نسرین مشائی-رئیس مرکز تحقیقات ملی آبزیان آبهای شور-در تشریح ماهی تیلاپیا و وضعیت تولید و بازار این محصول در ایران و سایر کشورهای بیان داشت: مهمترین شاخصه های پرورشی ماهیان تیلاپیا رشد سریع؛ مقاومت بالا در برابر طیف وسیعی از شرایط زیست محیطی، نیاز غذایی کم، مقاومت زیادی در برابر بیماری های ویروسی، باکتریایی و انگلی نسبت به دیگر ماهیان پرورشی معمولی، تراکم پذیری و بازار مصرف بسیار خوب در اغلب کشورهای جهان و نیز ایران است،هریک از این ویژگی ها اهمیت زیادی برای تولید ماهی در سیستم آبزی پروری دارد و پاسخگوی مشکلاتی است که امروزه صنعت آبزی پروری را متأثر نموده است.
تیلاپیا دومین ماهی پرورشی جهان است
مشائی در خصوص میزان تولید ماهی تیلاپیا در دنیا بیان داشت: تیلاپیا پس از کپورها دومین ماهی پرورشی جهان است و طبق آمار سازمان خواروبار جهانی فائو، در سال 2014 میلادی تولید این ماهی در جهان به حدود 5 میلیون تن رسیده است. صنعت آبزی پروری تیلاپیا طی سال های اخیر 12-6 درصد رشد اقتصادی داشته است. این ماهی بخش مهمی از اقتصاد شیلاتی برخی کشورها را بخود اختصاص داده است.
مشائی در ادامه گفت: طبق گزارش سازمان خواروبار جهانی فائو، هم اکنون تیلاپیا در 135 کشور جهان تولید می شود. آسیا به عنوان بزرگترین تولید کننده تیلاپیا در جهان %80 تولید جهانی را بخود اختصاص داده است. چین بزرگترین تولیدکننده تیلاپیا در جهان بوده و %50 از کل تولید در این کشور حاصل می شود. کشورهای آسیایی اکثر تولیدات خود را به امریکا و ژاپن صادر می‌کنند. در دهه های اخیر پرورش تیلاپیا درکشورهای همسایه ایران ازجمله عربستان، امارات متحده عربی, کویت، عمان، روسیه و عراق نیز آغاز شده و درحال توسعه می باشد.
در سال 2015 بیش از 9000 تن فیله منجمد وارد کشور شده است
او افزود: در کشور ما تیلاپیا بصورت فیله منجمد وارد می شود و از بازارپسندی مطلوبی برخوردار است. طبق آمار فائو در سال 2015 بیش از 9000 تن فیله منجمد وارد کشور شده که معادل خروج ده ها میلیون دلار ارز از کشور است. در گزارش سازمان خوار و بار جهانی فائو در سال 2014 تصریح شده که ایران پتانسیل مناسبی برای تولید ماهی تیلاپیا دارد اما به این صنعت ورود پیدا نکرده است. در گزارش فائو در سال 2014 عینا آمده است ایران بازار بالقوه خوبی برای صادرات فیله تیلاپیای چینی است و واردات آن به ایران نسبت به سال 2013 به مقدار 171درصد افزایش داشته است.
ماهی تیلاپیا در مقایسه با دیگر آبزیان پرورشی نیاز به دارو و آنتی بوتیک کمتری دارد
رئیس مرکز تحقیقات ملی آبزیان آبهای شور در پاسخ به این سوال که چرا به تیلاپیا «ماهی سبز» می گویند،بیان داشت: در مباحث مربوط به ویژگی های زیستی ماهی تیلاپیا، برخی ویژگی های تغذیه ای ماهیان تیلاپیا در مقایسه با دیگر ماهیان پرورشی مناسب تر با حفظ محیط زیست بوده که سبب شده آن را ماهی سبز بنامند. این ویژگی ها عمدتاً عبارتند از اینکه ماهی تیلاپیا بدلیل مقاومت در برابر بیماری ها در مقایسه با دیگر ابزیان پرورشی نیاز به دارو و آنتی بوتیک بسیار کمتری دارد.
او در ادامه گفت: تیلاپیا اغلب به عنوان فیلترکننده شناخته می شود زیرا بطور موثری از پلانکتونها تغذیه می کند. صیاد ماهری نیست و ماهی خوار محسوب نمی شود. گونه نیل نسبت به گونه موزامبیک توانایی بیشتری در تغذیه از جلبک ها دارد. تیلاپیاهای پرورشی از جلبک های سبز- آبی بیشتر از جلبک های سبز استفاده می کنند. هنگام غذادهی تیلاپیا بستر استخر را به اندازه کپور برهم نمی زند. نکته بسیار مهم اینکه بدلیل نیاز پروتئینی کم که در مرحله پرواری در استخر 30-25 درصد تعیین شده، تولید و پرورش این ماهی نسبت به اغلب دیگر آبزیان پرورشی کمترین نیاز به منابع پروتئینی را دارد(کاهش نیاز به منابع پروتیینی یعنی کاهش بهره برداری از دریا جهت تولید پودر ماهی و یا تولید ماهی بدون اتکا به صید و صیادی). تولید تیلاپیا با آب سبز و با استفاده از تک سلولی ها شناور رایج است و پساب تاسیسات تولید تیلاپیا کمتر از آبزیان دیگر است.
مهاجم بودن یک گونه به شرایط مختلفی بستگی دارد
مشائی در پاسخ به اینکه تیلاپیا را یک ماهی مهاجم عنوان می کنند اظهار داشت: درمورد "تعابیر بکار رفته برای گونه های مهاجم" ، مهاجم بودن یک گونه به شرایط مختلفی بستگی دارد و الزاماً یک گونه در هر شرایطی مهاجم بحساب نمی آید کما اینکه در برخی مناطق مانند منطقه وسیع آبهای داخلی و استان های مرکزی شرایطی برای تهاجم وجود نخواهد داشت زیرا در اغلب این مناطق گونه های آبزیان بومی نبوده و امکان توسعه و تکثیر و توزیع در سطح اکوسیستم وجود ندارد.
رئیس مرکز تحقیقات ملی آبزیان آبهای شور تاکید کرد: در مورد تهاجم به گونه های بومی نمی توان یک نسخه واحد برای تمامی اقلیم ها در نظر گرفت و برای هر اقلیم نیاز است که ارزیابی جداگانه ای صورت بگیرد و اینکه صرفاً گفته شود یک گونه مهاجم است و نباید به تولید و پرورش آن پرداخت پاک کردن صورت مسئله است. درحالیکه با در نظر گرفتن سازوکارهای لازم، می توان تولید داخلی را در زمینه پرورش آبزیان و تامین پروتئین بهبود بخشید.
ایلنا