مساحت خاک ازبکستان ۴۴۷٬۴۰۰ کیلومتر مربع است (پنجاه و ششمین کشور از نظر وسعت). زبان رسمی ازبکستان زبان ازبکی است. ازبکستان در آسیای مرکزی و در کنار جاده ابریشم، شامل شهرهای باستانی و تاریخی زیادی است و سمرقند، بخارا، خیوه و خوارزم از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین شهرها و مناطق این سرزمین هستند. ازبکستان که همسایه افغانستان است از اهمیتی ژئوپولتیکی در منطقه برخوردار است.
اسلام کریموف، رئیس جمهور پیشین ازبکستان که در تاریخ ۲ سپتامبر ۲۰۱۶ فوت کرد، بیش از ۲۶ سال مقام ریاست جمهوری کشور را در دست داشت.
تاریخ رسمی ازبکستان تاریخ میلادی است. تعطیلات رسمی ازبکستان عبارتند از: عید نوروز، عید فطر، عید قربان، اول سال میلادی، روز زن، روز پیروزی در جنگ جهانی دوم، روز استقلال و روز قانون اساسی.
جغرافیا
جمهوری ازبکستان کشوری در آسیای میانه است که در سال ۱۹۹۱ پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال خود را به دست آورد. این کشور از غرب و شمال با قزاقستان، از شرق با قرقیزستان و تاجیکستان و از جنوب با ترکمنستان و افغانستان همسایه است.
ازبکستان ۴۴۷٬۴۰۰ کیلومترمربع مساحت و ۲۶٬۸۵۱٬۰۰۰ تن جمعیت دارد که از این لحاظ ۵۶امین کشور بزرگ جهان و ۴۲امین کشور پرجمعیت جهان به حساب می‌آید. در میان کشورهای مستقل همسود از نظر پهناوری پنجمین و از لحاظ جمعیت سوم است. پایتخت آن تاشکند و از شهرهای مهم آن سمرقند و بخارا و ترمذ است. این کشور ۱٬۴۲۵ کیلومتر از شرق به غرب و ۹۳۰ کیلومتر از شمال به جنوب کشیده شده است. ازبکستان کشوری خشک و محصور در خشکی است.
این منطقه از دو هزار سال پیش از میلاد مسیح مسکونی بود. نشانه‌های زندگی مردم در این دوره زمانی در شهرهای سمرقند، خوارزم، تاشکند و بخارا یافت شده است.
ترکیب قومی
مردمان ایرانی‌تبار، ساکنان اولیه منطقه ازبکستان را تشکیل می‌دادند. زبان‌های قدیمی رایج در این منطقه زبان‌های ایرانی سغدی، خوارزمی و پارسی میانه بود.
جمعیت جمهوری ازبکستان ۲۶٬۸۵۱٬۰۰۰ نفر است. تراکم جمعیت تقریباً ۷۰ نفر در یک کیلومتر مربع است. طبق آمارهای دولت ازبکستان، ترکیب جمعیتی ازبکستان شامل ۸۰٪ ازبک، ۵/۵٪ روس، ۵ تا ۵/۵٪ تاجیک ۳٪ قزاق، ۵/۲٪ قره قالپاق، ۵/۱٪ تاتار و ۵/۲٪ نیز از سایر اقوام تشکیل می‌دهند. برخلاف آمار رسمی، فارسی زبانان ازبکستان ۳۰ تا ۴۰ درصد برآورد شده‌اند. در این کشور بیشتر از ۷۰ قوم و ملیت ساکن هستند.
زنان بیش از نیمی از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند . ۸۰ درصد زنان و دختران شاغل می باشند. از ویژگی های سیستم آموزش و پرورش در شوروی سابق فراگیر بودن و یک سطح بودن آن بود که ازبکستان نیز یکی از وارثان آن سیستم می باشد.
سیاست
حکومت ازبکستان جمهوری تک مجلسی می باشد. مجمع قانونگذاری با ۵۰۰ عضو و همچنین رئیس جمهور با رأی تمامی افراد بالغ برای چهار سال انتخاب می شوند.
شورای عالی قانونگذاری در این کشور ۱۰۰ کرسی دارد که ۸۴ نماینده آن با رای مردم و ۱۶ نماینده به انتخاب رئیس جمهور برای دوره‌ای پنج ساله انتخاب می‌شوند. مجلس ملی این کشور ۱۲۰ کرسی دارد که نمایندگانش با رای مردم برای دوره‌ای پنج ساله تعیین می‌شوند.
قانون اساسی ازبکستان در تاریخ ۸ دسامبر ۱۹۹۲ به تصویب رسیده است. طبق اصل ۱۵ قانون اساسی الویت قانون اساسی بر دیگر قوانین بدون قید و شرط تصریح می شود.
اسلام کریموف، رئیس جمهور پیشین ازبکستان که در تاریخ ۲ سپتامبر ۲۰۱۶ فوت کرد، بیش از ۲۶ سال مقام ریاست جمهوری کشور را در دست داشت.
اقتصاد
ازبکستان پرجمعیت‌ترین کشور منطقه آسیای میانه است و بزرگترین تولیدکننده پنبه در جهان به شمار می‌آید. گاز، نفت و طلا از غنی‌ترین منابعی است که در طبیعت این کشور نهفته است. تولید ناخالص داخلی این کشور ۱۵/۶۴میلیارد دلار است. ۱۴ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر نیروی کار این کشور را تشکیل می‌دهند.
