با اجرایی شدن برجام، این پرسش به وجود آمده است که بخشی از محصولات معدنی که در مواردی ایران صادرکننده و در مواردی همچون محصولات معدنی آلومینیوم وارد کننده است، به چه نتیجه‌ای می‌رسد.
در همین راستا فرشید سطان‌زاده، مدیرعامل شرکت فلزات و مواد با اشاره به اینکه در کدام یک از محصولات معدنی فلزی، ایران نقش صادرکننده و یا واردکننده دارد، به اقتصادنیوز گفت: به طور مثال در خصوص فولاد، ما سالیان سال یکی از بزرگترین واردکنندگان فولاد بودیم. میزان تقاضا نزدیک به 25 میلیون تن و عرضه داخلی، حدود 10 الی 15 میلیون تن از تقاضا فاصله داشت. این میزان کسری نیز به شکل فولاد و یا محصولات فولادی وارد کشور می‌شد.
وی گفت: حالا اتفاقی که در چند سال گذشته افتاده این است که به تدریج طرح‌های مختلف بخش دولتی یا بخش خصوصی به بهره‌برداری رسیده و ظرفیت تولید فولاد زیادتر شده است و در حال حاضر تولید به حد 15 میلیون تن رسیده است. از طرفی دیگر، تقاضا به خاطر رکودی که اقتصاد و صنعت کشور با آن دست به گریبان است، به حدود 20 میلیون تن کاهش داشته است. این دو مساله در کنار هم به کاهش کسری عرضه و کاهش واردات منجر شده است.
سلطان‌زاده افزود: افت ساخت و ساز مسکن و اجرای کندتر پروژه‌های عمرانی به دلیل کسری بودجه دولت، از مهم‌ترین دلایل رکود بازار فولاد در چند سال اخیر بوده است. در حال حاضر نیز همه منتظرند ببینند نتیجه توافق هسته‌ای انجام شده، بازارها را به کدام سو خواهد برد. تمامی موارد مذکور باعث شده واردات فولاد و محصولات فولادی به کشور از 6.5 میلیارد دلار سال 2011 به مرز سه میلیارد دلار افت کند. میزان صادرات نیز طی همین مدت از 540 میلیون دلار به 620 میلیون دلار افزایش یافته است.
به گفته وی، چین، قزاقستان و هند بزرگترین صادرکنندگان به ایران و ایتالیا، عمان و اسپانیا، بزرگترین واردکنندگان از ایران هستند. با توجه به ذخایر قابل توجه سنگ آهن در کشور، سرمایه‌گذاری در تولید فولاد مورد نیاز کشور، از نظر اقتصادی توجیه دارد؛ اما سیاست‌های اشتباهی در این زمینه، بازار داخلی را با مازاد قابل توجه عرضه در آینده مواجه خواهد کرد.
او ادامه داد: همان‌طور که اشاره شد، در مورد فولاد واردکنند اما در مورد مس برعکس است. تولیدات در کشور بیش از تقاضای داخلی است و به این خاطر مس چه به شکل کنساتره چه به شکل کاتد صادر می‌شود. صادرات مس تصفیه شده و محصولات مسی در سال 2010، بالغ بر 730 میلیون دلار درآمد نصیب کشور می‌شود، اما این رقم به دلیل کاهش قابل توجه قیمت‌ها و تحریم این صنعت، به حدود 280 میلیون دلار در سال 2014 کاهش یافته است.
وی افزود: ارقام فوق بدون لحاظ کردن کنسانتره صادر شده از کشور محاسبه شدند، از این رو میزان واردات مس و محصولات آن به کشور نزدیک به 60 میلیون دلار است که به واردات قراضه و محصولات نیمه ساخته مسی که در داخل کشور تولید نمی‌شوند، اختصاص دارد. تنوع محصولات و تقاضای محدود آنها، مانع جدی در تولید داخلی این محصولات محسوب می‌شوند.
مدیر عامل شرکت فلزات و مواد تصریح کرد: در مورد بقیه فلزات به جز سرب و روی تقریباً در همه موارد تولید کمتری از تقاضای داخلی وجود دارد، به همین دلیل این مساله باعث شده است ایران واردکننده نیکل، قلع و حتی آلومینیومی شویم که سالانه حدود 350 هزار تن تولید دارد. اما تقاضای داخلی بالاتر باعث شده واردکننده آلومینیوم و محصولات آن باشیم تا صادرکننده. ارزش واردات محصولات آلومینیومی به کشور حدود 400 میلیون دلار و صادرات آن حدود 183 میلیون دلار است و واردات عموماً از چین و صادراتمان عموما به ترکیه است.
او ادامه داد: میزان نیکل واردشده به کشور حدود 17 میلیون دلار است که نزدیک به 12 میلیون دلار آن از چین و مالزی وارد می‌شود. صادرات نیکل به 64 هزار دلار بالغ می شود که احتمالا ناشی از صادرات مجدد محصولات وارداتی است. در خصوص قلع نیز وضعیت به همین ترتیب است و 13.4 میلیون دلار از این فلز، طی سال 2014 و عمدتاً از کره جنوبی تامین شده است. تقریبا صادراتی از این فلز نداریم.
سلطان‌زاده خاطرنشان کرد: بر خلاف آلومینیوم، نیکل و قلع، در زمینه سرب و روی، به دلیل وجود ذخایر معدنی مناسب و واحدهای فرآوری، ما صادرکننده هستیم تا واردکننده. ارزش صادرات روی در سال 2014 حدود 108 میلیون دلار و ارزش صادرات سرب حدود 27 میلیون دلار بوده است. عمده صادرات این فلزات به ترکیه انجام می‌شود. در مقابل 24 میلیون دلار محصولات تولید شده از فلز روی و یک میلیون دلار محصولات سربی به کشور وارد شده است.
وی در پاسخ به اینکه آیا آلومینیوم نیز مانند فولاد امیدی به کاهش واردات در آینده دارد گفت: ما به اندازه کافی ذخایر معدنی آلومینیوم نداریم. از طرفی معادن خریداری شده در خارج از کشور نیز وضعیت مناسبی ندارند و به همین دلیل، واحدهای تولیدی در کشور نیازمند واردات بوکسیت، آلومینا و آلومینیوم به شکل شمش و یا محصولات آن هستند. عمده واردات بوکسیت و آلومینا از چین و هند است.
اقتصاد نیوز