ورود برجام به مرحله اجرایی شدن، بسته ضد رکود دولت، برخورد قیمت‌های جهانی کالاها به کف و جذابیت قیمت سهام مهم‌ترین عوامل عملکرد مثبت بازار سهام در ماه گذشته بودند. همچنین ابهامات مربوط به گزارش‌های 6 ماهه تا حدود زیادی رفع شده و از این پس، سهامداران در انتظار اثرات واقعی گشایش‌های هسته‌ای و سیاست‌های اقتصادی دولت به‌عنوان آخرین ابهام خواهند ماند.
هفتمین ماه از سال 94 در شرایطی به پایان رسید که بازار سهام کشور پس از مدت‌ها رخوت و رکود در معاملات خود، شاهد رشد عمومی قیمت‌ها و ثبت بازدهی 2/6 درصدی شاخص کل بود که کارنامه مطلوبی نسبت به ماه‌های پس از توافق به شمار می‌رود.
دماسنج بازار سهام در روزهای ابتدایی مهرماه در کانال 61 هزار واحدی قرار داشت و 19 روز معاملاتی نیز نوسانات محدودی را در کانال مزبور رقم زد. در ادامه اما مجموعه‌ای از عوامل موجب شکست این سطح حمایتی و ورود آن به کانال 62هزار واحدی و پس ازآن به فاصله یک روز کانال 63 هزار واحدی شد. هر چند که روزهای پایانی مهر ماه همراهی نوسان‌گیران و ریسک‌گریزان در معاملات بورس تهران از شتاب رشد شاخص کل کاست و نوسانات محدودی در سطح 63 هزار واحدی برای شاخص کل رقم خورد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد نقدینگی قابل توجهی از سمت سهامداران حقیقی وارد بازار سهام شده است که نشان‌دهنده امیدواری سهامداران به چشم‌انداز بورس تهران است.
چهارگانه رشد شاخص در مهر ماه
بورس تهران در شرایطی وارد هفتمین ماه از سال جاری شد که رکودی عمیق در معاملات بورس تهران به چشم می‌خورد، به طوری که حتی در برخی روزهای ابتدای مهرماه ارزش معاملات روزانه بورس کمتر از 40 میلیارد تومان بود. این در حالی است که ارزش معاملات در هفته پایانی مهرماه رشدهای مناسبی را تجربه کرد به طوری که مقدار این مولفه در این بازه زمانی در برخی روزها به بیش از 100 میلیارد تومان نیز رسید که تغییر محسوسی نسبت به ابتدای مهرماه به شمار می‌آید. از جمله عوامل تاثیرگذار بر تغییر روند قیمتی در بورس تهران و بازگشت رونق نسبی در روزهای پایانی مهر ماه، می‌توان به جذابیت قیمتی سهم‌ها (معیار‌های بنیادی) و نزدیک شدن شاخص به کف حمایتی از منظر تکنیکال، بازگشت بازارهای جهانی از کف قیمت کالاها، تایید برجام در مجلس شورای اسلامی و همچنین انتشار جزئیات بسته خروج از رکود دوم اشاره کرد.
به این ترتیب که از نیمه دوم مهرماه سقوط قیمت‌های جهانی که به مدت طولانی سایه سنگین افت را بر بسیاری از صنایع بورسی انداخته بود، متوقف شد و امیدواری‌ها برای تغییر وضعیت بیش از نیمی از گروه‌های بورسی را افزایش داد. در پایان هفته سوم مهرماه نیز تایید برجام در مجلس شورای اسلامی و پس از آن انتشار بسته ضد رکودی وضعیت بورس تهران را با تغییر محسوسی نسبت به ابتدای مهر ماه مواجه کرد و شاخص را در مسیر صعودی حرکت داد به طوری که شاخص کل در هفته پایانی مهرماه رشد حدود 2 درصدی را ثبت کرد. کاهش 3 واحد درصدی ذخیره قانونی، تخصیص وام به کالاهای پردوام و همچنین افزایش بودجه‌های عمرانی از بندهای مورد توجه سهامداران بورس در بسته ضد رکود بودند.به اعتقاد کارشناسان، اجرایی شدن بسته ضد رکود دولت پتانسیل تغییر وضعیت برخی صنایع همچون سیمان، فولاد و کاشی و سرامیک را دارد. مطابق با همین پیش‌بینی‌ها در هفته پایانی مهر ماه نیز شاهد نوسانات مثبت برای صنایع مزبور بودیم.
