بازار ارز و آقایان رئیس !!ارز سکه و فلزات گرانبها 

به گزارش ارانیکو در ماه های اخیر نوسانات در بازار ارز باعث سردرگمی فعالان اقتصاد، بازرگانان و تولیدکنندگان شده است. این نوسانات در هفته های اخیر روندی غیرطبیعی به خود گرفته و ریسک تصمیمات اقتصادی را به بیشترین میزان در دهه اخیر رسانده است. طی یک شب نرخ ارزهای مختلف ۱۰ تا ۱۲ درصد افزایش می یابد و مسئولان اقتصادی و بانک مرکزی را به سکوتی سه روزه می برد. پس از دوران سکوت،‌ اهداف و سخنان متفاوتی از طرف سیاستگذاران اقتصادی ایران بیان می شود که هر کدام از آنان قابل بحث و تامل می باشد. پس از یک هفته و بر اثر تشنجات بازار آزاد ارز و ثبت رکورد ۱۲۵۰ تومانی دلار در صرافی ها، روند کاهشی قیمت ارز در بانک ها با هدف تک نرخی شدن بازارشروع می شود و وعده بازگشت قیمت دلار به قیمت های قبل داده می شود.

طی دو روز اخیر نیز که طرح تک نرخی شدن ارز شکست خورده دیده می شد باز هم اظهارات متفاوتی از مسئولان شنیده می شود. رئیس بانک مرکزی از شروطی برای کاهش این نرخ سخن می آورد که در واکنش به آن وزیر اقتصاد این شروط را انجام نشدنی می داند.

حال پس از گذشت نزدیک به دو هفته از آغاز این بازی اقتصادی جای این گلایه باقی می ماند که چرا مسئولان اقتصادی کشور پیش از هر سیاست گذاری و اجرای آن اهداف، راه ها و شروط خود را بررسی نمی کنند تا این شرایط متلاتم را برای فعالان اقتصادی که هیچ در خواستی جز آرامش بازار ندارند ایجاد نکنند آن هم در این شرایط حساس کشور که هدفمندی یارانه ها، تحریم های بین المللی و رکود بازار شرایط را برای فعالیت آنان سخت کرده است.

ارانیکو در این گزارش سعی دارد تا مروری بر سخنان مسئولان اقتصادی کشور طی ماه های گذشته داشته باشد شاید که این سردرگمی ها وسخنان مُسکّن گونه که اثراتی منفی در اقتصاد ما داشته است به راهکارهایی موثر که بازار را به شرایطی آرام و بی تنش برگرداند کمک کند.

