در واقع مسئولان کشور سعی بر آن دارند با استفاده از این ظرفیت‌ها اهداف در نظر گرفته شده در چشم‌انداز ۱۴۰۴ را محقق کنند. متاسفانه در کنار تمام ظرفیت‌های یاد شده سال‌های سال بخش معدن از حلقه ابتدایی خود یعنی اکتشاف تا آخرین حلقه‌ها در حوزه صنایع معدنی گرفتار تحریم‌های سختی شد که توانست دروازه‌های جهان را به روی این بخش بسته و آن را از فناوری‌های روز دنیا دور کند. مشاور معاون اول رییس‌جمهوری با اشاره به سال‌های تحریم گفت: در سال‌های گذشته به دلیل آنکه اکتشافی در حوزه معادن انجام نشده، در عمل معدنی در سطح جهانی برای عرضه به سرمایه‌گذاران خارجی نداریم.
این در حالی است که معادن بزرگ و در کلاس جهانی فراوان در کشور دیده می‌شوند که ازجمله آن می‌توان به معدن طلای زرشوران یا معدن سرب و روی مهدی آباد اشاره کرد. بی‌شک با اجرایی شدن برجام و برطرف شدن تحریم‌های مختلف ازجمله تحریم‌های بانکی راه ورود بخش معدن برای توسعه و پیشرفت گشوده شد. بررسی حضور هیات‌های اقتصادی و رفت‌وآمد شرکت‌های معدنی به‌ویژه شرکت‌های اروپایی به خوبی گواه این موضوع است. در همین‌باره مصطفی موذن زاده درباره تاثیر توافق برجام بر رونق دوباره صنایع معدنی عنوان کرد: تحریم به طور کامل برداشته نشده اما برجام توانست یکسری گشایش‌های جدید را در این میان ایجاد کند. وی افزود: اگرچه هنوز بانک‌های بزرگ جرات حضور در پروژه‌های بزرگ صنعتی ما را ندارند و به نوعی هنوز دارند خودشان را گرم می‌کنند اما شرکت‌های خارجی بعد از توافق برجام استقبال خوبی کردند.
اینکه چقدر جلو بیایند و قرارداد بسته شود، باید منتظر زمان بود. موذن‌زاده در پاسخ به این سوال که آیا شرکت‌های خارجی هنوز هم مثل گذشته علاقه دارند که به حوزه معدن ورود کرده و سرمایه‌گذاری کنند، گفت: نمی‌توان گفت تحریم‌ها به این بخش لطمه نزده است. طبیعی است وقتی فناوری و ماشین‌آلات وارد نشود، معدن و صنایع معدنی هم ضربه می‌بیند اما نه به آن میزان که کار متوقف شود. به عنوان مثال کوماتسو در دوران تحریم به ایران ماشین‌آلات نفروخت در نتیجه فعالان به سراغ خرید ماشین‌آلات دست دوم رفتند. همچنین کاترپیلار ما را تحریم کرد اما شاهد ورود ماشین‌آلات مشابه چینی به کشور بودیم. با این حال همین توقف‌ها توانست به بخش معدن ضربه هم وارد کند. وی افزود: بسیاری از پروژه‌ها زیرفشار قرار گرفتند. بیشترین مشکلی که تحریم ایجاد کرد، بحث فناوری بود. مادر مسیرجذب فناوری قرار داشتیم اما با وضع تحریم‌ها وضعیت دچار تغییر شد.
بنابراین تاثیرات منفی آن به نظر من به مزایای آن می‌چربید. به ویژه بخش مالی که توانست هزینه‌های کشور را بالا برد. مشاور معاون اول رییس‌جمهوری تصریح کرد: این اتفاقات باعث شد تا جابه‌جایی پول به میزان ۱۴درصد هم افزایش یابد، در نتیجه قیمت‌ها نیز به همین تناسب با افزایش روبه‌رو شد. به عنوان مثال برای برخی پروژه ها، مجبور به خرید ماشین‌آلات اروپایی بودیم، در واقع جنس خریداری شده را در کشور سوم پیاده و پس از پرداخت مالیات و عوارض آن دوباره با هزینه بسیار راهی کشور می‌کردیم. در نتیجه چنین اتفاقاتی هزینه‌ها با افزایش روبه‌رو شد اما در عمل مجبور به انجام چنین اقداماتی بودیم. در واقع در چنین زمانی این واسطه‌های فروش بودند که سودهای هنگفت را راهی جیب‌شان می‌کردند تا کالای مورد نیاز چند برابر قیمت اصلی به ایران برسد.
موذن‌زاده در پاسخ به این سوال که آیا پیش از اجرای تحریم‌ها این استقبال خوب بوده یا فکر می‌کنید در حال حاضر گشایش‌ها بهتر شده باشد، خاطرنشان کرد: مشکل ما در فضای کسب و کار است، البته امروز تنش‌های منطقه‌ای و قوانین ما عوامل تعیین‌کننده‌ای در این‌باره هستند اما روند کسب‌وکار روندی به رشد است. امیدوارم دولت بتواند سرعت کار خود را افزایش بدهد. وی تاکید کرد: مسئله مهم در شرایط پساتحریم این است وقتی خارجی‌ها می‌خواهند برای سرمایه‌گذاری پیشقدم شوند، باید چند معدن بزرگ در کلاس جهانی داشته باشیم تا بتوانیم در مذاکرات به آنها معرفی کنیم، این در حالی است که سال‌های گذشته، در عمل اکتشافی انجام نشده و معدنی برای عرضه نداریم.
