قطع روابط دیپلماتیک، آخرین حربه‌ای بود که عربستان به آن متوسل شده است، زیرا این کشور، رفتار ایران را غیر قابل قبول دانسته و حمله برخی از شهروندان ایرانی به سفارت این کشور را به این شکل پاسخ داده است. حال بماند که بسیاری از کارشناسان و فعالان سیاسی اقدامات متعرضان به سفارت عربستان را از پیش تعیین شده و طبق سناریویی خاص می‌دانند و نیز دولت با افراد متعرض به شکل جدی برخورد کرده است.
اما در هر حال چنین اتفاقاتی به قطع تمامی روابط ایران و عربستان انجامید. این قطع همکاری حتی باعث شد سخنگوی کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس شورای اسلامی از لغو اعزام به حج تمتع به دلیل لغو روابط دپیلماتیک عربستان با ایران خبر دهد. قطع روابط دیپلماتیک، اتفاقی است که باید پیش از اینها از سوی مقامات ایرانی انجام می‌گرفت؛ زیرا بسیاری از افراد بعد از کشته شدن حجاج ایرانی در فاجعه منا انتظار برخورد جدی‌تر و قاطع تری از سوی مقامات ایرانی داشتند. در هر حال قطع کلیه روابط دیپلماتیک این دو کشور حادث شد و این قطع رابطه تاثیرات مهمی در اقتصاد این دو کشور و به‌طور کلی اقتصاد منطقه می‌گذارد.
تسریع نزول قیمت نفت
نگاهی به آمار تجارت ایران و عربستان و بررسی کارشناسان نشان میدهد که عربستان با قطع رابطه با کشورمان در طولانی مدت بیش از ایران متضرر میشود. هرچند که ایران درباره قطع روابط با عربستان هنوز موضع‌گیری خاصی نکرده است، اما مسئولان کشور معتقدند که عربستان با قطع روابط خود با ایران بیش از ایران ضرر می‌کند. با این حال برخی گزارش‌‌ها نیز حاکی از آن است که رسانه‌های سعودی در نخستین اقدام خود به شهروندان عربستان توصیه کرده‌‌اند که از کالاهای ایرانی استفاده نکنند. حال نگاهی به تجارت بین دو کشور که در سال‌های اخیر بسیار کم شده نشان میدهد عربستان کالاهای حساس تری را نسبت به ایران، وارد می‌کند و کاملا محتمل است که تغییر روابط سیاسی ایران و عربستان روی روابط اقتصادی و تجارت دو کشور تاثیرگذار باشد. بعد از مسائل مربوط به تحریم، عربستان از تحریم‌ها علیه ایران سوءاستفاده کرد و بازار‌های خود را در اختیار ایران قرار نداد.
این در حالی بود که مشابه کالاهایی که ایران تولید می‌کرد در عربستان با کیفیت پایین‌تری وجود داشت. اما این موضوع فقط به تجارت و بخش بازرگانی مربوط نمی‌شد، بلکه عربستان بازار‌های نفت را در شرایطی که قیمت نفت بیش از 100 دلار بود در انحصار خود درآورد و تا جایی که توانست صادرات نفت را افزایش داد. حال که تحریم‌ها علیه ایران لغو شده‌اند، عربستان حاضر به کاهش سهم خود از صادرات نفت نشده و با این روند همچنان سیر نزولی قیمت نفت ادامه دارد. با این حال بهای جهانی انواع نفت در پی افزایش تنش میان عربستان سعودی و ایران بیش از دو درصد افزایش یافت. اما باید اشاره داشت که قطع روابط دو قدرت اوپک در عمل احتمال تعامل برای بازگشت به سقف تعیین شده تولید نفت در اوپک را غیرممکن ساخته که این امر کاهش دوباره قیمت‌ها را موجب میشود.
