رایزنی برای تجارت ترجیحی با هند

هرچند ایران در 10 سال گذشته همواره به دنبال برقراری و اجرایی کردن تجارت ترجیحی با کشورهای دارای مزیت اقتصادی بوده است، اما سال گذشته برای نخستین بار تجارت ایران شاهد انعقاد و اجرای قرارداد تجارت ترجیحی با ترکیه بود.

این توافقنامه اگرچه با حاشیه‌های زیادی همراه بود و برخی از فعالان بخش خصوصی به مفاد آن انتقاد داشتند، اما موافقان این موضوع نیز از تجارت ترجیحی به‌عنوان یکی از تاکتیک‌های ضد قاچاق یاد کردند. حال پس از اجرای تعرفه ترجیحی با ترکیه،‌ هند به‌عنوان دومین کشور برای انعقاد این قرارداد مطرح می‌شود.  پیش از این برخی از کارشناسان اقتصادی کشور درخصوص مزیت تجارت ترجیحی با کشورهای مختلف اعتقاد داشتند که ایران برای یافتن شرکای تجاری مناسب در منطقه، باید چند نکته را در نظر داشته باشد. نخست آنکه ایران به دلیل ذخایر نفتی که دارد، باید به طرف کشورهایی برود که بیشتر مصرف‌کننده محصولات نفتی و گازی هستند. همچنین نزدیکی و همخوانی زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی دو طرف نیز در رابطه‌های تجاری بسیار حائز اهمیت است. از سویی، نزدیکی جغرافیایی دو کشور برای ایجاد همکاری گسترده اقتصادی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های طرف تجاری ایران محسوب می‌شود. مکمل بودن اقتصاد دو طرف قرارداد نیز به نوبه خود در گسترش روابط تجاری میان دو کشور نقش‌آفرین خواهد بود. حال آنکه با توجه به ویژگی‌های مذکور می‌توان هند را به‌عنوان یکی از هدف‌های تعرفه ترجیحی دانست. در همین راستا یکی از اقتصاددانان نیز طی گزارشی به بررسی سه‌محصول دارای مزیت برای تجارت ترجیحی پرداخت. دکتر بهکیش پلی‌اتیلن، سنگ مس کنسانتره و پروپان را سه محصول پیشنهادی برای صادرات به هند و دارای مزیت برای تعرفه ترجیحی دانست.  در نخستین نشست کارگروه مشترک بازرگانی ایران و هند که به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت به منظور توسعه روابط دوجانبه برگزار شد، توافقات ترجیحی با این کشور نیز یکی از مباحث مورد مذاکره بوده است. در همین راستا منابع هندی با اشاره به انتظار ایران برای برداشته شدن تحریم‌های غربی، از پیشنهاد ایران برای توافقات ترجیحی بین دو کشور به منظور افزایش تجارت دوجانبه و سرمایه‌گذاری خبر دادند.

 مزایای برقراری تجارت ترجیحی با هند
رئیس شورای بازرگانی ایران و هند نیز درباره احتمال برقراری تجارت ترجیحی بین دو کشور گفت: برقراری تجارت ترجیحی با هند اتفاق مثبتی است، چراکه اگر هند با کشورهای دیگر قرارداد ترجیحی امضا کند، روابط تجاری ایران با یکی از مشتریان اصلی خود دچار لطمه می‌شود.

ابراهیم جمیلی در پاسخ به اینکه برقراری تجارت ترجیحی احتمالی بین ایران و هند می‌تواند چه نتایجی را دربر داشته باشد؟ اظهار کرد: قراردادهای ترجیحی امروز در تجارت جهانی از جایگاه مهمی برخوردارند و فضای خاصی را به مبادلات تجاری بین کشورها داده است؛ از این جهت محصولات ایرانی و هندی می‌توانند مکمل مناسبی برای یکدیگر باشند.