• رئیس بانک مرکزی در تاریخ ۲۳ اردیبهشت پس از اوج گیری نوسانات نرخ ارز برای اولین بار از عرضه نامحدود ارز به بازار خبر داد و گفت: ما اصلاً اجازه نمی‌دهیم قیمت‌ها با واسطه گری و سفته‌بازی افزایش پیدا کند ولی اگر سودجویان دلشان می‌خواهد قیمت‌ها را در بازار بالا ببرند باید بدانند که بانک مرکزی بازار را در کنترل کامل دارد. همچنین وی افزود: حتی اگر 2، 3 و 5 برابر قبل هم ارز بخواهند بانک مرکزی بدون محدودیت می‌پردازد.
• جناب آقای احمدی نژاد در مصاحبه تلوزیونی در تاریخ ۲۵ اردیبهشت در پاسخ به سوالی در مورد نوسانات نرخ ارز اظهار داشت: میزان نوسانات نرخ ارز را از سال 40 بررسی کرده ایم و این مطالعه نشان می دهد در قوس صعودی قیمت ارز، افزایش صادرات نداشته ایم اما در پنج سالی که نرخ ارز ثابت شد، میزان صادرات غیرنفتی از 7.2 میلیارد دلار در سال 83 به بیش از 32.6 میلیارد دلار رسیده و میزان سرمایه گذاری نیز بیشتر شده است. برخی می گویند اگر قیمت ارز 300 تومان افزایش یابد برای دولت درآمدزا خواهد بود در حالی که این درآمد کاذب است و بیش از آن، هزینه به اقتصاد تحمیل می شود. بانک مرکزی مأمور کنترل بازار ارز شده است و این بازار را مدیریت خواهد کرد، ضمن اینکه قیمت ارز در همان حدود قیمت سال 89 و با نوسان نیم تا یک درصد خواهد بود.
• رئیس بانک مرکزی در تاریخ 6 خرداد و همزمان با اوج گیری تقاضای کاذب در بازار دلار از برنامه این بانک برای آغاز عرضه گسترده ارز از 7 خرداد خبر داد و گفت: آنقدر ارز به بازار می‌ریزیم تا جلوی ضرر و زیان مردم گرفته شود. بهمنی در این مصاحبه اشاره کرد: نقدینگی در جامعه وجود دارد و تا هفته گذشته این نقدینگی به سمت طلا و سکه در حرکت بود اما با اعمال مالیات برارزش افزوده دیگر تقاضایی برای این بازارها نیست. بهمنی از سرمایه گذاری در دلار مردم را برحضر داشت و اعلام کرد: ارزش دلار در آینده به شدت کاهش خواهد یافت چرا که دلار کاغذی و اعتباری است.
• رئیس بانک مرکزی در تاریخ ۱۰ خرداد در مصاحبه با خبرگزاری فارس عنوان کرد بسیاری از مردم شناختی از بازار ندارند و با ورود به بازار طلا و ارز یک مرتبه ظرف چند روز مثلا 60 هزار تومان برای خرید 1 دلار متضرر می‌شوند. در ضمن اگر بازار های جهانی احساس کند ایران دارای ارز 2 نرخی است در رتبه کشورمان تأثیر می گذارد.
• رئیس بانک مرکزی در تاریخ ۲۳ خرداد و پس از ۵ روز از افزایش نرخ ارز در بانک های کشور در بخش های خبری تلوزیون وعده داد: ۲۴ ساعته نرخ دلار را پایین خواهم آورد. رئیس کل بانک مرکزی با تأکید براینکه این بانک قطعاً نرخ ارز را کنترل می‌کند،‌ افزود: این اقدام را از امروزآغاز کرده ایم و در کوتاه مدت شاهد آثار آن خواهید بود و نرخ ارز فروکش خواهد کرد. بهمنی همچنین ‌گفت: با اعلامی که امروز به همکاران کردیم، باجه‌های فرودگاه ها نیز آماده هرگونه پرداخت ارزی به مسافران هستند تا فشار بازار کاسته شود.
• در همین روز یعنی ۲۵ خرداد حسینی وزیر اقتصاد نیز سکوت خود را شکست و عنوان کرد: نظام ارزی کشور همان بر اساس قانون برنامه چهارم و پنجم همچنان نظام شناور مدیریت شده است. سخنگوی اقتصادی دولت با بیان تعریفی از نظام شناور مدیریت شده ارز، اظهارداشت: بر اساس این تعریف، یک نرخ مرجع در دامنه ای از نوسان مدیریت می شود. طبعا اگر ما از این نظام فاصله بگیریم بانک مرکزی به عنوان ناظر پولی و ارزی کشور در این بازار مداخله می کند. وی ادامه داد: اتفاقی که در ماههای اخیر در بازار ارز رخ داد، این بود که نرخ دلار آزاد از نرخ رسمی آن فاصله گرفت و این فاصله سبب می شد که به رغم عرضه های بانک مرکزی و مداخله این بانک در بازار به دلیل اختلاف زیاد قیمت دلار هم ذخایر بانک مرکزی مستهلک شود و هم اینکه به صورت خاص دلار در اختیار عده ای از افراد خاص قرار گیرد. وزیرامور اقتصادی و دارایی خاطرنشان کرد: لذا بانک مرکزی در جهت کاهش نوسان و رانت در گام اول تصمیم گرفت که با اصلاح قیمت مرجع، این شکاف را کاهش دهد و تا کنون توانسته حدود 50 درصد این شکاف را برطرف کند و طبعا در ادامه کار باید با عرضه کافی مابقی شکاف را نیز از بین ببرد. حسینی در پاسخ به سئوالی مبنی بر اینکه آیا بهتر نبود بانک مرکزی به جای بالا بردن نرخ دلار برای تک نرخی کردن به سمت کاهش آن حرکت می کرد، عنوان کرد به دلیل آنکه دغدغه منافع ملی همواره وجود دارد اینکه ابتدا یک نرخ کاهش یابد ممکن است در ابتدا این کاهش "گیجی" ایجاد کند و اگر بالا ببرید و دستت به آن نرسد، نمی توانید آن را پائین بیاورید، بنابراین بانک مرکزی فعلا بالا پریده و می خواهد نرخ را پائین بیاورد.
• رییس کل بانک مرکزی روز چهارشنبه ۲۵ خرداد در پایان دومین روز از اجرای سیاست‌های این بانک برای کاهش نرخ ارز، اعلام کرد که روند حرکت نرخ ارز در بازار آزاد، توقعات این بانک را برآورده نکرد؛ به گفته محمود بهمنی، انتظار بانک مرکزی این بود که نرخ ارز 100 تومان کاهش یابد؛ در حالی که دلار آمریکا تنها 40 تومان کاهش پیدا کرده است. براین اساس به گفته بهمنی، حذف مالیات بر ارزش افزوده سکه در کنار افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی، اهرم‌های دیگر برای کاهش قیمت ارز و سکه است؛ در واقع محمود بهمنی کاهش نرخ ارز را مشروط به حذف مالیات بر ارزش افزوده و افزایش نرخ سود سپرده های بانکی می داند.
• وزیر اقتصاد و دارایی در تاریخ ۲۹ خرداد و در همایش روز بیمه در واکنش به اظهارات و شروط رئیس بانک مرکزی از غیرقابل اجرا بودن شروط بانک مرکزی برای مهار ارز خبر داد. به گفته حسینی، مالیات بر ارزش افزوده سکه ادامه پیدا می‌کند و این مالیات در آینده به سایر ارکان این بازار نیز تسری می‌یابد. از سوی دیگر افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی نیز به دلیل مخالفت شورای پول و اعتبار منتفی است.
• رئیس بانک مرکزی در تاریخ ۲۹ خرداد اعلام کرد که نرخ دلار در بازار آزاد را به 1100 تومان خواهد رساند. البته چرایی و چگونگی توضیح داده نشد.
• رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در تاریخ ۳۱ خرداد ماه با تشریح جزئیات و نتایج جلسه این کمیسیون با رئیس‎کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد از تحفیف 2درصدی سکه‌های بانکی و عدم حذف مالیات بر ارزش افزوده خبر داد و گفت: از امروز صرافی‌ها ارز مسافرتی نمی‌فروشند و این کار در باجه‌های فرودگاه انجام خواهد شد.

