صنایع نساجی و پوشاک، همواره سهمی عمده از تولیدات صنعتی، اشتغال و صادرات کشورهای در حال توسعه را به خود اختصاص می‌دهد و به همین سبب، این صنعت نقش ویژه‌ای در توسعه و همچنین استراتژی‌های توسعه‌ای این کشورها ایفا می‌کند؛ صنایع نساجی و پوشاک با بیش از 766 میلیارد دلار صادرات در سال 2013، 6.5 درصد از صادرات کالاهای صنعتی دنیا و 4.5 درصد کل محصولات صادراتی جهان را به خود اختصاص داده است.
با این حال، صنایع نساجی و پوشاک ایران از این بازار کمترین بهره را برده است آن هم در حالی که ارزش بازار مصرف پوشاک جهان بیش از یک هزار و 200 میلیارد دلار برآورد شده و پیش بینی می‌شود در سال 2025 از مرز دو هزار میلیارد دلار بگذرد، صنایع نساجی و پوشاک ایران با 103 میلیارد دلار صادرات، تنها دو دهم درصد از صادرات نساجی و پوشاک جهان را به خود اختصاص داده است.
ایران در بخش پوشاک با صادرات 80 میلیون دلار در رتبه 87 جهان، در بخش نساجی با 950 میلیون دلار در رتبه 33 و در بخش تجمیع نساجی و پوشاک، با صادرات یک میلیارد دلار، در رتبه 55 جهان قرار گرفته است. در کنار بازارهای صادراتی منطقه که به عنوان یک ظرفیت برای توسعه صادرات می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، بازار داخلی ایران در حوزه صنایع نساجی و پوشاک نیز بسیار قابل توجه است؛ براساس برآوردهای سال گذشته، مصرف پوشاک در ایران، سالانه 490 هزار تن و معادل 11 میلیارد دلار است. این در حالی است که ظرفیت اسمی تولید انواع پوشاک در ایران 360 هزار تن اعلام شده و فقط در 300 هزار تن از این ظرفیت، تولید انجام می شود.
اگرچه به نظر می رسد حجم تولید صنایع نساجی و پوشاک باید با تغییر سبک زندگی مردم افزایش پیدا کند، اما در سال‌های اخیر شاهد افزایش روند واردات بی رویه به کشور هستیم به گونه‌ای که در 6 ماه نخست امسال، ارزش صادرات انواع پوشاک و اشیاء نسجی از 31 میلیون دلار به 28 میلیون دلار کاهش یافته و در همین دوره زمانی، واردات انواع پوشاک و اشیاء نسجی از 9 میلیون دلار به 16 میلیون دلار افزایش یافته است.
در این زمینه، یکی از مهمترین مشکلات صنایع نساجی و پوشاک، واردات بی رویه و قاچاق انواع پارچه، پوشاک و کفش از مناطق آزاد کشور است؛ در این زمینه، در سال های 1389 تا 1391 هیچگونه صادرات پارچه، پوشاک و کفش از مناطق آزاد به سایر کشورها اتفاق نیافتاده است اما بجز واردات رسمی، برآورد می‌شود فقط در سال 1391 نزدیک به 258 میلیون دلار پارچه، پوشاک و کفش به طور قاچاق از مناطق آزاد به سرزمین اصلی وارد شده است.
در این رابطه، برخی دستگاه ها از جمله ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز پیشنهادهایی برای جلوگیری از این روند ارائه کرده‌اند؛ این ستاد، در قالب برنامه رقابت پذیر کردن و تنوع بخشی در طول زنجیره تولیدات صنایع نساجی قاچاق پذیر، تاکید کرده است که باید نقدینگی صنایع نساجی و پوشاک تامین و قانون مالیات بر ارزش افزوده اصلاح شود.
ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز همچنین بر حمایت مالی از نوسازی و بازسازی ماشین آلات نساجی برای یک دوره پنج ساله و ایجاد شهرک‌های ویژه پوشاک توسط بخش خصوصی تاکید کرده است. اصلاح نظام تجاری (تعرفه ای) از دیگر برنامه‌هایی است که برای جلوگیری از قاچاق پوشاک توسط این ستاد مطرح شده است؛ در این برنامه، راهکارهایی همچون کاهش طبقات تعرفه ای کالاهای نساجی، کاهش حقوق ورودی پوشاک، حذف پوشاک از گروه دهم اولویت واردات پیشنهاد شده است.
کاهش هزینه‌های مبادلاتی، کمک‌های مالی، جلوگیری از واردات کالاهای نساجی در قالب اعمال معافیت‌ها، الزام واردکنندگان به ثبت نشان تجاری پوشاک وارداتی پیش از اظهار، مدیریت واردات کالاهای نساجی و همچنین تسهیل و افزایش صادرات، از جمله راهکارهای مطرح شده برای کاهش قاچاق پوشاک و کالاهای نساجی است.
ایرنا