آزادسازی، محاسبه ارز آزاد به جای ارز مبادلاتی و افزایش سقف مجاز نوسان قیمت‌ها و تلاش برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی مهم‌ترین رخدادهایی هستند که در چند روز گذشته در بورس کالای ایران رخ داده است.
نویسنده:
محمد‌حسین بابالو
با توجه به شرایط رکود فعلی و کاهش نسبی حجم تقاضا و خودنمایی تقاضای واقعی در بورس کالا شاید این روزها بهترین زمان برای آزادسازی قیمت و افزایش سقف مجاز نوسان باشد اما نیاز به دقت بیشتری دارد. با توجه به افزایش محسوس قیمت جوش شیرین در بورس کالای ایران در روزهای قبل و همچنین عدم جذابیت عرضه جوش شیرین صنعتی می‌توان انتظار نظارت بیشتری بر عرضه این کالا که کاربرد گسترده‌ای در صنایع غذایی دارد، بود.
آزادسازی قیمت‌ها سرنوشت محتوم هر بازاری است و حمایت‌های دولتی و برخی محدودیت‌های قیمت‌گذاری مطلبی نیست که در بازارهای جهانی و اقتصاد آزاد پذیرفتنی باشد. بنابراین تمامی بازارهای داخلی و حتی بازارهای صادراتی و وارداتی نهایتا در این جهت قدم برمی‌دارند و هیچ بازاری از این امر مستثنا نخواهد بود. ارز چند نرخی از جمله ارز مبادلاتی و ارز متقاضی (ارز آزاد) هم در کمتر کشوری به این شکل وجود داشته که در ذات خود نابرابری بین برخی صنایع را ایجاد می‌کند. البته شرایط تحریمی تاکنون اجازه نداده که بازار ارز به این شکل متشکل و تک نرخی شود. از سویی احتمال ضربه خوردن برخی از صنایع و محصولات مخصوصا صنایع غذایی وجود دارد که تاثیر محسوسی بر معیشت افراد خواهد گذاشت. این در حالی است که شرایط فعلی هم شرایط ناعادلانه‌ای را برای بسیاری از صنایع به‌وجود آورده است. به‌عنوان مثال تخصیص ارز مبادلاتی به محصولات نهایی و عدم تخصیص آن به مواد اولیه در کنار آزادسازی قیمت مواد اولیه می‌تواند فشار مضاعفی را بر تولیدکننده وارد کند که به هیچ عنوان پسندیده نیست. هم‌اکنون واردات انواع فولاد از جمله محصولات میانی همچون شمش و مصنوعات فولادی از جمله فولادهای ساختمانی و صنعتی (به استثنای ورق)، کالاهای لوکس و بسیاری از کالاهایی که برای اقتصاد کشور ضرورتی ندارند با ارز متقاضی (ارز آزاد) صورت می‌گیرد. هم‌اکنون در بورس کالای ایران قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی، شیمیایی، فولاد، طلا، سولفورمولیبدن، کک، مس و آلومینیوم و سایر کالاها بر اساس ارز آزاد صورت گرفته که برخی از آنها با قیمت پایه و کمتر از فوب خلیج فارس (قیمت کالاها تحویل بار کشتی در سواحل خلیج فارس)
قیمت‌گذاری می‌شود. در مورد فولاد، طلا، سولفورمولیبدن، کک، مس و آلومینیوم، کربنات سدیم سبک و سنگین، جوش شیرین، منومر وینیل استات، دی اتیلن هگزانول، سود کاستیک، اسید سولفوریک و اسید کلریدریک سقف قیمتی برداشته شده و هر میزان نوسان قیمت پذیرفته شده است. اساس این مطلب به این گونه است که در تاریخ 4 مردادماه سال جاری اطلاعیه‌ای مبنی بر تغییر محدوده نوسان قیمت مجاز کالاهای مورد معامله در بورس کالای ایران در خروجی وب سایت این شرکت قرار گرفت که کالاهای مورد اشاره در جدول زیر و به‌صورت ذکر شده شامل این افزایش سقف قیمت‌ها خواهند شد.
با توجه به شرایط رکودی فعلی هم‌اکنون شاید بهترین زمان برای آزادسازی قیمت‌ها و همچنین تغییر سقف نوسان آن در بورس کالا است که می‌تواند با کمترین تبعات ممکن خودنمایی کند. با توجه به آزادسازی قیمت‌ها در ماه‌های اخیر و حذف حجم بزرگی از تقاضای سفته‌بازی و واسطه‌گری می‌توان به جرات گفت که اکثریت قریب به اتفاق تقاضای فعلی، تقاضای واقعی و مربوط به تولیدکنندگان است. این در حالی است که رکود فعلی به گونه‌ای خودنمایی کرده که یکی از کمترین حجم تقاضا در چند ماه اخیر در حال بروز است که از شرایط سخت تولید داخل حکایت می‌کند.
