اجرای برنامه جامع اقدام مشترک ایران و گروه 1+5 (برجام) در موضوعات هسته ای ایران از 26 دی ماه سال 94 (16 ژانویه 2016 ) کلید خورد؛ با اجرای این توافق و لغو تحریم‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای ایران، ضمن رفع تحریم‌های بانک مرکزی به همراه بانک های تجارت، رفاه کارگران، توسعه صادرات، سپه، پست بانک، صنعت و معدن، ایران و اروپا، توسعه تعاون، سینا، ملت، ملی و صادرات، نقل و انتقال منابع بین اشخاص حقیقی، حقوقی خارجی و ایرانی مجاز شد و مشارکت و روابط کارگزاری بانکی مشترک بانک های ایرانی و خارجی گسترش یافت.
در این میان توسعه روابط کارگزاری با بانک‌های خارجی که یکی از زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه مراودات تجاری و اقتصادی کشورها به شمار می‌آید از اهمیت بالایی برخوردار بود زیرا پس از تشدید تحریم‌های هسته‌ای علیه کشورمان این روابط کارگزاری رو به کاهش نهاد و از 633 بانک در سال 1385 به 119 بانک در سال 91 کاهش یافت.
این روند نزولی حتی در زمان در جریان بودن مذاکرات هسته‌ای نیز ادامه داشت و در سال 93 بانک‌های ایرانی برای امور خود تنها با 30 بانک در کل دنیا در ارتباط بودند و هزینه‌های بالایی را برای نقل و انتقال های مالی متحمل می‌شدند.
با این حال پس از تفاهم ایران و گروه 1+5 و اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در دی ماه سال 94 و رفع تحریم‌های بانکی، ورق برگشت و روند رو به رشد روابط کارگزاری آغاز شد به شکلی که در همان سال 94 تعداد روابط کارگزاری ایران با بانک‌های خارجی به 103 بانک رسید.
از آن زمان تا پایان سال 95 یعنی اندکی بیش از یک سال از اجرای برجام میزان روابط کارگزاری بانکی ایران با دیگر کشورها به 704 رابطه کارگزاری با 249 بانک دنیا رشد یافت.
بر اساس آخرین آماری که ایرنا در آستانه 2 سالگی برجام از بانک مرکزی دریافت کرده است، تعداد روابط کارگزاری به 808 رابطه با 286 بانک خارجی رسیده یعنی اینکه از نظر تعداد بانک هایی که با ایران همکاری می کنند، به زمان پیش از تحریم‌ها بازگشته‌ایم.
همچنین از ابتدای اجرای برجام تا اواسط آذر ماه تعداد 31 هزار و 404 فقره گشایش اعتبار اسنادی (ال - سی)، سه هزار و 421 فقره ثبت سفارش برات اسنادی و 132 هزار و 999 فقره حواله ارزی صادر شده است در حالی که تا پیش از برجام امکان آن برای بانک‌های ایرانی وجود نداشت و تجار مجبور شدند بخش عمده نقل و انتقالات ارزی خود را به صرافی‌ها انتقال دهند که نه تنها ایمن نبود، بلکه هزینه کارمزد آن نیز بالاتر از بانک‌ها بود که در نتیجه آن هزینه مراودات تجاری کشور بالا رفت.
بنابراین بازگشت به نظام پولی و مالی جهان را می‌توان مهمترین دستاورد برجام برای اقتصاد ایران برشمرد که با تسهیل انتقال پول، زمینه ساز توسعه سایر بخش‌ها مانند رشد صادرات نفتی و غیرنفتی، جذب سرمایه گذاری خارجی شده است.
با لغو تحریم‌ها از بیست و هفتم دی ماه 1394 افزون بر رفع تحریم‌های بانک مرکزی به همراه بانک‌های تجارت، رفاه کارگران، توسعه صادرات، سپه، پست بانک، صنعت و معدن، ایران و اروپا، توسعه تعاون، سینا، ملت، ملی و صادرات، نقل و انتقال منابع بین اشخاص حقیقی، حقوقی خارجی و ایرانی مجاز شد و مشارکت و روابط کارگزاری بانکی مشترک بانک های ایرانی و خارجی گسترش یافت.