وی با بیان اینکه رابطه ایران با هند از سابقه طولانی برخوردار است، ادامه داد: باید با انجام کار کارشناسی اصولی با کشورهایی از جمله هند که برای ما مزیت‌های اقتصادی دارند، قراردادهای ترجیحی دوجانبه امضا کنیم. به‌عنوان نمونه درحال حاضر امکان خوبی برای صادرات در زمینه‌های مختلف به هند داریم اما چون هند با کشورهای دیگری قرارداد ترجیحی منعقد کرده، عملا باعث شده ایران بخشی از بازار هند را از دست بدهد و همین اتفاق می‌تواند در زمینه پتروشیمی نیز طی سال‌های آینده رخ دهد. البته باید توجه داشته باشیم در قراردادهای دوجانبه منافع دوطرف رعایت شود. رئیس شورای بازرگانی ایران و هند با ارائه توضیحی درباره ماهیت قراردادهای ترجیحی گفت: قراردادهای ترجیحی بیشتر روی تعرفه‌ها متمرکزند. به‌عنوان مثال ما تعدادی کالا را از هند با تعرفه‌های ترجیحی که به‌صورت قراردادی بین دو کشور تعیین می‌شود، وارد می‌کنیم و به شکل متقابل هندی‌ها نیز کالاهایی را با در نظر گرفتن تعرفه‌های ترجیحی از ایران وارد می‌کنند که این اتفاق باعث می‌شود قدرت رقابت در دو طرف بالا برود. این فعال اقتصادی اضافه کرد: برای برقراری تجارت ترجیحی با هند باید کارهای کارشناسی لازم صورت گیرد و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید موارد مختلف را در این قرارداد مورد بررسی قرار دهد تا هر کالایی که قرار است وارد لیست تجارت ترجیحی شود با تشکل‌های مربوطه آنها مذاکرات لازم صورت گیرد. البته این کار نباید باعث شود فرصتی که برای ما به‌دست آمده، از دست برود و نباید به دلیل اینکه ممکن است کسانی نسبت به این قرارداد اعتراض داشته باشند این موافقت‌نامه را امضا نکنیم، چراکه نتیجه آن محدودیت‌های تجاری خواهد بود. در حال حاضر موقعیت مناسبی برای انعقاد قرارداد تجارت ترجیحی با هند وجود دارد. رئیس شورای بازرگانی ایران و هند درباره واردات کالاهای اساسی از هند ادامه داد: به هر حال تعدادی کالاهای اساسی مانند برنج وجود دارد که نیاز داریم از هند وارد کنیم. این واردات به معنی این نیست که بخواهیم سقف و میزان آن را تعیین کنیم بلکه در قرارداد ترجیحی تنها روی نحوه تعرفه‌های آنها تغییراتی صورت خواهد گرفت.

 حجم تجارت خارجی ایران و هند
با توجه به آمار واردات و صادرات بین ایران و هند، در 11 ماه منتهی به بهمن، حجم مبادلات خارجی بین دو کشور حدود 5میلیارد و 600 میلیون دلار بوده است که البته این میزان حجم تجارت خارجی تنها مربوط به صادرات و واردات کالاها (به غیر از صادرات خدمات فنى و مهندسى، گردشگرى و صادرات گاز) از سوى ایران است. در این دوره 11 ماهه بالغ بر 1962تعرفه در واردات ایران از هند در نظر گرفته شده و این حجم واردات بالغ بر 3میلیارد و 439 میلیون دلار بوده است. آمارها همچنین نشان می‌دهد حجم صادرات ایران به هند با 233 ردیف تعرفه در 11 ماه منتهى به بهمن 93، حدود 2 میلیارد و 184 میلیون دلار بوده است. با توجه به این آمار، تراز تجاری بین ایران و هند نیز در این 11 ماه منفی یک میلیارد و 255 میلیون دلار بوده است.