گزارش‌های 6 ماهه بهتر از سطح انتظارات
در کنار تحولات یاد شده در زمینه سیاسی و اقتصادی که هرکدام تاثیر خاصی بر معاملات بازار سهام داشتند، عمده گزارش‌های 6 ماهه شرکت‌ها روی سامانه کدال قرار گرفتند. بررسی‌ها نشان می‌دهد این گزارش‌ها بالاتر از سطح انتظار سهامداران بود هر چند در برخی نمادهای بزرگ همچون خودرو، خساپا، فملی و شراز و... شاهد گزارش‌های نامناسبی بودیم اما کارشناسان کلیت این گزارش‌ها را فراتر از سطح انتظارات بازار ارزیابی می‌کنند. به اعتقاد کارشناسان در صورت ادامه صعود قیمت‌ها در بازارهای جهانی و همچنین اجرای بسته دوم ضد رکود و همچنین افزایش نرخ دلار می‌توان انتظار تغییر وضعیت بنیادی شرکت‌ها و به تبع آن گزارش‌های 9 ماهه و 12 ماهه مناسب‌تری را داشت. این عوامل در کنار جذابیت قیمتی سهم‌ها در بازار عواملی هستند که می‌توانند زمینه صعود شاخص را در ماه‌های آتی فراهم کنند.
سود 27 درصدی اسناد خزانه
از دیگر تحولات مهم در اوایل ماه گذشته انتشار اوراق بدهی دولت موسوم به اسناد خزانه با نماد «اخزا 1» در فرابورس ایران بود. این اوراق که به‌عنوان یک ابزار اصلی تسویه بدهی دولت به بستانکاران به شمار می‌رود، برای نخستین بار در طول تاریخ اقتصاد کشور در تاریخ هشتم مهر ماه در یک بازار آزاد مبتنی بر عرضه و تقاضا معامله شدند. این اوراق در پایان ماه جاری به قیمت 910 هزار و 25 ریال معامله شد و به این ترتیب سود موثر برای این اوراق به 27 درصد رسید که از نرخ‌های رایج سود 22 درصدی کنونی در بازار پول بیشتر است.
پیشتازی بازار پول
طی یک ماه گذشته، شاخص کل بورس با 2/6 درصد رشد مواجه شد و در آخرین روز کاری این ماه در رقم 63 هزار و 175 واحدی ایستاد تا بازدهی شاخص مزبور از ابتدای سال تاکنون به یک درصد برسد.در فرابورس نیز آیفکس با رشد 2/95 درصدی در مهرماه، بازدهی خود از ابتدای سال را به 5 درصد رساند.به اعتقاد کارشناسان قرار گرفتن قیمت‌ها در سطوح مناسب و خوش‌بینی‌های اقتصادی مهم‌ترین دلایل رشد در این بازارها بودند. در بازار ارز نیز نرخ دلار در ماه مهر نسبت به شهریور، افزایش 1/3 درصدی را تجربه کرد و در پایان ماه به قیمت 3 هزار و 460 تومان معامله شد. نکته مهم در بررسی بازار دلار برابری متوسط نرخ دلار با نرخ پایانی آن در پایان مهرماه است. این موضوع نشان می‌دهد نرخ‌های کنونی دلار در محدوده حمایتی قرار دارند و تمایلی برای افت بیشتر ندارند و این امر می‌تواند موجب بهبود وضعیت برخی شرکت‌های بورسی کالامحور شود. سکه نیز رشد 3/2 درصدی را در پایان مهرماه به ثبت رساند و به قیمت 942 هزار تومان معامله شد که به نظر می‌رسد به دلیل افزایش قیمت اونس جهانی بوده است. به این ترتیب بازدهی این بازار از محدوده منفی خارج شد و رشد 0/2 درصدی را ثبت کرد و پیشتاز بازارهای رقیب خود در مهر ماه شد. این در حالی است که از ابتدای سال همچنان بازار پول با بازدهی 11/7 درصدی بهترین گزینه سرمایه‌گذاری بوده است.
