هر سال در روزهای پایانی (در حالت معمول و بدون در نظر گرفتن اتفاقات خاص) از طرفی به دلیل تأمین نقدینگی آخر سال برای اشخاص حقیقی و حقوقی و از طرف دیگر تسویه حساب اعتبارات اعطایی از سوی کارگزاران به فعالان بازار فشار فروش سهام در بازار افزایش می‌یابد و خریداران نیز با احتیاط بیشتری بازار را رصد می‌کنند. اما حالا رفته رفته این فشار فروش از بازار حذف می‌شود و با توجه به آنکه در برخی صنایع قیمت‌ها افت قابل توجهی را تجربه کرده‌اند، احتمالا شاخص بورس در ابتدای سال آینده پرقدرت ظاهر خواهد شد.
دیروز و امروز، آخرین فرصت‌های فروش
فشار فروشی که در ماه اخیر در کلیت بازار حس می‌شد، امروز از بازار حذف خواهد شد. با توجه به محدودیت T+3 در انجام پرداخت‌ها و تسویه وجوه، فروشندگانی که قصد دارند وجه نقد حاصل از پرداخت سهام خود را در سال 95 دریافت کنند، فقط روز گذشته و احتمالا امروز فرصت دارند. هنوز مشخص نیست که روز شنبه 28 اسفندماه بازار سهام تعطیل خواهد شد یا خیر. در این باره محسن خدا‌بخش، مدیر نظارت بر بازارها و بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، در ابتدای هفته اعلام کرده بود که برای مشخص شدن تکلیف روز شنبه، باید منتظر اطلاعیه رسمی بانک مرکزی ماند. دبیر‌کل کانون بانک‌های خصوصی و موسسات اعتباری اعلام کرده است که شنبه ۲۸ اسفند آخرین روزکاری بانک‌ها خواهد بود. اما هنوز مشخص نیست که بانک‌های دولتی و نیمه دولتی تا چه روزی باز خواهند بود اما احتمالا این بانک‌ها مانند بانک‌های خصوصی در آخرین شنبه سال به مشتریان خود خدمات خواهند داد. از آنجا که فعالیت بورس تهران به فعالیت بانک‌ها وابسته است و بعید به نظر می‌رسد که در روز شنبه بانک‌ها تعطیل باشند، احتمالا بورس تهران تا شنبه 28 اسفندماه باز خواهد بود. بنابراین احتمالا معاملات امروز بازار سهام نیز تحت تاثیر فشار فروش انتهای سال باقی خواهد ماند.اما روزهای سه‌شنبه، چهارشنبه و شنبه آینده بازار روال عادی خود را طی خواهد کرد چرا که تمام اشخاصی که قصد داشتند در روزهای پایانی سال بخشی از دارایی خود را نقد کنند، تا کنون فروش‌های خود را انجام داده‌اند.
افت قیمت‌ها در سه ماه پایانی سال
بر خلاف آنچه در سال گذشته تجربه شد، بورس تهران در سه ماه پایانی سال 95، زمستان سردی را تجربه کرد. محرک‌هایی که در سال گذشته باعث شده بود خریداران برای خرید سهام (به ویژه سهام خودرویی) صف بکشند، امسال وجود نداشت و بر این اساس شاخص کل بورس در زمستان 95 بازده متوسط منفی داشت. در این مدت شاخص بورس تقریبا 5 درصد از ارتفاع خود را از دست داد. این در حالی بود که عملیات بسیاری از شرکت‌ها (که اغلب دارای محصولات صادراتی هستند) با استمداد از قیمت‌های جهانی، نسبت به سال گذشته بهبود یافته بود. ضمنا تعداد قابل توجهی از نمادهای بورسی برای سال مالی آتی پیش‌بینی سود خود را با تعدیل مثبت منتشر کردند. بخش قابل توجهی از این نمادها با وجود اعمال تعدیل مثبت، بودجه سال آینده خود را محتاطانه بسته‌اند. بنابراین می‌توان انتظار داشت که فعالان بازار سهام به زودی برای خرید سهام ترغیب شوند.
در سه ماه گذشته، از میان 37 صنعت بورسی، شاخص 29 صنعت با افت مواجه شده است. بیشترین افت شاخص صنعتی به گروه‌های محصولات کاغذی، ساخت دستگاه‌های ارتباطی و بانک‌ها و موسسات اعتباری مربوط می‌شود. شاخص این صنعت‌ها به ترتیب در سه ماه گذشته با افت 22، 21 و 17 درصدی مواجه شده است. در این میان تنها چند گروه کوچک از جمله استخراج سایر معادن (با تک‌نماد «کماسه»)، محصولات چوبی و دباغی و پرداخت چرم قرار دارد که بر خلاف کلیت بازار در سه ماه گذشته با رشد شاخص همراه شده‌اند. تمام گروه‌های نسبتا بزرگ بازار از جمله فرآوردههای نفتی، پتروشیمی‌ها و فلزات اساسی در زمستان جاری افت شاخص را تجربه کرده‌اند. اگر برخی گروه‌های خاص مانند بانک‌ها و خودروسازان را از بازار جدا کنیم، می‌توان ادعا کرد که فعالان بازار درباره برخی از گروه‌ها کم‌لطفی کرده‌اند.
