«بانک جهانی» چشم‌انداز ۲۰۱۸ بازار کالاها را منتشر کرد

بر اساس پیش‌بینی‌های «بانک جهانی» قیمت نیمی از کالاها در سال ۲۰۱۸ افزایش خواهد یافت. با این حال قیمت چهار‌پنجم از این کالاها در سطحی کمتر از رکورد قیمتی سال ۲۰۱۱ باقی خواهد ماند.

چشم‌انداز 2018 بازار کالاها

روز سه‌شنبه «بانک‌جهانی» جدیدترین گزارش خود با عنوان «چشم‌انداز بازار کالا‌ها» را برای سال ۲۰۱۸ منتشر کرد. بر اساس این گزارش در فصل نخست ۲۰۱۸ قیمت کالاها تقویت شد. افزایش فراگیر قیمت‌ کالاها از هر دوعامل طرف عرضه و تقاضا ناشی شده است. شتاب رشد اقتصادی جهان موجب افزایش تقاضای برخی کالاها شده است، در حالی که برخی دیگر از کالاها با محدودیت عرضه روبه‌رو شده‌اند. درخصوص قیمت نفت و فلزات گرانبها نیز نگرانی‌ها درخصوص تشدید ریسک‌های ژئوپلیتیک از دیگر عوامل افزایش قیمت این محصولات بوده است. بر این اساس، انتظار می‌رود میانگین قیمت نفت خام در سال ۲۰۱۸ به بشکه‌ای ۶۵ دلار برسد (بالاتر از میانگین ۵۳ دلاری سال ۲۰۱۷)، قیمتی که برای سال ۲۰۱۹ نیز در همان مقدار پیش‌بینی شده است. همچنین در سال ۲۰۱۸ قیمت محصولات کشاورزی پس از تجربه سه سال ثبات نسبی، افزایشی دو درصدی را تجربه خواهد کرد. بر اساس پیش‌بینی‌های «بانک جهانی»، اقدامات سیاستی نظیر افزایش تعرفه‌‌های واردات که این روزها مطرح است، کاهش سطح تولیدات و وضع تحریم‌ها از جمله عواملی هستند که ریسک‌هایی را برای چشم‌انداز کوتاه‌مدت ایجاد می‌کنند. در این گزارش همچنین سیاست‌های کشورهای صادرکننده در واکنش به سقوط قیمت نفت در سال ۲۰۱۴ مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتیجه این بررسی‌ها نشان می‌دهد صادرکنندگان نفتی که از نظام نرخ ارز شناور، ضربه‌گیرهای مالی بزرگ و اقتصاد متنوع شده بهره می‌برند، عملکرد بهتری در زمان کاهش قیمت نفت دارند. تجربه ۴ سال گذشته یادآور آن است که تا چه حد متنوع‌سازی اقتصاد و چارچوب‌های سیاستی مالی و پولی قدرتمند برای کشورهای صادرکننده نفت اهمیت دارد.

چشم‌انداز و ریسک آینده بازارهای کالا

بر اساس پیش‌بینی‌های «بانک جهانی» قیمت نیمی از کالاها در سال ۲۰۱۸ افزایش خواهد یافت. با این حال قیمت چهار‌پنجم از این کالاها در سطحی کمتر از رکورد قیمتی سال ۲۰۱۱ باقی خواهد ماند. قیمت‌های انرژی نیز در سال ۲۰۱۸ تا ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت. به‌علاوه قیمت کالاهای غیر از دسته‌بندی انرژی پیش از ثباتی که در سال ۲۰۱۹ تجربه خواهند کرد، در سال ۲۰۱۸ بیش از ۴ درصد افزایش خواهد یافت. البته در صورت اعمال تعرفه‌های اضافی و وضع تحریم‌، چشم‌انداز کوتاه‌مدت کالاها با چالش مواجه خواهد شد. در بلندمدت اما از آنجایی که مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان کانال‌های توزیع، بازارهای صادرات یا منابع تامین مالی جدید می‌یابند این اثرات کمرنگ خواهند شد. چشم‌انداز قیمت محصولات کشاورزی از دیگر پیش‌بینی‌های حائز اهمیت گزارش جدید «بانک جهانی» است. در این رابطه پیش‌بینی شده است قیمت این محصولات در سال ۲۰۱۸ افزایشی ۳/ ۲ درصدی را تجربه کند و ۳/ ۱ درصد اضافی نیز در سال ۲۰۱۹ رشد کند. قیمت حبوبات نیز در این سال تحت‌تأثیر کاهش سطح کاشت، افزایشی ۸ درصدی را تجربه خواهد کرد. از جمله مهم‌ترین ریسک‌های این بخش می‌توان به افزایش تعرفه دانه‌های روغنی سویا از سوی دولت چین در واکنش به سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ اشاره کرد.

