حال این سوال مطرح است که آیا ایران قصد خرید این تعداد هواپیما از دو شرکت معتبر هواپیماسازی جهان را دارد یا اینکه هدفش ایجاد موازنه در مسیر مذاکرات تجاری با غول‌های هواپیماسازی است؟ برای این سوال سه سناریو می‌توان پیش‌بینی کرد. سناریوی اول این است که هدف ایران در ابتدا خرید هواپیما از بوئینگ بوده و تفاهم با شرکت ایرباس فرانسه، صرفا به‌منظور تحریک رقیب آمریکایی‌اش (بوئینگ) صورت گرفته است. سناریوی دوم واکنش ایران بعد از هشدار مدیران ایرباس نسبت به تعیین‌تکلیف بندهای مالی و تهدید به لغو قرارداد از سوی این سازنده هواپیما را در بر می‌گیرد. سناریوی دوم بر این فرض است که هدف مذاکره با بوئینگ امتیازگیری بیشتر از ایرباس است. البته سناریوی سومی نیز در این میان مطرح است که ایران به منظور نوسازی ناوگان هوایی خود، درصدد است از رقابت بین دو شرکت هواپیماساز ایرباس و بوئینگ، به نفع خود بهره گیرد. براساس جدیدترین اخباری که از سوی شرکت بوئینگ اعلام شده، قرارداد فروش هواپیما از سوی این شرکت به ایران شامل تحویل و تعمیر هواپیما طی نزدیک به یک دهه است.
زمزمه تعویق قرارداد خرید 118 فروند هواپیما از ایرباس فرانسه طی ماه‌های اخیر در حالی مطرح شده که شرکت بوئینگ از نهایی شدن قرارداد فروش 100 فروند هواپیما به ایران در آینده نزدیک خبر می‌دهد. سورپرایز خبری بوئینگ در مورد مذاکرات خود با طرف‌های ایرانی در حالی رسانه‌ای شده که سه سناریوی محتمل در این زمینه مطرح است. برخی از کارشناسان معتقدند تفاهم ایران با شرکت ایرباس فرانسه برای خرید 118 فروند هواپیما به منظور تحریک رقیب آمریکایی‌اش برای مذاکره با ایران صورت گرفته است. سناریوی دوم در راستای هشدار مدیر فروش ایرباس مطرح است؛ چندی پیش مدیر فروش ایرباس اعلام کرد اگر ایران فکری برای بندهای مالی قرارداد خود نکند، فروش هواپیما لغو خواهد شد. هر چند که وزارت راه و شهرسازی تعویق این قرارداد را تکذیب می‌کند، اما سناریوی محتمل این است مذاکره با بوئینگ پاسخی به هشدارهای ایرباس و دریافت امتیاز بیشتر از این شرکت است. البته سناریوی سومی نیز در این میان وجود دارد که ایران به منظور نوسازی ناوگان هوایی خود درصدد است از رقابت بین دو شرکت هواپیماساز ایرباس و بوئینگ به نفع خود بهره گیرد.
اول اسفندماه سال گذشته بود که شرکت بوئینگ اعلام کرد، دولت آمریکا به این شرکت مجوز مذاکره با ایرلاین‌های ایرانی برای فروش هواپیما را داده است. مجوزی که بسیاری از کارشناسان آن را گامی رو به جلو تلقی کردند تا این شرکت آمریکایی از رقیب اروپایی‌اش (ایرباس فرانسه) در به‌دست آوردن بازار ایران عقب نیفتد. اکنون قرار است ایران جزئیات توافق چند میلیارد دلاری برای خرید حدود 100 فروند هواپیمای مسافربری از شرکت بوئینگ را اعلام کند. این قرارداد بزرگ‌ترین فروش کالاهای آمریکایی به ایران از زمان لغو تحریم‌ها به‌شمار می‌رود.
به گزارش واشنگتن‌پست، فردی آگاه به این موضوع با ذکر این مطلب اعلام کرد هنوز ترتیبات تامین مالی این خرید کامل نشده است. این توافق تاریخی شامل تحویل و تعمیر این هواپیماها طی نزدیک به یک دهه می‌شود و ارزش آن بیش از 17 میلیارد دلار است.
نخستین‌بار خبرگزاری دولتی ایران خبر این توافق را اعلام کرد و گزارش داد عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ایران، به خبرنگاران گفته است که اندازه این خرید همانند توافق خرید 118 هواپیما به ارزش 27 میلیارد دلار از گروه ایرباس فرانسه است. آخوندی گفت دولت طی روزهای آتی جزئیات این توافق را اعلام خواهد کرد. او گفت: «دست تمام واسطه‌ها و دلال‌ها را قطع کردیم.»
آخوندی با اشاره به اینکه ناوگان هوایی ایران برای کسب رقابت‌پذیری در منطقه به ۴۰۰ فروند هواپیمای میان‌برد و دوربرد و ۱۰۰فروند هواپیمای کوتاه‌برد نیاز دارد، گفت:«این موضوع به معنی ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. البته ما در وزارتخانه همزمان با شروع مذاکرات هسته‌ای به صورت موازی برنامه تامین هواپیما برای ناوگان ملی را آغاز کردیم و پیش‌نویس خرید ۱۱۸ فروند هواپیمای ایرباس تهیه شد.» وزیر راه و شهرسازی قرار گرفتن مجدد ایران در کانون شبکه ارتباطی و دالان‌های هوایی را از بزرگ‌ترین سیاست‌های حمل و نقل این وزارتخانه دانست. وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: «از فروشندگان درخواست کردیم که حتی یک سنت به دلالان پرداخت نکنند و جالب است بدانید که توافقی پیش از وزارت من برای خرید ۶ فروند هواپیما صورت گرفته بود، با رقم مورد توافق اخیر برای خرید همان تعداد هواپیما ۵ تا ۷ میلیون دلار تفاوت دارد.»