راه سخت و طولانی اکتشاف
موذن‌زاده با بیان اینکه در حوزه اکتشافات هنوز جای کار زیادی وجود دارد و هیچ‌کدام از اکتشافات انجام شده در گذشته، اساس علمی نداشته، عنوان کرد: افت قیمت جهانی مواد معدنی تا حدودی معدن را از تب و تاب انداخته و از جلوه آن کاسته، به طوری که درحال‌حاضر تنها افراد حرفه‌ای وارد فعالیت‌های معدنی می‌شوند. به همین دلیل هم دولت باید از معدنکاران حمایت کند. وی افزود: به عنوان مثال اگر برای اکتشاف یا توسعه هر معدن نیاز به ۱۰۰ واحد سرمایه‌گذاری باشد، به طور حتم باید ۳۰ واحد را سرمایه‌گذار به عنوان آورده سرمایه‌گذاری کرده و ۷۰ واحد دیگر را بانک‌ها سرمایه‌گذاری کنند. این در حالی است که برخی اظهار می‌کنند، مردم منابع برای سرمایه‌گذاری ندارند، پس این میزان سپرده‌ها در بانک‌ها برای کیست؟ معلوم است وقتی افراد احساس کنند، درآمدی به اندازه سود سپرده ۲۵ درصد ندارد، پول‌شان را در بخشی مثل معدن یا صنعت سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.
کار دولت معدن‌داری نیست
موذن‌زاده با تاکید بر اینکه کار دولت هم اداره کردن معدن نیست، خاطرنشان کرد: دولت در طرح‌های عمرانی خود مانده در نتیجه اکتشاف و معدن‌داری کارمردم و افراد حرفه‌ای این حوزه است اما لازمه اجرای توسعه معادن این است که اکتشافات درستی انجام شود. وی افزود: به اعتقاد من توسعه نیافتن معدن ارتباطی به کمبود منابع ندارد. بلکه هدف و مهم‌تر از آن اهلیت کسانی است که می‌خواهند وارد حوزه اکتشافات شوند. حال آنکه تصور عمومی این است که متقاضی فقط مجوز معدن را بگیرد ولی همه چیز برعهده دولت باشد. نمونه این موارد زیاد است. رییس پیشین ایمیدرو با بیان اینکه توسعه معادن نیاز به عزم و اراده دولت دارد که برنامه‌ای بریزد و آن را اجرا کند، عنوان کرد: این عزم واراده نیاز به استراتژی وبرنامه دارد، البته هنوز آن ج دیتی که باید باشد تا این کار دنبال شود، وجود ندارد. نمونه آن در سازمان زمین‌شناسی قابل مشاهده است. این سازمان به شدت در تنگناست و نیاز به حمایت دارد. در واقع به لحاظ مالی سازماندهی و تبلیغات کامل نیست، در نتیجه نقشه‌های زمین‌شناسی‌اش هم کامل نیست. وی افزود: اگرچه کار خوب وزارتخانه این بود که محدوده‌ها را باز کند اما هم‌اکنون اقتصاد جهانی با کاهش قیمت‌ها در کالاها روبه‌روست و سودآوری کم شده است. در نتیجه دولت می‌تواند سیاست‌های تشویقی را درباره مالیات‌ها بکار گیرد.
تقویت زیربناها
موذن‌زاده با بیان اینکه یکی از مشکلات بخش معدن تقویت زیربناهاست، گفت: دربرنامه سوم وچهارم پیش‌بینی شد که دولت در توسعه زیربناها به معادن کمک کند. به عنوان مثال به مجتمع‌های معدنی کمک کند. البته این بدان معنا نیست که به معدنکار پول بدهند ولی کمک‌های زیرساختی می‌توان انجام داد. یا در زمینه اکتشافی لازم است نظارت دقیق از سوی دولت روی معادن انجام شود. معادنی می‌شناسم که دیدن آنها دل را به درد می‌آورد، معدن را تخریب کرده‌اند. این اتفاق هم مربوط به این دولت هم نیست. در واقع بیش از کمبود منابع در بخش معدن، ما کمبود علم و کار علمی داریم. موذن‌زاده با تاکید بر اینکه اکتشافات یک علم است و باید براساس فرمول‌های علمی کار انجام شود، خاطرنشان کرد: البته این کارهزینه دارد، ولی اگر اکتشافی انجام نشود، نمی‌دانیم چقدر ذخیره معدنی داریم. از سویی اشتغالزایی معدن هم قابل‌توجه است، چون بخشی از امور معدن نیازمند نیروی انسانی است، درست مثل کار الکترونیک نیست که به‌وسیله ربات انجام شود. بخشی از کار با ماشین‌آلات انجام می‌شود و بخشی هم نیاز به نیروی‌انسانی دارد. وی یادآورشد: ویژگی دیگر معدن که دیگر حوزه‌ها در اختیار ندارند، این است که در نقاطی قرار دارد که بیشتر دور افتاده و محروم است. توسعه معادن می‌تواند به توسعه منطقه‌ای کشور کمک کند. مناطق کم‌جمعیت که مشکل اشتغال دارند، مثل شرق کشور یا در دامنه‌های زاگرس امکان اکتشاف توام با توسعه وجود دارد.
صمت