بررسی تغییرات نرخ دلار در ۳۰ سال گذشته

سالهاست که دلار به عنوان ارز مبادلاتی در سبد ارزی جهان و البته ایران حکمرانی میکند و با توجه به این شرایط، تغییرات و تحولات دلار همواره عاملی اثر گذار در اقتصاد ایران بوده است. این ارز طی سالهای اخیر اغلب با چند نرخ عرضه شده و در دورههای محدودی تکنرخی بوده است؛ بهطوری که در دهه ۱۳۷۰ برای دورهای کوتاه ارز تکنرخی شده اما چندان دوام نیاورد تا اینکه در ابتدای دهه ۱۳۸۰ بانک مرکزی مجدد دست به تک نرخی کردن ارز میزند و برای چند سالی هر چند کوتاه پابرجا بود ولی در نهایت تحریمها و  کند شدن روابط کارگزاری بانکها و تبادلات بینالمللی مانع از یکسانسازی پایدار شد و بار دیگر بازار ارز ایران چند نرخی شد. 

 در اوایل دهه ۱۳۹۰ جریان بازار ارز روزهای ملتهبی را تجربه کرد؛ بهگونهای که نوسان سالهای ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ برای خود معروف شد و همواره از آن یاد میشود. دورهای که دلار به یکباره از متوسط نرخی حدود ۱۰۵۰ تومان در سال ۱۳۸۹ تا ۲۶۰۰ تومان در سال ۱۳۹۰ رسید و در ادامه در سال ۱۳۹۲ تا بیش از ۳۲۰۰ پیش رفت و کانالهای جدید دلار در این سالها باز شد. البته مخاطبان بازار ارز فراموش نکردهاند که در آن زمان حتی رکورد دلار ۴۰۰۰ تومانی حتی برای یک روز هم که شده در تاریخ دلاری ایران ثبت شد.

در سال ۱۳۹۱ با توجه به التهابات ارزی بود که مرکز مبادلات ارزی از سوی بانک مرکزی راهاندازی شد و هر روز قیمت حدود ۳۹ ارز بر مبنای دولتی تعیین و به گروههای مشمول عرضه میشد و همچنان نیز به فعالیت خود ادامه میدهد، هر چند که اکنون لیست دریافتکنندگان ارز مبادلهای خالیتر از گذشته است. همزمان در کنار فروش دلار در بازار آزار نرخی از سوی بانک مرکزی برای کالاهای اساسی اعلام شد که همان ۱۲۲۶ معروف است. این نرخ نیز به مرور از صحنه ارزی محو شد و اکنون دلار با دو نرخ آزاد و مبادلهای عرضه میشود.

اما دلار در نیمه دوم سال قبل وارد دور تازهای از نوسان و بیثباتی در بازار ارزی ایران شد و تکرار جریان سالهای ابتدایی دهه ۱۳۹۰ بود و شدت نوسان در مواقعی بیشتر شد و نرخهای عجیبتری به بازار آمد. دلار از حدود ۳۷۰۰ تومان در شهریور ماه سال ۱۳۹۶ تا پایان ۲۰ روز ابتدایی سال ۱۳۹۷ حدود ۲۰۰۰ تومان گران شده و تا ۵۷۰۰ تومان پیش رفته است.

هر چند که رئیس کل بانک مرکزی چندی پیش ابراز امیدواری کرد که شرایط بازار ارز به مانند سال ۱۳۹۲ بتواند به حالت عادی برگردد، اما فعلا خبری از این وعده و امید نیست. از نگاه مسئولان اقتصادی اوضاع فعلی بازار ارز عمدتا ناشی از تقاضای غیرواقعی و عوامل غیراقتصادی است و نمی تواند در بلند مدت دوام داشته باشد.

این در حالی است که مروری بر تغییرات نرخ دلار در سی سال قبل تا کنون نشان میدهد که دلار از سال ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۳ نوسان چندانی نداشته و در کانال ۲۰۰ تومان بوده اما به تدریج وارد کانالهای بالاتری شده است. دلار حتی تا سال ۱۳۸۷ نرخ ۱۰۰۰ تومان را هم تجربه نکرده و از این سال به بعد است که وارد دورتازه قیمتی میشود و نرخ آن چهار رقمی شده است. این ارز در سی سال گذشته اقتصاد ایران رشد تا بیش از ۵۷ برابری را تجربه است.

قیمت دلار در ۳۰ سال