با بررسی آمارها از 10 قلم کالای عمده صادراتی به هند در 11 ماه منتهی به بهمن، «متانول (الکل متیلیک)» با ارزش صادراتی بالغ بر 421 میلیون دلار، رتبه نخست کالاهای صادراتی ایران به هند را در این دوره به خود تخصیص داده است. پس از آن «آمونیاک بدون آب» در رتبه دوم کالاهای صادراتی به هند قرار دارد و در 11 ماه منتهی به بهمن به میزان 324 میلیون دلار از صادرات به هند را به خود تخصیص داده است. «اوره حتی به‌صورت محلول در آب» نیز با ارزش صادرات 226 میلیون دلاری در رتبه سوم کالاهای صادراتی به هند قرار دارد. پس از آن «قیر نفت» چهارمین کالای صادراتی به هند در 11 ماه منتهی به بهمن از لحاظ ارزشی بوده و صادراتی 189 میلیون دلاری را از آن خود کرده است. پنجمین کالای صادراتی به هند نیز مربوط به «آلومینیوم به‌صورت کارنشده، غیرممزوج» بوده که صادرات آن در این 11 ماه منتهی به بهمن به میزان 119 میلیون دلار بوده است. «سایرپلی کلروروینیل، مخلوط نشده با سایر مواد به غیر از سوسپانسیون و امولسیون»، ششمین کالای صادراتی به هند در 11 ماه منتهی به بهمن، صادرات 60 میلیون دلاری داشته است. جایگاه هفتم اقلام صادراتی به هند در 11 ماه منتهی به بهمن نیز مربوط به «سایر موم‌های نفتی و معدنی غیرمذکور درجای دیگر» با صادرات به ارزش حدود 54 میلیون دلار بوده است. «اتیلن گلیکول (اتان دی ئول)» نیز در رتبه هشتم کالاهای صادراتی به هند در 11 ماه منتهی به بهمن قرار دارد که ارزش صادرات آن برابر با 50 میلیون دلار بوده است. از کل صادرات ایران به هند، 49 میلیون دلار آن نیز مربوط به «سرب تصفیه شده به‌صورت کارنشده» بوده است. این کالا با این میزان صادرات جایگاه نهم کالاهای صادراتی به هند را به خود تخصیص داده است. دهمین کالای صادراتی به هند نیز مربوط به «تولوئن» با ارزش صادرات 46‌میلیون دلار بوده است.  با نگاهی به آمارها از 10 قلم عمده وارداتی از هند در 11 ماه منتهی به بهمن «برنج نیمه سفیدشده یا برنج کامل سفید شده، حتی صیقلی یا براق شده» با ارزش واردات یک میلیارد و 69 میلیون دلار، رتبه نخست اقلام وارداتی از هند را کسب کرده است. رتبه دوم کالاهای وارداتی از هند در 11 ماه منتهی به بهمن نیز مختص «کنجاله» بوده که در این دوره ارزش واردات 185 میلیون دلاری را به خود نسبت داده است. «الکترودهای زغالی برای کوره‌ها» نیز با ارزش واردات 82 میلیون دلاری، سومین کالای وارد شده از هند در 11 ماه منتهی به بهمن بوده است. جایگاه چهارم اقلام وارداتی از هند در این دوره نیز مربوط به «شکر تصفیه نشده» بوده که وارداتی بالغ بر 83 میلیون دلار را در این دوره زمانی کسب کرده است. «محصولات از آهن یا فولاد غیر ممزوج تخت وگرم نوردشده به‌شکل غیرطومار، باپهنای 600 میلی‌متر یا بیشتر به ضخامت بیشترا ز10میلی‌متر وعرض بیشتراز1850میلی متر» با ارزش واردات 74 میلیون دلاری، پنجمین کالای وارد شده از هند به ایران در 11 ماه منتهی به بهمن بوده است. «فرومنگنز دارای بیش از 2 درصد وزنی کربن» رتبه ششم کالاهای وارداتی از هند را در 11 ماه منتهی به بهمن داشته که در این دوره زمانی، واردات 68 میلیون دلاری را ازآن خود کرده است. جایگاه هفتم کالاهای وارداتی از هند در 11 ماه منتهی به بهمن مربوط به «جو به‌استثنای دانه جو» با ارزش واردات 58 میلیون دلار بوده است. پس از آن «محصولات از آهن یافولاد غیرممزوج تخت و گرم نوردشده به‌شکل طومار باپهنای 600 میلی‌متر یا کمتر به ضخامت کمترا ز 3 میلی‌متر» با ارزش واردات 56 میلیون دلار رتبه هشتم اقلام عمده وارداتی، «چای سیاه (تخمیرشده) وجزئا تخمیرشده به نحوی دیگر» با ارزش واردات 51 میلیون دلاری رتبه نهم اقلام عمده وارداتی و «سنگ‌آهن بهم فشرده شده و کنسانتره‌های آن به غیر ازپیریت‌های آهن تفته شده» نیز با ارزش واردات 47 میلیون دلاری دهمین کالای وارداتی از هند در 11 ماه منتهی به بهمن بوده است.  

هند: استقبال می‌کنیم
خبرگزاری پی تی‌ای هند گزارش داد: پیشنهاد تعرفه ترجیحی با هند در جریان سفر اخیر راجیو کر، معاون وزیر بازرگانی به تهران مطرح شد.  معاون وزیر بازرگانی هند که به منظور نخستین نشست کارگروه مشترک بازرگانی ایران و هند به ایران سفر کرده بود، به پی‌تی‌ای گفت: ایران برای افزایش روابط تجاری با هند اشتیاق زیادی نشان داده و خواهان افزایش سهم خود در تجارت جهانی بوده و اعلام کرده است هند می‌تواند برای دستیابی ایران به این منظور نقش مهمی ایفا کند. وی در ادامه افزود: ایران برای مذاکره درباره یک توافق تجارت ترجیحی به ما پیشنهاد داده است و ما هم پاسخ دادیم هند این پیشنهاد را به شکل بسیار مثبتی مورد ملاحظه قرار می‌دهد و به‌زودی پاسخ نهایی خواهیم داد. این پیمان به نفع هند خواهد بود زیرا این کشور به‌واسطه ایران می‌تواند به بعضی از بنادر اروپا و آفریقا دسترسی پیدا کند. وی خاطرنشان کرد: برداشته شدن تحریم‌های تجاری به ایران کمک خواهد کرد صادرات نفت به هند را افزایش دهد. هند یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران است که تحت‌فشارهای آمریکا میزان وارداتش را از بیش از 18 میلیون تن به 11 میلیون تن در سال مالی 2014-2013 کاهش داد. در بخش چای و دارو هم قرار است ایران گروهی از کارشناسان را به منظور مطالعه به هند اعزام کند.

روزنامه دنیای اقتصاد