لیزینگ؛ زیان‌ده‌ترین صنعت مهرماه
همگام با ثبت بازدهی 2/6 درصدی شاخص کل، شاخص اکثر صنایع بورسی نیز در ماه گذشته سبزپوش بودند. بررسی از روند حرکتی شاخص صنایع مختلف حاکی از این است که از میان 37 گروه بورسی، شاخص 21 صنعت با رشد و شاخص 13 صنعت نیز با افت همراه بودند. شاخص گروه‌های سایر معادن، دباغی و لاستیک و پلاستیک سودآورترین صنایع در ماه گذشته بودند. این در حالی است که دو صنعت لیزینگ و زراعت در قعر جدول بازدهی صنایع در مهرماه قرار گرفتند. بررسی وضعیت گروه سایر واسطه‌گری‌های مالی نشان می‌دهد که شاخص این گروه تا پیش از انتشار بسته خروج از رکود در مسیر رشد حرکت می‌کرد؛ اما انتشار این بسته در هفته آخر مهر ماه منجر به افت 9/7 درصدی شاخص این گروه شد. به اعتقاد کارشناسان، بند مربوط به وام 25 میلیون تومانی خودرو با نرخ سود 16 درصدی در بسته خروج از رکود زمینه‌ساز افت قیمت‌ها در شرکت‌های گروه لیزینگی شده است و در صورت اجرایی شدن می‌تواند وضعیت ناگواری را برای صنعت لیزینگ کشور ایجاد کند.
بیشترین حجم و ارزش معاملات در بازه ماهانه در شرایطی برای دو گروه خودرویی و بانکی رقم خورد که شاخص گروه بانکی با رشد 2/4 درصدی و شاخص گروه خودرویی با افت 3/7 درصدی در ماه گذشته مواجه بودند. به نظر می‌رسد افت شاخص گروه خودرویی به دلیل مازاد تولید خودروسازها در پی کاهش تقاضای مشتریان رقم خورده است. این امر به خوبی در گزارش عملکرد دو شرکت مهم گروه خودرویی نیز به چشم می‌خورد. گزارش پیش‌بینی در آمد «خودرو» بر اساس عملکرد 6 ماهه آن حاکی از تعدیل منفی 74 درصدی سود هر سهم است. «خساپا» نیز بر اساس عملکرد 6 ماهه برای هر سهم خود زیان 175 ریالی پیش‌بینی کرده است.
از نظر نسبت قیمت به درآمد نیز گروه‌های حمل‌و‌نقل، ساخت وسایل و دستگاه ارتباطی و خودرو با P بر E 1/33 و 23/5 و 11/5 بیشترین نسبت مزبور را بین گروه‌های مختلف در اختیار داشتند. از سوی دیگر گروه‌های ابزار پزشکی، چند رشته‌ای و رادیویی با در اختیار داشتن نسبت قیمت بر در آمد به ترتیب 3/6، 3/7 و 4/2 کمترین نسبت قیمت بر درآمد را بین گروه‌های مختلف بورسی داشتند.
رشد حجم معاملات در هفته پایانی مهرماه
ماه گذشته، در مجموع بیش از 8 میلیارد و 337 میلیون سهم به ارزش بیش از 14 هزار و 542 میلیارد ریال در 640 هزار و 383 دفعه معامله شدند (اثر معاملات بلوکی حذف شده است). بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در این مدت به ترتیب 397میلیون سهم و 692 میلیارد ریال بوده است که نسبت به شهریورماه به ترتیب 7 و 0/2 درصد رشد را نشان می‌دهد. بررسی حجم و ارزش معاملات در هفته پایانی مهر ماه (پس از تایید برجام در مجلس شورای اسلامی و انتشار بسته خروج از رکود) نشان می‌دهد که متوسط حجم و ارزش در هفته پایانی بیش از 534 میلیون سهم به ارزش 989 میلیارد ریال بوده است. این امر نشان می‌دهد که هفته پایانی مهر ماه وضعیت رکودی شدید ابتدای ماه، جای خود را به رونق نسبی در معاملات داد.
افزایش مشارکت حقیقی‌ها
بررسی عملکرد دو دسته از معامله‌گران حقیقی و حقوقی در ماه گذشته نشان می‌دهد که مشارکت سهامداران حقیقی در مهرماه نسبت به شهریور ماه افزایش یافته است و در حالی که در شهریور ماه حدودا 44 درصد در خرید سهام مشارکت داشتند، فعالیت آنها در ماه گذشته در سمت خرید با افزایش 7 واحد درصدی به 51 درصد رسید. این درحالی است تغییر مالکیت در این ماه به نفع سهامداران حقوقی رقم خورده است (37 میلیارد تومان در مجموع ماه). بررسی‌ها نشان می‌دهد همزمان از 21 مهر (همزمان با تایید برجام در مجلس شورای اسلامی) تا 27 مهرماه که شاخص کل از کانال 61هزار واحدی به کانال 63 هزار واحدی رسید، حدود 51 میلیارد تومان سرمایه حقیقی‌ها وارد بازار سهام شد. این مساله نشان می‌دهد که عمده سرمایه خارج شده سهامداران حقیقی در مهر ماه، در روزهای پیش از تاریخ عنوان شده است.
دنیای اقتصاد