امروز در دوران پسابرجام، بانک‌ها از توسعه روابط کارگزاری خود با بانک‌های خارجی، تلاش برای بازگشت روابط به شرایط پیش از تحریم‌ها با رعایت استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی، برقراری اتصالات سوئیفتی، رفع محدودیت و انسداد از حساب بانک‌های ایرانی در خارج از کشور و رایزنی برای جذب منابع مالی خارجی سخن می‌گویند.
پس از اجرای برجام سیستم بانکی ایران نه تنها توانست در منطقه آسیا چون هند، چین، کره جنوبی، ژاپن، روسیه و ترکیه و نیز کشورهای اروپایی مانند آلمان، ایتالیا، اتریش، هلند، سوییس و ... حساب کارگزاری باز کند، بلکه درصدد توسعه آن به منطقه آمریکای جنوبی و آفریقا است.
گشایش اعتبارات و بروات اسنادی ارزی دیداری و مدت دار، صدور انواع ضمانت‌نامه‌های ارزی، خرید و فروش ارز و ارسال حواله های ارزی از فعالیت های مرسوم بانک ها در عصر پسابرجام بوده است.
با وجود این گشایش‌ها، تحریم‌های ثانویه آمریکا بویژه تحریم‌های دلاری مهمترین مانع برای توسعه روابط کارگزاری ایران با بانک‌های بزرگ جهان است؛ بانک‌های بزرگ اروپایی به دلیل بازار ویژه‌ای که در آمریکا در اختیار دارند، حاضر نیستند به ازای همکاری با ایران بازار آمریکا را از دست بدهند و یا مشمول جریمه‌های خزانه‌داری آمریکا شوند.
ولی اله سیف رئیس کل بانک مرکزی در این باره می‌گوید: پیش از برجام با 33 بانک کار می‌کردیم اما اکنون حدود 245 بانک در سطح بین الملل با ما کار می‌کنند اما این به این معنی نیست که شرایط کاملا عادی است؛ در برخی موارد محدودیت‌هایی داریم که در تلاشیم آنها هم رفع شود.
«محمدرضا حسین زاده» رئیس شورای هماهنگی بانک‌های دولتی نیز درباره اثرات برجام در حوزه پولی و بانکی می‌گوید: پیش از برجام هیچ بانکی با ایران کار نمی‌کرد اما پس از اجرای برجام در دی ماه سال 94بانک های مختلف روابط کارگزاری خود را با بانک‌های خارجی آغاز کرده‌اند. وی یادآور شد: در زمان تحریم‌ها شعب بین المللی بانک ملی ایران بسته شده بودند که پس از برجام بار دیگر این شعب فعال شدند و اکنون در حال توسعه ابزارها و فعالیت های خود هستند.
او گشایش اعتبار اسنادی برای فعالان اقتصادی، صدور دهها هزار پیام سوئیفتی و صدور حواله های ارزی را از دیگر دستاوردهای اجرای برجام عنوان کرد.
حسین زاده در پاسخ به پرسش دیگر مبنی بر اینکه آیا به شرایط پیش از تحریم‌ها بازگشته اید، اظهار داشت: هنوز نسبت به شرایط پیش از تحریم‌ها فاصله زیادی داریم اما نسبت به زمان تحریم‌ها شرایط زمین تا آسمان تفاوت کرده است. وی با بیان اینکه مدتی طول می‌کشد تا دوباره نظام بانکداری بین الملل به بانک‌های ایرانی اعتماد کند، افزود: در 10 سالی که نظام بانکی ایران تحریم بود، صنعت بانکداری جهان به دستورالعمل‌ها و سخت افزارهای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم مجهز شدند و لازم است بانک های ایرانی نیز به این سمت حرکت کنند.
رئیس شورای هماهنگی بانک های دولتی افزود: در زمینه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم مجلس، دولت و بانک مرکزی مقررات و قوانین خوبی وضع کرده اند و انتظار می‌رود که شرایط درآینده رو به بهبود باشد.
حسین زاده روابط بانکی با نظام بین الملل را رو به جلو توصیف کرد و گفت: امروز از نظر صادرات، واردات و نقل و انتقال پول دیگر مشکلی در کشور نیست.
ایرنا