالیاتی خود تجربه کردند.

کاهش مالیات بر درآمد اشخاص

اگرچه متوسط اختلاف مالیاتی کشورهای عضو OECD در سال 2016میلادی نسبت به سال 2015میلادی اندکی کاهش یافته اما این شاخص برای 20کشور عضو OECD با رشد همراه شده و در 14کشور دیگر کاهش داشته است. بسیاری از این تحولات ناشی از تغییرات مالیات بر درآمد اشخاص است.

تغییرات مالیات بر درآمد اشخاص عامل موثر اصلی در اغلب کشورهایی بوده که در سال 2016میلادی شاهد افت گوه مالیاتی بودند.

در ایسلند و سوییس تغییرات در مشارکت در تامین اجتماعی نیز موثر بوده است. در فرانسه و ایتالیا کاهش مشارکت در تامین اجتماعی کارفرما عامل اصلی بوده است. در کشور فرانسه گوه مالیاتی 0.34درصد نسبت به سال 2015میلادی کاهش یافته که حدود منفی 0.7واحد درصد از آن ناشی از کاهش سهم کارفرما در مشارکت تامین اجتماعی بوده است. در ایتالیا نیز گوه مالیاتی با حدود 0.08درصد همراه بوده که عمدتا به دلیل کاهش سهم مشارکت تامین اجتماعی کارفرما(سهم منفی 1011واحد درصدی در کاهش گوه مالیاتی) بوده است.

افزایشی بیش از یک واحد درصدی در گوه مالیاتی تنها در یک کشور وجود داشته است. در یونان گوه مالیاتی 1.06درصد کاهش داشته که عمدتا ناشی از تغییر مالیات بر درآمد اشخاص بوده است. کاهش یک واحد درصدی یا بیشتر در دو کشور تجربه شده است، که هر دو آنها اصلاحات مالیات بر درآمد نیروی کار را اجرا کردهاند: اتریش(منفی 2.47درصد) و بلژیک (منفی 1.32درصد). حدود 2.4واحد درصد از افت 2.47درصدی گوه مالیاتی اتریش به دلیل کاهش مالیات بر درآمد اشخاص این کشور بوده است. تغییرات گوه مالیاتی بلژیک نیز عمدتا به دلیل کاهش نرخ مالیات بر درآمد اشخاص و سهم تامین اجتماعی کارفرما بوده است.

اختلاف گوه مالیاتی مجردها و متاهلان

براساس گزارش اخیر سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در همه کشورها به جز شیلی و مکزیک، مالیات خانوادههای دارای فرزند کمتر از مالیات افراد شاغل مجرد بدون فرزند است. در سال 2016میلادی متوسط گوه مالیاتی OECD برای خانوادههای دارای فرزند و با یک فرد شاغل معادل 26.6درصد بود که این رقم چیزی حدود 10واحد درصد پایینتر از متوسط گوه مالیاتی برای افراد شاغل مجرد است. به طور میانگین بین سالهای 2015و 2016میلادی در تمام کشورهایOECD شکاف بین گوه مالیاتی خانوادهها و شاغلان مجرد کمی افزایش یافته است. در کشور شیلی برای سطح دستمزد متوسط هیچ گونه مالیات بر درآمد اشخاصی وضع نمیشود. در مکزیک نیز مقررات مالیاتی برای خانوادههای دارای فرزند وجود ندارد. در سال 2016میلادی بالاترین متوسط گوه مالیاتی برای کارگران مجرد بدون فرزند که میانگین دستمزد ملی را دریافت میکنند در کشور بلژیک معادل 54 درصد، آلمان 49.4درصد، مجارستان 48.2درصد و فرانسه 48.1درصد بوده است. پایینترین آنها نیز در شیلی معادل 7درصد، نیوزلند معادل 17.9درصد و در مکزیک معادل 20.1درصد مشاهده میشود.

افزایش انگیزه برای مهارتآموزی

نسخه 2017 گزارش مالیات دستمزدها به بررسی اثر مالیات بر انگیزه کارگران برای سرمایهگذاری در مهارتهایشان نیز میپردازد. نتایج این بررسیها نشان میدهد برای یک کارگر معمولی که دوره آموزشی کوتاهی را میگذارد، اثر ترکیبی مالیات بر درآمد اشخاص و سهم تامین اجتماعی کارگران، انگیزه برای سرمایهگذاری در آموزشهای مهارتی را کاهش میدهد.

همین امر به طور متوسط ارزش سرمایهگذاری در مهارتها را در کشورهای OECD به میزان 24.9درصد کاهش داده است. به عقیده پاسکال سنت آمانز، مدیر مرکز اجرایی سیاستگذاری مالیاتی در OECD مالیات بر درآمد نیروی کار در سراسر منطقه OECD همچنان درحال کاهش است.

افزایش انگیزههای کاری افراد با درآمد پایین و متوسط از طریق کاهش گوه مالیاتی همچنان شیوه مهمی در تقویت رشد فراگیر به شمار میرود.