نگاهی به بازار کالاهای ایران

بررسی روند تاریخی – ۱۹۷۰ تا آخرین آمارهای در دسترس – تولید یا تجارت ۳۰ قلم کالا از دیگر موارد مهمی است که در ضمیمه گزارش جدید «بانک‌ جهانی» ارائه شده است. در این رابطه در برخی موارد آمارهای بازارهای کالای ایران نیز به چشم می‌خورد. در سال ۲۰۱۵ ایران بیش از ۲۲۰ هزار تن واردات موز داشت که با این مقدار واردات در جایگاه دهم بزرگ‌ترین واردکنندگان این محصول در سال ۲۰۱۵ قرار گرفت. بیشترین مقدار واردات موز در سال ۲۰۱۰ با بیش از ۶۴۰ هزار تن و کمترین مقدار آن نیز در سال ۱۹۸۰ با واردات صفر صورت گرفت. یکی دیگر از آمارهای ارائه شده، رتبه‌بندی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام در دنیا است. در سال ۲۰۱۶ ایران با میانگین تولید 4/6 میلیون بشکه در روز [نفت خام + میعانات گازی]پس از آمریکا (12/35 میلیون‌بشکه)، عربستان (12/34 میلیون بشکه) و روسیه (11/22 میلیون بشکه) در جایگاه چهارمین تولیدکنندگان بزرگ نفت خام دنیا قرار گرفت. این مقدار همچنین بیشترین میزان تولید نفت خام تاریخ ایران را رقم زد (پیش از این بیشترین مقدار در سال ۲۰۱۰ با ۴۱/ ۴ میلیون بشکه در روز حاصل شده بود). در بخش مصرف نفت خام کشور در سال ۲۰۱۶ ایران با مصرف حدود 1/85 میلیون بشکه در روز در رده دوازدهم بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت خام دنیا جای گرفت. بیشترین مقدار مصرف نفت خام ایران نیز به سال ۲۰۱۳ با ۲ میلیون بشکه در روز مربوط می‌شود. در تولید گاز طبیعی در سال ۲۰۱۶ ایران با تولید بیش از ۲۰۲ میلیارد متر مکعب گاز پس از آمریکا (۷۴۹ میلیارد متر مکعب) و روسیه (۵۷۹ میلیارد متر مکعب) سومین تولیدکننده بزرگ این محصول در جهان لقب گرفت. همچنین در این سال ایران با مصرف ۲۰۱ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی پس از آمریکا، روسیه و چین در جایگاه چهارم بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان گاز طبیعی قرار گرفت.

در سال ۲۰۱۵ ایران با تولید بیش از 1/9 میلیون تن کود نیتروژن در جایگاه دهم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان جهانی این محصول ایستاد. در بخش ساخت طلا نیز ایران با ساخت ۴۷ تن طلا در سال ۲۰۱۶ هشتمین سازنده بزرگ این محصول در دنیا لقب گرفت. این در حالی است که در سال ۲۰۱۳ ساخت طلای ایران به رکورد ۹۳ تن رسیده بود. بر اساس آمارهای گزارش جدید «بانک‌ جهانی» تولید سنگ آهن ایران از ۲ میلیون تن در سال ۱۹۹۰ به ۴۹ تن در سال ۲۰۱۳ و پس از آن با اندکی کاهش به ۳۹ تن در سال ۲۰۱۵ رسید، مقداری که ایران را در کنار آمریکا در جایگاه دهم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصول قرار داد. در بخش تولید فولاد خام نیز رکورد ۱۸ میلیون در سال ۲۰۱۶ برای ایران به ثبت رسید (چهاردهمین تولیدکننده بزرگ این محصول در ۲۰۱۶)، در حالی که تولید این محصول در اوایل انقلاب در سطحی کمتر از یک میلیون تن قرار داشت.

گرچه ایران در تولید و صادرات ذرت جایگاهی در رتبه‌های برتر ندارد، اما با ذخیره 5/7 میلیون تن ذرت در سال‌ ۲۰۱۸/ ۲۰۱۷ چهارمین ذخیره بزرگ این محصول را در دنیا داشته است. البته شاید بخشی از ذخایر ذرت ایران به حجم واردات برگردد جایی که ایران با 8/5 میلیون تن واردات در سال ۲۰۱۸/ ۲۰۱۷ هفتمین واردکننده بزرگ این محصول لقب گرفت.

در تولید چای، ایران با تولید بیش از ۷۵ هزار تن در سال ۲۰۱۶ یازدهمین تولیدکننده بزرگ این محصول در این سال بود. البته رکورد تولید چای ایران در سال ۲۰۰۰ با ۲۲۳ هزار تن حاصل شد. در بخش مصرف چای نیز که آخرین آمارهای آن مربوط به سال ۲۰۱۳ است، ایران با مصرف ۲۲۸ هزار تن چای در این سال پنجمین مصرف‌کننده بزرگ این محصول بود. در نهایت آخرین آمار ارائه شده در این گزارش مربوط به تولید و تجارت گندم است. در این رابطه ایران با ذخیره گندم 5/5 میلیون تنی در سال ۲۰۱۸/ ۲۰۱۷ – مقداری که نسبت به 8/7 میلیون تن سال قبل کاهشی چشمگیر داشته است – هفتمین ذخیره بزرگ این محصول را در دنیا داشته است.

دنیای اقتصاد