دولت یازدهم با اینکه تلاش‌های زیادی برای هدفمندی واقعی انجام داده است، اما همچنان حدود 70میلیون ایرانی ماهانه یارانه نقدی دریافت می‌کنند. هزینه‌ای که این طرح بر دوش دولت گذاشته هزینه گزافی است، به‌گونه‌ای که عنوان می‌شود در شش سال و نیم گذشته هزینه ایجاد بیش از یک‌میلیون و 300هزار شغل در قالب یارانه نقدی میان ایرانیان توزیع شده است.
انحراف از هدفمندی
وقتی دولت یازدهم زمام امور را در دست گرفت، طولی نکشید که بحث هدفمندی واقعی یارانه‌ها مطرح شد. در این بین بیش از هر موضوع دیگر قطع یارانه نقدی دهک‌های بالای جامعه مطرح بود. در این راستا دولت برنامه‌های مختلفی را در دستور کار قرار داد. اولین برنامه طرح خود اظهاری بود، به این صورت که عنوان شد شهروندان به صورت خود خواسته از دریافت یارانه انصراف دهند.
این طرح چندان مورد استقبال قرار نگرفت و در ادامه موضوع حذف دهک‌های پر درآمد از دریافت یارانه مطرح شد که البته با چالش‌های عدیده‌ای رو به‌رو بود. مهم‌ترین چالش شناسایی پر درآمد‌ها بود، به‌گونه‌ای که در ابتدا قطع یارانه برخی از شهروندان باعث این اشتباه شد که افرادی با درآمد پایین مشمول یارانه نمی‌شدند. این تجربه به این انجامید که دولت در صدد تکمیل بانک اطلاعاتی خود برآید؛ کاری که به نظر می‌رسد هنوز هم ادامه دارد و با مصوبه مجلس مبنی بر اینکه باید یارانه حدود 24میلیون نفر قطع شود باید سرعت بیشتری بگیرد. به گزارش خبرآنلاین، در شرایط کنونی بیش از یک سال و نیم است که پرداخت یارانه نقدی از برنامه مصوب انحراف داشته است. پرداخت یارانه نقدی بخشی از قانون هدفمندی یارانه‌ها در ایران بود که در سال‌های گذشته نتوانست به اهداف از پیش تعیین شده دست یابد و در شرایط کنونی انچه از بار سنگین اجرای نادرست این قانون بر دوش اقتصاد ایران مانده، تنها یارانه نقدی است که به جای توزیع هدف دار، بی هدف به حساب سرپرستان خانوار در کشور واریز می‌شود.
پرداخت یارانه نقدی با هدف جبران بخشی از هزینه‌های ناشی از رشد قیمت سوخت در کشور، در دستور کار قرار گرفت، اما در عمل به دلیل دررفتن لنگر نرخ ارز، نرخ تورم نیز به شدت رو به افزایش نهاد و در نتیجه یارانه‌ها نتوانست کمکی برای اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد جامعه شود چرا که به صورت مساوی میان جمعیت برخوردار و فقیر توزیع می‌شود. از سوی دیگر بارمالی یارانه توزیعی در ماه هزینه سنگینی را به دولت تحمیل می‌کند و مانع از اجرای سیاست‌های اصلاحی با هدف ایجاد شغل و... می‌شود.سهم هر ایرانی از یارانه‌ها 45هزار و پانصد تومان است که از ابتدای اجرای این قانون تا کنون تغییری نکرده است. اعتباری که طی هشتاد و هشت ماه گذشته در قالب یارانه‌های نقدی توزیع شده است، بیش از 262هزار و 626میلیارد تومان است. به این ترتیب اگر هزینه ایجاد یک شغل پایدار در کشور رقمی برابر با 200میلیون تومان برآورد شود، می‌توان چنین نتیجه گرفت که هزینه ایجاد بیش از یک‌میلیون و سیصد‌هزار شغل در کشور توزیع شده است.
هزینه‌ای که 20میلیون نفر بر دوش اقتصاد می‌گذارند
شمار بیکاران ایران بنا بر بررسی‌های صورت گرفته رقمی در حدود سه‌میلیون نفر است، به این ترتیب در صورتی که برنامه درستی برای تخصیص این اعتبار در نظر گرفته می‌شد، یک سوم بیکاران مطلق در کشور صاحب شغل می‌شدند. بیکاری یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصاد ایران در شرایط کنونی و طی سال‌های پیش روست.نرخ بیکاری در ایران بنا بر برآوردهای صورت گرفته از سوی مرکز آمار ایران بیش از دوازده‌درصد است. در این میان بالا رفتن نرخ بیکاری در میان تحصیلکردگان یکی ازمهم‌ترین چالش‌های اقتصاد و اجتماع ایران تلقی می‌شود.
هر چند تجربه پرداخت یارانه سراسری در هیچ‌کشوری جز ایران آزموده نشده است، اما کشورهایی که با تخصیص یارانه به گروه‌های هدف در صددند قدرت خرید و امکان زندگی را برای آنها ایجاد کنند، در کنار پرداخت یارانه، آن هم به صورت موقت، توانمند سازی اقشار هدف را نیز مد نظر قرار می‌دهند. این در حالی است که در سال‌های گذشته هیچ‌برنامه‌ای برای توانمندسازی فقرا اجرایی نشده است. برآوردهای خوشبینانه نشان می‌دهد بیش از 20میلیون نفر از جمعیت ایران هیچ‌نیازی به دریافت یارانه ندارند، اما در سال‌های گذشته تلاش دولت برای انصراف داوطلبانه از دریافت یارانه بی ثمر مانده است.ارزیابی‌ها حکایت از نوعی مقاومت اجتماعی در برابر قطع یارانه‌های سراسری دارد. این در حالی است که تن دادن دولت‌ها به این خواسته کوتاه‌مدت می‌تواند آتیه نسل آینده را با خطری جدی مواجه کند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند دولت دوازدهم راه سختی را برای اصلاح انحراف موجود در اجرای قانون هدفمندی در پیش دارد. نکته اینجاست که قرار بود اعتباراتی از محل افزایش هزینه کالاهای یارانه ای،خصوصا سوخت در اختیار تولید و بخش بهداشت و درمان قرار گیرد اما حجم یارانه‌های نقدی برای شهروندان به حدی بالا بود که سر این دو بخش از نمد یارانه‌ها بی کلاه ماند. در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری برخی از کاندیداها تلاش کردند با وعده پرداخت یارانه‌های بیشتر، نظر رأی‌دهندگان را به خود جلب کنند. این در حالی است که ترکیب آرا نشان داد اجتماع ایران به درستی تشخیص داده است که افزایش رقم یارانه‌ها تاثیری در بهبود معیشت ندارد.
آرمان