تحولات بازار نفت در سال ۲۰۲۲ دو روند متفاوت را در نیمه نخست و نیمه دوم سال تجربه کرد. در حالی که روند بهبود اقتصاد جهانی با روندی متفاوت بین مناطق مختلف در بیشتر سال ۲۰۲۲ تداوم داشت، با کاهش قابل‌توجهی در سه ماهه پایانی سال روبه‌رو شد. قیمت نفت در سه ماه نخست و دوم سال ۲۰۲۲ با توجه به روند بهبود اقتصاد جهانی و در ادامه با تشدید تنش‌های ژئوپولیتیکی در اروپا با روندی افزایشی همراه بود. سیاست‌های انقباضی پولی از سوی بانک‌های مرکزی و نگرانی در مورد بحران احتمالی انرژی در منطقه یورو باعث افزایش قیمت‌ها شد.
سیاست‌های اتحادیه اروپا در پر کردن ذخیره‌سازی‌های راهبردی گاز از یکسو سبب افزایش قیمت گاز و بالا رفتن تقاضا نفت‌خام به‌منظور جایگزینی در نیروگاه‌ها شد، از سوی دیگر به تسریع در افزایش ظرفیت تولید برق از منابع غیر فسیلی با توجه به افزایش قیمت‌های سوخت‌های فسیلی در نیمه نخست سال انجامید، اما در نیمه دوم سال ۲۰۲۲، با توجه به شیوع مجدد ویروس کووید-۱۹ در چین و سیاست سخت‌گیرانه کووید صفر از سوی این کشور، رشد تولید ناخالص داخلی این کشور در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ تحت تأثیر قرار گرفت و با توجه به کاهش فعالیت‌های اقتصادی در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (اوئی‌سی‌دی)، تقاضای نفت در بازار نیز رشد کمتری داشت.
با توجه به تکمیل ذخیره‌سازی گازی مطابق برنامه‌های ازپیش‌تدوین‌شده در اروپا و کاهش نگرانی‌ها در رابطه با بحران انرژی در فصل زمستان اروپا، همچنین آزادسازی مرحله‌ای ذخایر راهبردی نفت‌خام از سوی کشورهای عضو اوئی‌سی‌دی، قیمت نفت‌خام در نیمه دوم سال با روند نزولی همراه بود.
از سوی دیگر تصمیم‌های سازنده اعضای اوپک پلاس مشارکت‌کننده در بیانیه همکاری مشترک (DoC) با توجه به شرایط بازار سبب ایجاد ثبات و تعادل بیشتر در بازار جهانی نفت در سال ۲۰۲۲ شد. در مقایسه با سال گذشته، قیمت سبد نفتی اوپک ۳۱.۰ دلار یا ۴۴.۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد، به‌نحوی که از میانگین ۶۹ دلار و ۴۵ سنت برای هر بشکه در سال گذشته میلادی به میانگین ۱۰۰ دلار و ۴۵ سنت به ازای هر بشکه در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
هم‌زمان با تأثیر سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی بر اقتصاد جهانی و تقاضای نفت‌خام، قرنطینه مجدد در چین به‌شدت بر تقاضای نفت تأثیر گذاشت و این کشور در سال ۲۰۲۲ تقاضای نفت را کاهش داد، به‌طوری که رشد سالانه تقاضای نفت‌خام در کشورهای غیر اوئی‌سی‌دی، به ۱.۲ میلیون بشکه در روز رسید. بر این اساس رشد تقاضای جهانی نفت‌خام نیز در سال ۲۰۲۲ سالانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز بوده است.
نفت ایران چه مسیری را طی کرد؟
در این بین اما وضعیت ایران چندان نامطلوب نیود، چراکه شاهد تحولاتی در حوزه صادرات و تولید نفت بودیم، درحالی که تولید نفت که در سال ۱۳۹۹ به زیر ۲ میلیون بشکه در روز هم رسیده بود، اکنون به رقم ۳ میلیون بشکه در روز رسیده همچنین فروش نفت و گاز و وصول درآمدهای آنها هم بیشتر شده است. اگرچه صادرات نفت ایران هیچ‌گاه به صفر نرسید اما کاهش چشمگیری را تجربه کرد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، استفاده از راهکارهای مختلف برای افزایش فروش و صادرات نفت با وجود تحریم‌ها مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که طبق اعلام مسوولان اکنون شرایط صادرات نفت بهتر است. همچنین دسترسی به منابع مالی ایران در خارج از کشور نیز بهبود داشته است.