بر اساس آمار وزارت کار این کشور نرخ بیکاری در ازبکستان هشت دهم درصد است و به علاوه ۲۰ درصد نیز جویای کار هستند.۳۳ درصد از مردم این کشور زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
ازبکستان دارای برابری قدرت خرید معادل۳٬۸۰۰$ است. تولید اقتصادی بر کالاها متمرکز است. در سال ۲۰۱۱ ازبکستان هفتمین تولیدکننده بزرگ و پنجمین صادرکننده بزرگ پنبه و هفتمین تولیدکننده بزرگ طلا در جهان بود.
ازبکستان دارای چهارمین ذخیره بزرگ طلا در جهان است. این کشور سالانه ۸۰ تن طلا از معادن استخراج می‌کند که در دنیا هفتم است. ذخایر مس ازبکستان در جهان دهم و ذخایر اورانیوم آن دوازدهم است. تولید اورانیوم این کشور در دنیا هفتم است. ازبک‌نفته‌گاز، شرکت ملی گاز ازبکستان با تولید سالانه ٖ۶۰ تا ۷۰ میلیارد متر مکعب (۲٫۱ تا ۲٫۵ بیلیون فوت مکعب) گاز طبیعی در دنیا یازدهم است. این کشور دارای ذخایر قابل توجه استخراج نشده نفت و گاز است: ۱۹۴ ذخیره هیدروکربوری از جمله ۹۸ ذخیره گاز طبیعی و میعانات گازی در ازبکستان وجود دارد.
کشاورزی ازبکستان ۲۶٪ از نیروی کار را استخدام کرده و ۱۸٪ از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص می‌دهد.
محصولات صادراتی این کشور شامل پنبه، طلا، انرژی، کودهای معدنی، فلزات آهنی و غیرآهنی، منسوجات، محصولات غذایی، ماشین‌آلات و اتوموبیل است که به کشورهای روسیه (۸/۲۳ درصد)، لهستان (۷/۱۱ درصد)، چین (۴/۱ درصد)، ترکیه (۷/۷ درصد)، قزاقستان (۹/۵ درصد)، اوکراین (۷/۴ درصد) و بنگلادش (۳/۴ درصد) صادر می‌شود.
محصولات وارداتی این کشور شامل ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد غذایی، مواد شیمیایی و فلزات آهنی و غیرآهنی است که از کشورهای روسیه (۸/۲۷ درصد)، کره جنوبی (۲/۱۵درصد)، چین (۴/۱ درصد)، قزاقستان (۳/۷درصد)، آلمان (۱/۷ درصد)، اوکراین (۸/۴درصد) و ترکیه (۵/۴درصد) وارد می‌شود.
ظرفیت‌های تجاری
ازبکستان در سال ۱۹۹۱ از اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافت. در این کشور طی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ شش هزار و ۶۶۰ واحد کارخانه و تاسیسات مربوط به املاک دولتی به بخش خصوصی فروخته شد و در سال ۲۰۱۰ هشتاد درصد محصولات تولیدی داخلی در کل کشور و بیش از ۸۵% محصولات صنایع که تقریبا شامل تمام محصولات کشاورزی و گردش تجارت خرده فروشی می شد، به بخش خصوصی متعلق بود. در نتیجه انجام این فعالیت ها در مدت ۲۲ سال گذشته اقتصاد این کشور ۲۵% رشد کرده است و جمعیت این کشور از ۱۱ میلیون به ۳۰ میلیون نفر رسیده است.
ازبکستان کشوری است که اقتصادش بیشتر مبتنی بر کشاورزی و دامداری است و صنایع قدرتمندی در آن وجود ندارد و بخشی از درآمدهای دولتی نیز از طریق فروش انرژی بدست می آید. محصول اصلی ازبکستان از ناحیه برداشت مزارع پنبه بوده که هر ساله ۳میلیون و ۵۰۰ هزار تن محصول خام و بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن الیاف پنبه در این کشور تولید می شود که از این لحاظ ازبکستان بزرگترین تولیدکننده پنبه در جهان شناخته می شود.
ازبکستان در سال ۱۹۹۶ واردات فراورده های نفتی از خارج را متوقف و در سال ۱۹۹۷ خود به یک کشور صادرکننده فراورده های نفتی تبدیل شد. در بین صادرکنندگان گاز طبیعی نیز ازبکستان مقام دوم را در بین کشورهای مشترک المنافع در اختیار دارد و یکی از ۱۰ کشور استخراج کننده گاز طبیعی در جهان محسوب می شود که سالانه نزدیک به ۷۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تولید می کند. چین و روسیه خریداران اصلی گاز ازبکستان به شمار می روند.
در سال های بعد از فروپاشی شوروی بیش از ۱۶۲ میلیارد دلار در اقتصاد این کشور سرمایه گذاری شده است که بیش از ۵۶ میلیارد دلار آن سرمایه گذاری خارجی می باشد. شرکت های جمهوری اسلامی ایران نیز در رشد اقتصادی این کشور سهم قابل ملاحظه ای داشته و هم اکنون در این کشور بیش از ۱۵۰ شرکت ایرانی در زمینه های نفت و گاز، آبیاری، داروسازی، حمل و نقل، کاشی سازی و غیره فعالیت می کنند ولی با این اوصاف حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال ۲۰۱۳ تنها ۳۵۰ میلیون دلار بوده است که این میزان با ظرفیت های موجود میان دو کشور فاصله زیادی دارد و انتظار می رود مقامات دو کشور در سال های آینده در پرتو تقویت همکاری ها و ارتباط میان بخش های خصوصی، این رقم را افزایش دهند.
گزارشات و منابع مکتوب با موضوع تجارت در کشور ازبکستان
»» اطلاعات پایه
»» روابط تجاری با جمهوری اسلامی ایران
»» روابط تجاری با جهان
»» همکاری‌های دوجانبه
»» سایر گزارشات
کانال تلگرام مجله واردات و صادرات