به تمام فرآورده هایی که در آنها یک حلقه ی بنزنی وجود دارد، مواد آروماتیک گفته می‌شود. برخی از این مواد، حتی به‌ظاهر شباهتی به بنزن ندارند. آروماتیک‌ها در واکنشهای جانشینی شرکت می‌کنند که یکی از صفات شاخص این دسته از مواد می‌باشد. هیدروکربنهای آروماتیکی ،شامل یک حلقه بنزنی سیر نشده ولی بسیار پایدار می‌باشند و اغلب مانند یک ترکیب سیر شده عمل می کنند. برخی هیدروکربنهای آروماتیکی موجود در نفت خام عبارتند از: بنزن، تولوئن، ارتوزایلن، متا زایلین، پارازایلین، نفتالین، کومن و غیره که این مواد کاربردهای بسیار گسترده ای دارند.
ویژگی ها
۱. گرمای هیدروژن دار شدن و گرمای سوختن آنها پایین است.
۲. برای انجام واکنش های افزایشی، تمایل زیادی نشان نمی‌دهند.
۳. در واکنشهای جانشینی الکترونخواهی شرکت می‌کنند.
تاریخچه
اولین بار لغت آروماتیک در شیمی در مقاله ای از August Wilhelm Hofmann در سال 1855 به ترکیباتی که شامل رادیکال فنیل بودند گفته شد. در ابتدا Hofmann دلیل خاصی را برای بکارگیری اسم معطر نداشت. چراکه همه گروه حلقوی ها معطر نیستند مثلا گروهی از آنها که با نام terpenes مشهور اند دارای بوی بدی هستند. ساختار سیکلوهگزاتری ان برای بنزن نخست توسط August Kekulé در سال 1865 ارائه شد. در حدود یک دهه بعد اکثر شیمیدان ها این نظریه را تایید کردند. با کشف الکترون در میان سال های 1897 و 1906 بوسیله J. J. Thomson سه الکترون مشابه بین اتم های کربن در بنزن قرار داده شد. اولین بار در سال 1925 Sir Robert Robinson در دفاع از پایداری استثنایی این ماده، نظریه حلقه ای بودن مولکول را مطرح نمود.
اطلاعات ایمنی
تماس پوست و چشم با برش آروماتیک سنگین سبب تحریکات شدید، آب ریزش و خارش می‌شود. بلعیدن آن ها سبب سوزش دهان و گلو و تحریکات شکمی، تهوع و استفراق می‌شود. بخارات آروماتیک های سنگین سبب کاهش کارایی دستگاه اعصاب مرکزی و سرگیجه می‌شود. این محصول قابل اشتعال است و ترکیب آن با هوا مخلوط قابل انفجار تشکیل می دهد. استشمام و جذب این مواد از هر طریقی زیان آور است. بنابراین با فرآوری و مشتق سازی، توان سرطان زایی و مضر آنها به طور کامل از بین می‌رود.
موارد مصرف
- صنایع غذایی: تولید انواع و اقسام غذاهای فست فود، کمپوت و کنسرو و افزایش مدت نگهداری و جلوگیری از کپک زدن آنها
- استفاده جهت تهیه ی PA که دارای کاربردهای بسیار گسترده ای در ساخت علف کش ها، سموم باکتری کش و روغن های روان کننده است. در فرآیندهای پلیمریزاسیون در صنعت نیز از این ماده استفاده های زیادی می شود.
- تولید قطعات پلیمری ABS جهت ساخت بدنه هواپیما و قطعات داخلی خودرو
- تولیدانواع مایعات و پودرهای ظرف شویی، ظروف یک بار مصرف و بطری های پلاستیکی نوشابه
- استفاده در بسیاری از داروهای پرمصرف همچون آسپرین و استامینوفن
- تولید عطر که طی سنتزهای پیشرفته بدست میاید.