آنطور که محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده یکی از دستوردهای ما در شش ماهه نخست فعالیت دولت، افزایش یک میلیون بشکه‌ای ظرفیت تولید و رسیدن به ظرفیت تولید قبل از تحریم‌ها بود که هزینه ۵۰۰ میلیون دلاری را در بر داشت. این سرمایه‌گذاری رشد ۶۰ درصدی متراژ حفاری در این دوره را در پی داشت و موفق به افزایش ۸۰ درصدی سرعت حفاری شدیم و سرعت حفاری ما از ۱۰.۵ متر در روز به ۱۸.۲ متر در روز رسیده است و از ۱۴۷ هزار متر حفاری در سال ۹۹ به ۲۳۵ هزار متر در سال ۱۴۰۰ رسیدیم.
وی درباره ذخایر نفت و گاز صنعت نفت ایران توضیح داد: شرکت ملی نفت ایران در بخش نفت ۱۵۸ میلیارد بشکه معادل نفت خام و ۱۸۲ میلیارد بشکه معادل نفت خام، ذخایر گاز در اختیار دارد که در مجموع ۳۴۰ میلیارد بشکه معادل نفت خام می‌شود و مقام نخست در جهان به حساب می‌آید. در تولید نفت و گاز در بین شرکت‌های نفتی ملی و بین‌المللی رتبه سوم جهان را در اختیار داریم و ۴۱۰ مخزن نفت و گاز را مدیریت می‌کنیم.
افزایش درآمدها و سرمایه‌گذاری‌ها
وی به تحقق درآمدهای شرکت ملی نفت ایران مربوط به تبصره‌های یک تا ۱۴ قانون بودجه در سال گذشته اشاره کرد و گفت: پس از ۱۲ سال برای نخستین‌بار سوآپ فرآورده‌های نفتی محقق شد، در این مدت صادرات نفت و میعانات گازی افزایش یافت و موفق شدیم ناوگان صادرات نفت و میعانات گازی را افزایش دهیم و در همین حال وصول درآمدها رشد چشمگیر داشت و به ۲ برابر رسید.
نفت سبک ایران مشتریان خوبی دارد/رکوردزنی صادرات نفت
جواد اوجی وزیر نفت نیز به تازگی اعلام کرد که هم‌اکنون نفت سبک ایران مشتریان خوبی دارد، و اکنون در کانال تولید روزانه ۳ میلیون بشکه نفت قرار گرفته‌ایم، ضمن آنکه ظرفیت تولید نفت سبک کشور با ابتکار همکارانم در شرکت ملی نفت ایران و پژوهشگاه صنعت نفت روزانه ٢٠٠ هزار بشکه افزایش یافته است. روز گذشته نیز علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت از افزایش مداوم و مستمر صادرات نفت خام و میعانات گازی خبر داد و گفت: ماه گذشته شاهد رکوردزنی صادرات از آغاز دور جدید تحریم ها یعنی از سال ۹۷ تاکنون بودیم.
بازار نفت منتظر رشد اقتصادی
آنطور که پیداست بازار نفت ایران وضعیت مثبتی را در سال گذشته سپری کرد اما در مجموع به دلیل کاهش رشد تقاضا وضعیت جهانی بازار نفت چندان مطلوب نبود، آنطور که پیش بینی شده مقدار عرضه نفت در سال ۲۰۲۲ به‌میزان ۴۱۰ هزار بشکه در روز بیشتر از تقاضای آن خواهد بود، انتظار می‌رود مازاد عرضه در سال ۲۰۲۳ با شدت کمتری تداوم یابد و در سه ماهه پایانی سال معکوس شود و تقاضای نفت به‌میزان ۳۰۰ هزار بشکه در روز بیشتر از عرضه نفت باشد.