مصاحبه ها و سخنانی از این دست در طی ماه های اخیر از سوی مسئولان اقتصادی کشور در خبرگزاری های مختلف آمده است که این مجموعه تنها بخشی از مطالب خبرگزاری های مهر‌ و فارس بوده است.

حال از کنار هم گذاشتن این سخنان قطعا می توان خلا یک هدف و سیاست گذاری واحد حتی طی یک بازه زمانی کوتاه مدت را احساس نمود. چرا که بالا و پائین بردن بی نتیجه نرخ ارز بانکی، افزایش و کاهش عرضه ارز در بازار و صرافی ها یا برای مسافران، برحضر داشتن مردم از خرید دلار و بسیاری موارد دیگر گواه این مساله می باشد.

نتیجه این بازی های اقتصادی از یک طرف باعث تنش، التهاب و رکود بی سابقه ای در بازار شده است و از طرف دیگر ضررهای بسیاری به برخی فعالان اقتصاد و تولید کنندگان وارد کرده است. در عین حال از برخی سودها نیز که در این مدت عاید عده ای شده است نباید گذشت. مشکل دونرخی بودن ارز نیز به گواه نمودار ذیل با توجه به هزینه های بالای پرداخت شده طی دو هفته گذشته هنوز حل نشده است، البته امید است که شرایط و تفاوت نرخ ها با سیاست گذاری و ترسیم اهداف مناسب به روزهای آرام و بی تننش خود باز گردد.