عباس آخوندی در گفتگو با پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره رابطه اندیشه ایران‌شهر با نوروز باستانی و اجرایی شدن این اندیشه در برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی در سال 95 گفت: اندیشه ایران‌شهر که با نوروز یک پیوند وثیقی دارد در سال 94 راهنمای عمل ما در وزارت راه و شهرسازی بود. به‌عقیده من ایران‌شهر در حوزه تمدنی بسیار فراتر از مرزهای رسمی ایران از سند تا فرات و از سیحون تا میانرودان در خلیج فارس در جنوب را شامل می‌شود. اگر چنین اندیشه‌ای داشته باشیم در حوزه ارتباطات، حمل و نقل و یک‌پارچه کردن سیستم حمل و نقل منطقه‌ای در این گستره تمدنی و رفع موانع اقدام می‌کنیم، بنابراین این اندیشه در دوره گذشته نیز برای ما راهنمای بسیار مهمی بود.
وزیر راه و شهرسازی افزود: نکته دومی که در حوزه اندیشه ایران‌شهر داریم این است که چگونه بتوانیم با طبیعت سازگار باشیم. اندیشه ایران‌شهر به ما نشان می‌دهد ایرانیان در طول تاریخ و فراز و نشیب‌های مختلف تلاش کرده‌اند از همین منابعی که خداوند در اختیارشان قرار داده که شامل کوه، دشت، آب، دریا و صحراست به‌موقع و به‌درستی استفاده کنند. متأسفانه ورود بحث درآمدهای نفتی و بهره‌برداری غلط از تکنولوژی باعث شد بسیاری از میراث فکری خود را در حوزه شهرسازی، ساخت مسکن، توسعه شهری و همسایگی از دست بدهیم و شهرهایمان عملاً به تخریب طبیعت روی آورند، به‌نحوی که بسیاری از شهرهایمان هم از جهت حرکت و هم زندگی دچار مشکل شده‌اند.
وی با بیان «اندیشه ایران‌شهری ما را به‌سمت رویکردی درون‌گرا برمی‌گرداند» اظهار کرد: این رویکرد باعث می‌شود ما به‌سمت اقتصاد درون‌زا و برون‌نگر برویم. درون‌زا بدین معنی که بار دیگر به عقب برگردیم و ببینیم داشته‌هایمان چیست. برخی از داشته‌های ما میراث معنوی، مادی و طبیعی است و بخشی نیز به سبک زندگی ما مربوط می‌شود. برای دسترسی به این هدف و داشتن زندگی مطلوب در شهرها، به‌دنبال این هستیم که طرح‌های بازآفرینی شهری را در کشور اجرایی کنیم. بنابراین سال 95 با اجرای طرح بازآفرینی شهری آغاز خواهد شد و در این طرح بار دیگر تمامی شهرهایمان را از درون نگاه خواهیم کرد. وقتی به شهرهایمان از درون نگاه کنیم قطعاً اتفاق‌های بزرگی رقم خواهد خورد.
آخوندی درباره چگونگی عملیاتی شدن این اندیشه در برنامه‌های اجرایی کشور توضیح داد: فرض کنید ما همواره در طول تاریخ از آب موجود در طبیعت و رودخانه‌هایمان بهره می‌بردیم اما این روزها مسیر آب و رودخانه‌ها به محیط‌هایی نامطلوب و محلی برای دفع زباله تبدیل شده‌اند یا در شهرهایمان با رودخانه‌هایی کاملاً خشک مواجهیم. اندیشه ایران‌شهری به ما می‌گوید می‌توانیم این رودخانه‌ها را با یک حقابه و یک سری بنداب در شهرها زنده کنیم. تصور کنید اگر در شهرهایی مانند خرم‌آباد، کرمانشاه، زنجان، تبریز، اصفهان، مشهد و شیراز رودخانه‌ها زنده شوند شرایط زندگی‌مان چقدر تغییر خواهد کرد.