نرسی قربان، کارشناس حوزه انرژی ضمن تحلیلی از وضعیت بازار نفت در سال ۲۰۲۲ و پیش بینی این باز در سال پیش رو به ایسنا گفت: رشد بازار نفت بستگی به میزان عرضه و تقاضا و به دنبال آن رشد اقتصادی دارد، در شرایط فعلی پیش بینی ها از سال جدید میلادی کاهش رشد اقتصادی در بیشتر کشورهای دنیا است، همچنین و باتوجه به اوج گیری مجدد کرونا برآورد می شود که بازار نفت اوضاع مطلوبی را تجربه نکند.
وی ادامه داد: مجموع شرایط بیانگر این مطلب است که اگر شرایط فعلی را حفظ کنیم یعنی قیمت نفت در همین نقطه باقی بماند شرایط مطلوبی خواهد بود، شرایط چندان مناسبی برای افزایش قیمت نفت وجود ندارد اما با این وجود این پیش بینی نیز وجود دارد که با اتفاقاتی شرایط کاملا تغییر کند.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه با مهار کامل مساله کرونا و حرکت مجدد موتور رشد اقتصادی امکان تغییر شرایط وجود دارد اما باید درنظر داشت که تحقق این موضوع زمان بر خواهد بود، گفت: از سوی دیگر جنگ اوکران و روسیه نیز در بازار تاثیر گذاشته است، اگر صلح برقرار شود به گونه ای که روسیه مجدد وارد بازار شود و ورق برگردد، قطعا شاهد اتفاقات جدیدی در بازار نفت خواهیم بود.
به گفته قربان به طور کلی در حال حاضر شرایط چندان مطلوب ارزیابی نمی شود و حفظ شرایط فعلی می تواند اتفاق خوبی در بازار جهانی نفت باشد، انتظار نمی رود که رشد قیمت چندانی در ۲۰۲۳ رقم بخورد.
فعلا جایی برای تجدیدپذیرها نیست/ نفت با قدرت ادامه می دهد
وی با اشاره به نفوذ انرژی های تجدیدپذیر در دنیا و جایگزینی آن ها با سوخت های فسیلی، گفت: رشد تجدیدپذیر هابسیار بالا بوده اما به دلیل اینکه میزان وسعت آن ها از ابتدای آغاز زیاد نبود با وجود اینکه رشد زیادی دارند اما تاثیر آن به این میزان نبوده است در نتیجه احتمالا تا ۲۰ سال آینده نیاز به انرژی های تجدیدپذیر خواهیم داشت اما در این میان تجدیدپذیرها نیز رشد بیشتری می کنند.
این کارشناس با اشاره به محدودیت های موجود برای استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، گفت: با وجود محدودیت ها، علی رغم اینکه این انرژی در سال ۲۰۲۳ رشد زیادی خواهد داشت اما اینکه بتواند در این سال و حتی دو تا سه سال آینده جایگزین انرژی های فسیلی شوند، محقق نخواهد شد.
قربان با اشاره به وضعیت بازار نفت ایران در سال ۲۰۲۲ و آنچه در آینده برای آن اتفاق خواهد افتاد، گفت: در سالی که گذشت برجام به سرانجام نرسید و تحریم ها علیه ایران ادامه داشت، اگر نتوانیم به بازارهای جهانی بازگردیم و صادرات بدون وقفه و تحریم ادامه داشته باشد مشکلات از نظر ارزی اضافه خواهد شد.
وی با بیان اینکه اگر تحریم ها برداشته شود در زمانی کوتاه میزان صادرات نیز افزایش می یابد، گفت: افزایش ظرفیت تولید در کشور بستگی به میزان سرمایه گذاری در این بخش است، موضوع افزایش تولید زمان بر خواهد بود، اینکه از چه زمانی استارت برنامه های افزایش تولید نیز رقم خورده در این موضوع اهمیت دارد.
این کارشناس با اشاره به چالش ها و مشکلات موجود، گفت: ایران توانایی بالایی برای توسعه ظرفیت های خود دارد که باید به آن ها توجه شود، در صورت افزایش سرمایه گذاری و رفع چالش ها می توانیم وضعیت امیدوارکننده ای را متصور باشیم.
ایسنا