میزان تجارت ایران و عربستان
بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، تعداد اقلام صادراتی ایران به عربستان در هشت ماهه سال جاری 152 مورد به ارزش 133 میلیون دلار بوده و این در حالی است که عربستان تنها 71 قلم کالا به ارزش 40 میلیون دلار به ایران صادر کرده است. اقلام عمده صادراتی ایران به عربستان علاوه بر محصولات فولادی به ترتیب انواع زعفران با رقم 5/7 میلیون دلار، پسته با رقم 3/6 میلیون دلار، انواع کشمش و انگور با رقم 6/4 میلیون دلار، انواع فرش و کفپوش با رقم 4/3 میلیون دلار و سیمان سفید، پرتلند و کلینکر با رقم سه میلیون دلار بوده است. از سوی دیگر محصولاتی که ایران از عربستان وارد می‌کند کمتر جزو کالاهای اساسی و مهم است، به‌طوری‌که بیشترین رقم صادرات عربستان به ایران مربوط به قوطی و در آلومینیومی برای تولید نوشابه با رقم 7/17 میلیون دلار است. از دیگر اقلام عمده صادراتی این کشور به ایران در هشت ماهه سال جاری نیز میتوان به انواع پلی اتیلن با رقم هفت میلیون دلار، انواع پارچه‌های نبافته با رقم 6/3 میلیون دلار، انواع قوطی و جعبه بسته‌بندی با رقم 6/2 میلیون دلار و انواع رزین با رقم 2/1 میلیون دلار بوده است. به این ترتیب نمی‌توان گفت که قطع روابط با عربستان تاثیری بر عملکرد اقتصادی کشور داشته باشد و این در شرایطی است که کشور عربستان علاوه بر واردات این کالاها از ایران سالانه درآمد هنگفتی از سفر زائران ایرانی دارد که اگر این قطع روابط بر موضوع حج نیز تاثیر بگذارد، عربستان از نظر مالی رقم زیادی را از دست میدهد.
خودزنی عربستان
حجم تعاملات تجاری ایران و عربستان در هیچ زمان رقم قابل توجهی نداشته است، اما به طور کلی با توجه به اعزام حجاج به عربستان در قالب حج عمره و حج تمتع، تراز تجاری به نفع عربستان بوده است. به طور میانگین در سال‌های گذشته 500 هزار نفر ایرانی هر سال به سفر حج عمره رفته و 100 هزار نفر نیز به حج واجب مشرف شده‌اند و این اعداد یعنی سالانه حدود 600 هزار نفر از ایران راهی خانه خدا می‌شوند تا در مراسم حج عمره و حج واجب شرکت کنند. حال براساس ارقام اعلام شده از سوی سازمان حج و زیارت، هم‌اکنون اعزام حجاج به حج عمره بین یک میلیون و 700 هزار تومان تا دو میلیون و 800 هزار تومان هزینه دارد و هزینه اعزام زائران به حج واجب هم 9 میلیون تومان تا 12 میلیون و 700 تومان است که باتوجه به نوع خدمات، هتل و... متفاوت است.
اما در این میان باتوجه به اعداد بالا با یک ضرب و جمع میتوان تا حدودی به درآمد کشور عربستان از سفر زائران ایرانی پی برد. اگر سالانه عدد میانگین اعزام ایرانی‌ها به حج عمره یعنی 500 هزار نفر را در عدد 2 میلیون و 250 هزار تومان (میانگین) ضرب کنیم به عدد یک هزار و 125 میلیارد تومان می‌رسیم که در واقع گردش مالی اعزام زائران و پول ثبت نام آنها برای حج عمره است. اعدادی که تقریبا بیش از 70 درصد آن یعنی 787 میلیارد تومان به جیب سعودی‌ها می‌رود. حالا اگر به این عدد میزان درآمد کشور عربستان از اعزام حجاج واجب ایرانی را هم اضافه کنیم در مجموع به درآمدی بیش از 1500 میلیارد تومان می‌رسیم. همچنین عربستان از صادرات اقلام خود به ایران حدود 180 میلیارد تومان در سال سود می‌برد. در نتیجه عربستان با قطع روابط دیپلماتیک خود با ایران باید متحمل سالانه حدود 1700 میلیارد تومان ضرر شود.
آرمان امروز