آنچنان که از چندوچون رویه بازارهای جهانی می‌توان استنباط کرد گویا سقوط نفت همچون چکشی بر سر بازارها فرود آمده و اجازه رشد و خروج از این روند نزولی دنباله‌دار را حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت به بازارها نخواهد داد.
نویسنده:
منیره نظامیوند
با آغاز سال جدید میلادی نه تنها شاهد ایجاد نوسان‌های مثبتی در بازارها نبودیم، بلکه ریزش‌ها شدت بیشتری گرفت و فعالان و سرمایه‌گذاران در اقصی نقاط دنیا را بیش از پیش نگران کرد.
بر اساس آخرین آمار رسمی منتشر شده توسط بلومبرگ؛ نفت خام آمریکا (WTI) با ریزش 32/3 درصدی نسبت به روز پیشین به حدود 44 دلار و 54 سنت رسید، در همین حال نفت خام برنت نیز با 65/3 درصد کاهش در محدوده 45 دلار و 70 سنت مورد دادوستد قرار گرفت. همچنین بهای سبد نفت اوپک نیز رقم 43 دلار و 55 سنت را به ثبت رساند. این کاهش قیمت‌ها شدیدا موجب ریزش در سایر بازارها به‌طور عام و در بازار محصولات پتروشیمی به‌طور خاص گردید، چرا که این محصولات به دلیل قرابت بالا با نفت با سرعت و شدت بیشتری تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند.
به نقل از آی‌سی‌آی‌اس (ICIS)؛ در حال حاضر حجم تولید نفت خام در آمریکا به بیشترین میزان 30 سال اخیر رسیده که به‌عنوان یکی از فاکتورهای مهم در ریزش بهای نفت محسوب می‌شود؛ کما اینکه بر پایه برآورد کارشناسان پیش‌بینی می‌شود این میزان برای سال آینده با رشدی تصاعدی به مقدار بیشینه خود از بیش از 4 دهه پیش تا کنون برسد. براساس گزارش‌ها انتظار می‌رفت با افت بهای نفت شاهد کاهش میزان تولید شیل اویل باشیم، اما به رغم انتظارها و در راستای سیاست استفاده تولیدکنندگان از شرایط مناسب فعلی و قیمت‌های پایین نفت برای تعدیل سرمایه‌گذاری‌های اولیه خود، شاهد رشد حجم تولیدات این محصول نیز بوده‌ایم. با توجه به این شرایط منطقی به‌نظر نمی‌رسد اگر بخواهیم روند صعودی قدرتمندی را برای دورنمای بازار نفت در میان مدت در نظر بگیریم.
در همین راستا و با توجه به سقوط قیمت نفت؛ شاهد کاهش قیمت فرآورده‌های پالایشی و مهم‌ترین مواد اولیه صنعت پتروشیمی همچون نفتا و نفت سفید و نیز به تبع آن محصولات اصلی پتروشیمی و پتروشیمیایی و البته پلیمرها هستیم. این روند کاهشی که از میانه سال گذشته میلادی آغاز شده همچنان با شتاب بیشتری ادامه یافته و براساس پیش‌بینی‌ها کماکان نیز حداقل در کوتاه‌مدت تا میان مدت ادامه خواهد داشت. البته میزان و شدت ریزش‌ها بسته به نوع پلیمرها، متفاوت خواهد بود. با توجه به اهمیت بازار محصولات پتروشیمی و نیز تعدد سرمایه‌گذاران آن و همچنین شدت ریزش‌های مداوم در بازار مذکور، تحلیلگران پیش‌بینی‌های متفاوتی را منتشر کرده‌اند. در این میان ژوزف چانگ، تحلیلگر ارشد در آی.سی.آی.اس در آخرین گزارش خود با نگاهی متفاوت به صنعت محصولات پتروشیمی به پیش‌بینی در مورد این بازار مهم جهانی پرداخته که اندکی با برخی پیش‌بینی‌ها متضاد و متناقض است. وی در ابتدا به تبدیل فاکتور میزان افزایش گاز شیل در ایالات متحده به محرکی برای ایجاد یک رنسانس در صنعت پتروشیمی و پلیمرها اشاره کرده است.
افزایش چشمگیر ظرفیت
براساس گزارش وی؛ پیش‌بینی شده است که میزان تولید پلاستیک در سال 2017 میلادی به‌طور عام و پلی‌اتیلن (PE) به‌طور خاص در پی رشد و توسعه پروژه‌های متعدد و افزایش ظرفیت ایالات متحده تا حد بی سابقه‌ای رشد خواهد داشت. همچنین میزان تولید گاز طبیعی و اتان به‌عنوان یک ماده خام نیز با افزایش همراه خواهد بود و در نتیجه جای تعجب نیست که جایگاه پلی‌اتیلن در زنجیره تولید محصولات پایین‌دستی دچار تغییر شود. همچنین روند تولید و در نتیجه بهای اتیلن، پروپیلن و C4 برای بوتادین (BD)، پلی‌وینیل کلراید (پی وی سی) همراه با آروماتیک‌ها نیز دستخوش نوسان خواهد شد.