یکی از مدیران بوئینگ در ایمیلی که توسط واشنگتن‌پست رویت شده، نوشته است این قرارداد به‌زودی نهایی و احتمالا به‌طور رسمی در روز چهارشنبه اعلام می‌شود. با این وجود شرکت بوئینگ برای بستن این قرارداد نیازمند تصویب و مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا است. این در شرایطی است که وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرده است این وزارتخانه نمی‌تواند به موضوع کسب مجوز فروش هواپیما از سوی شرکت بوئینگ به ایران بپردازد، اما سخنگوی این وزارتخانه گفت توافق هسته‌ای با ایران اجازه فروش هواپیماهای تجاری به این کشور را می‌دهد. جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، گفته است: «توافق هسته‌ای با ایران شامل بیانیه‌ای است که اجازه کسب مجوز مورد به مورد از سوی افراد و نهادهایی را که خواستار صدور مجوز، فروش یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری، صرفا به‌منظور هوانوردی مسافربری تجاری هستند، به آنها می‌دهد.»
ریچارد نفیو، کارشناس تحریم‌ها و عضو تیم مذاکره‌کننده آمریکا درمورد برنامه هسته‌ای ایران، می‌گوید: «از اوایل دهه 1970 تاکنون، این نخستین باری است که یک شرکت هوانوردی آمریکایی برای فروش هواپیمای مسافربری با ایران مذاکره می‌کند.» مجوز به بوئینگ برای آغاز مذاکرات تجاری با ایرلاین‌های ایرانی راه را برای فروش نخستین هواپیماهای مسافربری آمریکایی به ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 هموار می‌کند. بوئینگ پیش از انقلاب اسلامی ایران بزرگ‌ترین تامین‌کننده هواپیماهای مسافربری برای کشور بود و هواپیماهای ساخت این شرکت آمریکایی در بیش از دو دهه گذشته همچنان در خطوط هوایی ایران پرواز می‌کنند. رقابت شرکت‌های هواپیمایی خارجی برای ورود به بازار ایران بعد از لغو تحریم‌ها شدت گرفت؛ توافق ایران با شرکت فرانسوی ایرباس برای خرید 118 فروند هواپیما و شرکت ATR ایتالیا برای خرید 20 فروند هواپیما، سایر شرکت‌های بزرگ هواپیماسازی جهان از جمله بوئینگ را نیز به جنب و جوش انداخته است.مذاکرات در مورد مسائل مالی در مورد شرایط معمول و همچنین ریسک‌های سیاسی، از جمله احتمال بازگشت تحریم‌ها توسط آمریکا و متحدانش ادامه دارد.
شرکت بوئینگ در ایمیلی نوشته است:«درپی مجوز دولت آمریکا، با مقامات هواپیمایی ایران در مورد فروش احتمالی هواپیماهای مسافربری و خدمات مذاکره کردیم. ما جزئیات مذاکراتی را که با مشتریانمان داریم، فاش نمی‌کنیم و رویه استاندارد ما این است که اعلام توافق‌های به دست آمده را به‌عهده مشتریانمان می‌گذاریم.»
یکی از مقامات کاخ‌سفید گفته است ما برای انجام تجارت‌هایی که براساس برجام مجاز هستند مانع ایجاد نمی‌کنیم و تا زمانی که ایران به تعهدات خود پایبند باشد، ما نیز به تعهدات خود پایبند خواهیم بود. این در شرایطی است که ایران معتقد است دولت آمریکا روند دستیابی به قراردادهای تجاری را کند می‌کند.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، در کنفرانس خبری در اسلو گفت: «آمریکا فقط تحریم‌ها را روی کاغذ لغو کرده است و شرکت‌های اروپایی به‌دلیل ترس از مجازات شدن توسط آمریکا به بهانه نقض تحریم‌ها، نگران تجارت آزادانه با ایران هستند.»
ظریف افزود: «مردم ایران منتظرند تاثیر لغو تحریم‌ها را در عمل ببینند.» برخی از کارشناسان معتقدند توافق ایران با بوئینگ می‌تواند راه را برای توافق‌های بیشتر باز کند. به باور آنها اگر توافق با بوئینگ نهایی شود دیگر کسب و کارهای آمریکایی ترغیب خواهند شد به دنبال روابط تجاری با ایران باشند. اگر بوئینگ بتواند با ایران به توافق برسد، چرا شرکت‌هایی مانند نایک نتوانند وارد ایران شوند. اما ریچارد نفیو می‌گوید قرارداد با بوئینگ چیزی بود که مذاکره‌کنندگان آمریکایی آن را در نظر داشتند.
او می‌گوید: «طی مذاکرات هسته‌ای، ما توافق فروش هواپیما به ایران را در نظر داشتیم و مقامات ایرانی نیز این مساله را مدنظر داشتند.»
پرطرفدارترین محصولات بوئینگ
بررسی محصولات شرکت هواپیماسازی بوئینگ نشان می‌دهد که بوئینگ 737 (با گنجایش 85 تا 215 مسافر)، بوئینگ 787 (با گنجایش 242 تا 335 مسافر)، بوئینگ 777 (با گنجایش 314 تا 451 مسافر)، بوئینگ 747 (با گنجایش 524 مسافر) و بوئینگ 767 (با گنجایش 181 تا 375 مسافر) مشهورترین و پرطرفدارترین محصولات این شرکت هستند.
دنیای اقتصاد