وی بازآفرینی شهرها را راهی برای گسترش گردشگری دانست و به جایگاه زاینده‌رود در شهر اصفهان پرداخت و گفت: گردشگران داخلی و خارجی زیادی علاقه‌مند سفر به اصفهان هستند اما ما از فرصت‌های موجود در این شهر استفاده نمی‌کنیم. بی‌شک یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری اصفهان رودخانه زاینده‌رودی است که از میانه شهر می‌گذرد؛ زاینده‌رودی که به تمام اصفهان روح می‌دهد. ما مشابه این رودخانه را در بسیاری از شهرهای دیگر ایران نیز داریم. بازگشتن به اندیشه ایران‌شهری ما را به اهمیت عنصر آب، به‌عنوان نماد روشنایی در فرهنگ ایرانی بازمی‌گرداند و می‌توانیم یک بار دیگر به آن بنگریم و از آن در شهرهایمان استفاده بهتری ببریم.
آخوندی بخش دیگری از اندیشه ایران‌شهری را مربوط به سبک و سیاق زندگی مربوط دانست و گفت: در گذشته ما ایرانیان در سرما و گرما از امکانات طبیعی زیرزمینی استفاده می‌کردیم تا بتوانیم انرژی کمتری مصرف کنیم اما امروزه به‌دلیل اتکا به انرژی برق، تمام سیستم زیرزمینی از نظام ساخت‌وساز ملی ما حذف شده است و سرما و گرمای مورد نیاز را فقط با انرژی برق تأمین می‌کنیم که نتیجه این عمل، همین گرفتاری‌‌هایی است که در زندگی امروز با آن مواجهیم.
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: یکی از بحث‌ها در اندیشه ایران‌شهری این است که تا حدودی به استفاده از انرژی زمین بازگردیم و این اتفاقی است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته در حال روی دادن است. برخی گمان می‌کنند این حرف‌ها بازگشت به عقب و نوعی عقب‌گرد در دنیای مدرن امروز است حال آنکه مفهوم اصلی آن استفاده بهینه از طبیعت در زندگی انسان‌هاست و خوشبختانه این امر در فرهنگ ایران‌شهری از قدیم وجود داشته است.
وی با تأکید بر این‌که مفهوم ایران‌شهر فقط در حوزه مسکن و شهرسازی مصداق ندارد اظهار کرد: بخش زیادی از اندیشه ایران‌شهری در فضاهای عمومی نمود پیدا می‌کند. جوانان سرزمین ما فضای مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت خود ندارند. شهرهای ما تبدیل به خوابگاه شده‌اند و در آنها جایی برای گفتگوی عمومی در نظر گرفته نشده است. بازگشت به اندیشه ایران‌شهری به ما یادآوری می‌کند که در شهرسازی باید به خلق فضاهای عمومی نیز توجه کنیم. خلق فضای عمومی می‌تواند در بافت‌ها و بناهای تاریخی اتفاق بیفتد که این بافت‌ها در شهرهایمان به فراموشی سپرده شده‌اند ولی برای ما ارزش میراثی کالبدی و معنوی دارند.
عضو کابینه دولت تدبیر و امید در ادامه گفت: برگشتن به اندیشه ایران‌شهری می‌تواند برای ما در پرداختن به مفاهیم محله‌محوری در شهرها، همسایگی در شهرها، استفاده از طبیعت، استفاده از آب، همبستگی‌های اجتماعی راهکارهایی عملی داشته باشد. در سال 1394 سعی کردیم این مفهوم را نهادینه‌سازی کنیم و امیدوارم بتوانیم به‌تدریج در سال 1395 به اجماعی بین اهل علم و حرفه‌ورزان دست یابیم تا این اندیشه در بخش حرفه‌ای مهندسی نیز به‌تدریج گسترش پیدا کند.
وی درباره جایگاه شهرسازی ریل‌پایه در اندیشه ایران‌شهری نیز گفت: از نظر من بیشترین بحث حمل و نقل ریلی ایجاد یک شبکه است. اگر به ساختار ایران در گذشته بازگردید می‌بینید ایران همواره یک نظام شبکه‌ای داشته و به‌تدریج به‌دلیل تمرکز بی‌معنی اقتصاد در تهران بخش عمده‌ای از این شبکه از بین رفته است و شاهد تمرکز بسیار زیادی در تهران و کلان‌شهرهای دیگر هستیم. به‌عقیده من می‌توانیم با استفاده از حمل و نقل حومه‌ای و شبکه ریلی مجدداً شهرهای شبکه‌ای و اسکان شبکه‌ای را در دنیای مدرن احیا کنیم و سیستم سکونتگاه‌های شبکه‌ای به‌نوعی بازگشت به شبکه‌های ارتباطی سکونتگاهی در ایران است.
تسنیم