در این گزارش آمده است که در حال حاضر برنامه‌هایی برای ساخت 11 واحد کرکر اتان جدید در ایالات متحده در دست بررسی است که در مجموع رقمی بالغ بر 13.3 میلیون تن بر ظرفیت سالانه تولید اتیلن خواهد افزود. بخش عمده‌ای از این ظرفیت قرار است در 2017 میلادی به مرحله راه‌اندازی وارد شده و به بهره‌برداری برسد که این ارقام شامل برنامه‌های شرکت‌هایی مانند بدلندز NGL و آیدر (Aither) که از بزرگان این صنعت در ایالات متحده هستند، برای ساخت و راه‌اندازی واحدهای کرکر جدید نمی‌شود. در حال حاضر در میان 11 کرکر جدید برنامه‌ریزی شده، پنج مورد توسط شورون فیلیپس، اکسون موبیل شیمی، داو کمیکال، فورموسا پلاستیک و مکزیکم-اکسیدنتال در دست ساخت است. پروژه‌های دیگر نیز تحت بررسی قرار دارند. پی وی سی نیز پلیمر دیگری است که تولید عمده پایین آن در ایالات متحده مورد هدف خواهد بود.
براساس گزارش‌ها و با توجه به نتیجه تجزیه و تحلیل‌های انجام شده توسط آی‌سی‌آی‌اس؛ در مجموع 17 برنامه‌ریزی جدید برای واحد پلی‌اتیلن در ایالات متحده صورت گرفته که شامل واحدهای متعدد و سایت‌های مختلف است و با هدف افزایش ظرفیت تولید نهایی 1/8 میلیون تن در سال در دستور کار قرار گرفته که در صورت بهره‌برداری، شاهد افزایش 53 درصدی در ظرفیت‌های پایه موجود در ایالات متحده خواهیم بود.
برنامه‌ها برای توسعه پروژه‌های مزبور، توسط شرکت‌های پتروشیمی و فناوری اروپایی و شرکت‌های مستقر در ایالات متحده مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین بخش امور مهندسی مقدماتی که شامل ارزیابی فناوری، مهندسی و برنامه ریزی و انتخاب سایت نهایی است، تا حدودی به پایان رسیده و با توجه به امکانات موجود انتظار می‌رود تا سه سال آینده شاهد توسعه کامل این پروژه‌ها و رسیدن به مرحله بهره‌برداری آنها باشیم که آغازگر تحولی نوین در بازار محصولات پتروشیمی خواهد بود. همچنین برخی برنامه‌ها در کانادا در جهت ساخت یک کارخانه جدید با ظرفیت تولید سالانه 460 هزار تنی پلی‌اتیلن سبک خطی (LLDPE) و راه‌اندازی آن در تابستان 2016 میلادی در حال انجام است. براساس گزارش مذکور؛ با قرار گرفتن این برنامه‌ها در دستور کار و نیز کلید خوردن پروژه ها، شاهد تاثیرات آنها بر بازارها در نیمه دوم سال 2015 میلادی خواهیم بود.
کوین سویفت، اقتصاددان ارشد شورای شیمی آمریکا (ACC) در این باره معتقد است که رونق قابل پیش‌بینی در ظرفیت پلیمرهای مزبور؛ بخشی از برنامه‌های طرح ریزی شده برای احیای بخش شیمیایی و پتروشیمی ایالات متحده است که تاثیرات مستقیم و شدیدی بر بازارهای جهانی خواهد گذاشت.
با توجه به برتری 50 تا 60 درصدی هزینه‌های تولید مواد شیمیایی برای آمریکا در مقابل تولیدکنندگان غرب اروپا و آسیا که عمدتا بر خوراک نفتا تکیه می‌کنند، ایالات متحده آمریکا در تلاش برای انجام 197 پروژه شیمیایی مبتنی بر مزیت گاز شیل است تا بتواند تاثیراتی بیش از پیش بر بازارها بگذارد. در نهایت پیش‌بینی می‌شود بهره‌برداری از این طرح‌ها با تخصیص سرمایه‌گذاری در سال 2017 میلادی به اوج خود برسد. تخمین زده می‌شود که 65 تا 75 درصد از ظرفیت جدید ایالات متحده به منطقه خلیج فارس صادر شود که تا حد زیادی در قالب رزین‌های پلاستیکی خواهد بود.
روزنامه دنیای اقتصاد