با توجه به این موارد و نبود تقاضای موثر می‌توان گفت که از هم‌اکنون پتانسیل وقوع التهاب در بورس و بازار وجود دارد.
در صورت بازگشت خریداران به بازار، کاهش محسوس حجم عرضه یا حتی کاهش حجم عرضه‌های نقدی با سررسید تحویل آنی، خودنمایی تقاضای فصلی، افزایش قیمت‌ها در بازار، افزایش قیمت‌های جهانی یا هر رخدادی که ثبات فعلی عرضه و تقاضا را در هم بشکند شاهد جهش محسوس قیمت‌ها خواهیم بود. با توجه به تقاضای موجود، بهبود برخی صنایع در مقایسه با صنایع دیگر و بالا بودن حجم تقاضا در کنار تقاضای فصلی می‌توان پتانسیل افزایش قیمت‌ها برای انواع پلی‌وینیل کلراید، پلی‌اتیلن‌های سنگین، جوش شیرین، پلی‌اتیلن‌های سبک فیلم و آلومینیوم را بیش از سایر انواع برشمرد زیرا هم اکنون تقاضای موثر برای این گروه‌ها وجود دارد. متاسفانه این رخداد در بازار جوش شیرین ملاحظه شد و قیمت‌ها صعود چشمگیری داشت.
شرایط بازار جوش شیرین در بورس کالا
جوش شیرین یا بی‌کربنات سدیم ماده‌ای بی‌بو و بی‌طعم است که کمی دارای خاصیت قلیایی است و به‌صورت پودر سپید یا بلورین تولید می‌شود. هنوز به ندرت از این ترکیب برای متخلخل کردن خمیر نان و در فرآوری انواع بکینگ پودر یا نان‌های حجیم استفاده می‌شود. خمیر دندان، نوشابه‌های گازدار و کپسول‌های آتش‌نشانی و صنعت نساجی از دیگر مصارف آن است. همچنین از جوش شیرین به‌عنوان یک مکمل خوراکی در جیره غذایی دام و طیور استفاده شده که می‌تواند در جهت جلوگیری از اختلالات متابولیکی و تغذیه‌ای دام به کار رفته و حتی گفته می‌شود که شیردهی گاو را افزایش می‌دهد.
در بورس کالای ایران جوش شیرین از جمله کالاهایی است که بدون سقف مجاز قیمتی مورد معامله قرار می‌گیرد. به عبارت بهتر در شرایط ضعف عرضه به نسبت تقاضا پتانسیل جهش‌های شدید قیمتی در بورس وجود دارد. در روزهای قبل و به دلیل بالا بودن تقاضا به نسبت عرضه برای جوش شیرین پتروشیمی شیراز قیمت‌ها از قیمت پایه 1100 تومان به نزدیک 1600 تومان در بورس کالا افزایش یافت که باعث شد قیمت در بازار آزاد برای انواع خوراکی آن به بیش از 2000 تومان در هر کیلوگرم برسد. این رخداد که افزایش نزدیک به
50 درصدی قیمت‌ها را در یک روز نشان می‌دهد چندان مطلوب نیست. روز گذشته نیز شاهد عرضه جوش شیرین صنعتی در بورس کالای ایران بودیم که در کنار عرضه 1000 تنی و قیمت پایه 11,353 ریال هیچ معامله‌ای برای این کالا ثبت نشد. رخداد شایان توجهی که می‌تواند تا حدی التهاب بازار را کاهش دهد. این اتفاق نشان داد که غالب تقاضای موثر بر این کالا به منظور کاربردهای خوراکی و صنایع غذایی و دامی صورت گرفته که لزوم افزایش حجم عرضه این کالا را بیش از پیش هویدا می‌کند. در برآوردها، حجم تولید جوش شیرین در پتروشیمی شیراز برابر با 28 هزار و 900 تن بوده که تخمین 27 هزار تنی تولید می‌تواند مفید واقع شود. به عبارت بهتر این تولیدکننده می‌تواند در ماه 2250 تن تولید جوش شیرین داشته باشد که اندکی بیشتر از 500 تن در ماه توان عرضه آن خواهد بود. با توجه به این موارد شاید از این شرکت نتوان انتظار عرضه بیشتری داشت ولی عرضه‌های سلف جوش شیرین در شرایط فعلی می‌تواند داده مثبتی برای کاهش التهاب بازار باشد.
دنیای اقتصاد