ریسک‌های بازار پابرجاست
نسبت قیمت به درآمد: چند روز آتی برای بورس از آن جهت مهم خواهد بود که نگرش فعالان بازار را درباره وضع فعلی منعکس خواهد کرد. به زعم بسیاری از کارشناسان اوضاع شرکت‌ها در سال جاری بهبود یافته است و چشم‌انداز مناسبی برای سال آینده بورس وجود دارد. اما در نهایت این بازار خواهد بود که درباره ارزندگی یا عدم ارزندگی سهم‌ها با قیمت‌های فعلی تصمیم خواهد گرفت. در چند روز آینده و با حذف فشار فروش پایان سال، می‌توان ارزیابی بهتری از سمت و سوی بازار در چند ماه آینده داشت. چنانچه فعالان بازار احساس کنند که بازار سهام با قیمت‌های فعلی ارزنده است، در چند روز باقی‌مانده از سال 95، رفته‌رفته تقاضای خود برای سهام را افزایش خواهند داد که این روند باعث افزایش قیمت‌ها خواهد شد. اما در این میان نکته‌ای وجود دارد که روند آتی قیمت‌ها را تا حدودی متزلزل خواهد کرد. متوسط نسبت قیمت به درآمد بورس تهران در سالی که گذشت، به‌طور میانگین بیش از 7 مرتبه بوده است. این رقم یک واحد از میانگین بلندمدت P بر E بورس تهران بالاتر بوده است. خوش‌بینی‌های ناشی از اجرای برجام باعث شد که میانگین انتظارات فعالان بورس به سمت خوش‌بینی متمایل باشد. همین موضوع برای بازار می‌تواند تا حدودی ریسک‌زا باشد. در ماه‌های گذشته بخشی از خوش‌بینی‌ها (که در میزان بالای P بر E منعکس شده بود) از محل افت قیمت‌ها و همچنین رشد پیش‌بینی سود شرکت‌ها تعدیل شد. با توجه به این ریسک و با وجود چشم‌انداز نسبتا مناسب قیمت‌ها در سال آینده، این امکان وجود دارد که فعالان بازار همچنان قیمت‌ها را بازار سهام گران تلقی کنند.
انتخابات ریاست جمهوری: در سال آینده کارزار انتخاباتی نیز می‌تواند روی تصمیمات بورس‌بازان اثرگذار باشد. استنباط کلی فعالان بازار این است که در سال‌های برگزاری انتخابات، بورس فضای پررونق‌تری را تجربه می‌کند. اگرچه این نگرش تنها روی کاغذ معنادار است و در عمل اثبات نشده، این امکان وجود دارد که بخشی از بدنه بازار، با همین استدلال اقدام به خرید کنند. اما در واقع این روال رقابت‌های انتخاباتی و تبلیغات و شعارهای اقتصادی است که باعث می‌شود تصمیم نهایی درباره سرمایه‌گذاری در سهام از طرف فعالان بازار اتخاذ شود. بنابراین موضوع می‌توان بخش دیگری از فعالان بازار را بیشتر متمایل به فروش سهام کند. این امکان وجود خواهد داشت که بازار سهام در روزهای آینده به این موضوع واکنش نشان دهد.
خریدهای ادامه‌دار اشخاص حقوقی: در ماه‌های اخیر، اشخاص حقوقی در سمت تقاضای بازار سهام فعال ظاهر شدند. در اغلب روزهای معاملاتی خالص خرید سهام توسط اشخاص حقوقی مثبت بوده است. این موضوع می‌تواند در روزهای آینده، مانع از بروز هیجان‌های مثبت شود. در واقع اشخاص حقوقی که به نوسان‌گیری مشغول هستند در روزهای آینده چنانچه رونقی در سمت خرید ایجاد شود، احتمالا فروشنده خواهند بود و بنابراین روند صعودی احتمالی تهدید خواهد شد. در کل به نظر می‌رسد که روزها یا حتی هفته‌های مثبتی در انتظار بورس تهران باشد. این روند باید در روزهای آینده قابل لمس باشد. چنانچه فعالان بازار تمایل قابل توجهی برای خرید سهام نشان ندهند، احتمالا بورس تهران به این زودی‌ها رنگ رونق و رشد قیمت‌ها را نخواهد دید.
در بازار دیروز چه گذشت؟
در معاملات روز گذشته شاخص کل بورس 13 واحد بالا رفت و به عدد 76 هزار و 329 رسید. همچنین دیروز سهامداران بیش از یک میلیارد و 787 میلیون برگه سهم و حق تقدم را به ارزش 454 میلیارد تومان در 49 هزار نوبت معاملاتی دست به دست کردند که از این میزان سهم معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی تقریبا 129 میلیارد تومان بود. نمادهای ملی مس، مخابرات، فولاد امیر کبیر کاشان و کشتیرانی با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص رشد این متغیر را رقم زدند. این در حالی بود که نمادهای ماشین‌سازی اراک، سرمایه‌گذاری غدیر و مپنا با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص مانع رشد بیشتر این متغیر شدند. همچنین دیروز گروه‌های شیمیایی، فلزات اساسی و خودرو با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند. صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای سرمایه‌گذاری سپه، معادن بافق، بیمه دانا، مس شهید باهنر، سرمایه‌گذاری ساختمان ایران، سرامیک صنعتی اردکان و باما بود. در مقابل نمادهای ماشین‌سازی اراک، آلومراد، پست بانک، نصیر ماشین، کارتن ایران، قند قزوین و صنایع بهشهر ایران با بیشترین افت قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند.
سهامداران دیروز برای خرید اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، واحدهای صندوق امین یکم، پارند پایدار سپهر، کیان، اوراق مرابحه سایپا و سهام موتورسازان تراکتورسازی ایران بیشترین تقاضا را ثبت کردند. در مقابل سهام فولاد خراسان، پلی‌اکریل، واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، سهام صنایع بهشهر، حمل و نقل توکا، اوراق صکوک بناگستر کرانه و اوراق مشارکت شهرداری سبزوار بیشترین عرضه‌ها را ثبت کردند.
دنیای اقتصاد