با توجه به ظرفیت‌های فراوان برای توسعه زنبورداری در کشور، اما وجود برخی مشکلات مانع دستیابی به جایگاه مطلوب در این بخش شده است.
نویسنده:
آزاده محبی
ایران یکی از کشورهای تولیدکننده و پرورش‌دهنده عسل است و علی‌رغم ظرفیت‌های فراوانی که برای توسعه زنبورداری در کشور وجود دارد اما به دلیل وجود برخی مشکلات نتوانسته به جایگاه مطلوب در صادرات دست یابد که ادامه این روند و بی‌توجهی مسئولان به صنعت زنبورداری، نابودی بخش کشاورزی را به همراه دارد چرا که گرده‌افشانی مهم‌ترین نقش زنبورعسل در طبیعت است. هر از گاهی اخبار ناخوشایندی در مورد قاچاق کالاهای مختلف به گوش می‌رسد که اینبار قاچاقچیان به سراغ عسل و ملکه زنبور رفته‌اند، قاچاق می‌تواند تهدید جدی‌ای برای صنعت زنبورداری ایران باشد.
با توجه به آنکه عسل ایران دارای خواص بی‌نظیر گیاهان دارویی است که با حمایت از تولید داخل می‌توان در صادرات این محصول حرفی برای گفتن در بازارهای هدف داشت اما برخی افراد سودجو کاهش برداشت عسل در سال‌های اخیر را ناشی از بی‌کیفتی ملکه‌های زنبورعسل می‌دانند تا با واردات و فروش آن با قیمت‌های گزاف و سرسام‌آور بتوانند از این آب گل‌آلود بیشترین سود را به جیب بزنند و این در حالی است که مسئولان زیربط باید نسبت به واردات ملکه زنبورعسل از طریق راه‌های متفاوت همچون چمدانی، کیفی و غیره حساسیت نشان دهند چرا که واردات غیرقانونی آن می‌تواند زمینه را برای بروز بیماری‌های ناشناخته در زنبورستان‌ها و حتی خطر بیوتروریست به همراه داشته باشد.
البته ماجرا تنها به اینجا ختم نمی‌شود چرا که در برخی از فروشگاهها شاهد توزیع عسل‌های خارجی هستیم که هر یک از مسئولان دلایل متفاوتی برای این امر بیان می‌کنند اما آن چیزی که حائز اهمیت است آن است که بر اساس قانونی نظام بهره‌بری، واردات عسل و فرآورده‌های مربوط به آن به سبب مازاد تولید داخل ممنوع است به همین دلیل از مسئولان انتظار می‌رود نظارت بیشتری بر این امور داشته باشند بر این اساس به سراغ مسئولان زیربط رفتیم و گفتگویی با آنها ترتیب داده‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید.
عفت رئیسی سرحدی مدیرعامل اتحادیه زنبورداران ایران، با بیان اینکه سال گذشته 88 هزار تن عسل در کشور تولید شد، اظهار کرد: سال گذشته با توجه به آموزش‌های مناسبی که زنبورداران دیدند در بحث تولید ژله‌رویال، گرده گُل و زهر زنبور فعالیت‌های خوبی انجام شد چرا که با توجه به استفاده دارویی عسل باید نگاهمان به سایر محصولات جانبی به غیر از تولید عسل نیز جذب شود.
وی سرانه مصرف عسل در ایران را یک کیلو و 70 گرم اعلام کرد و افزود: با احتساب جمعیت 80 میلیون نفری و تولید 88 هزار تن عسل و عدم مصرف این ماده غذایی در کودکان زیر 2 سال، سالانه با مازاد 20 هزار تن عسل در کشور روبه‌رو هستیم که می‌بایست برای صادرات آن برنامه‌ریزی کرد.
رئیسی سرحدی با انتقاد از کاهش صادرات عسل در سال گذشته، بیان کرد: اگرچه در سال‌های نه چندان دور با وجود کاهش تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل 7 هزار تن عسل به بازارهای هدف صادر می‌شد اما در سال‌های اخیر به سبب حذف استاندارد اجباری و تبدیل آن به استاندارد تشویقی با افت صادرات عسل روبه‌رو بودیم چرا که کشورهای اروپایی، حوزه خلیج‌فارس و ترکیه حاضر نیستند که عسل تولیدی ایران با استاندارد تشویقی را خریداری کنند.
این مقام مسئول با اشاره به ضرورت اجباری شدن استاندارد عسل، گفت: دستگاههای زیربط همچون سازمان دامپزشکی، استاندارد و نظارت بر مواد غذایی که سلامت مردم بخشی از وظایفشان است، باید به این مسائل پاسخگو باشند و این در حالی است که این دستگاه‌ها راجع به عسل وظایف خود را رها کرده‌اند به همین دلیل هر از گاهی شاهد برگشت محموله‌های عسل از بازارهای هدف هستیم.
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران ایران ادامه داد: استاندارد تشویقی عسل نه تنها کمکی به صادرات نمی‌کند بلکه موجب می‌شود به سبب فقدان نظارت و کنترل در صادرات بسیاری از بازارهای هدف از خرید این ماده غذایی و ارزشمند ایران، که دارای خواص فراوان گیاهان دارویی‌ست، امتناع کنند و این در حالی است که دستگاههای زیربط در صورت فقدان عسل تولیدی از متخلفان جریمه اندکی اخذ می‌کنند و این امر تهدید جدی برای صنعت زنبورداری کشور است.
به گفته رئیسی سرحدی با توجه به استاندارد تشویقی عسل و نبود نظارت کافی بر توزیع این محصول، بسیاری از مصرف‌کنندگان داخل و خارجی دیگر رقبتی به استفاده از عسل ایرانی ندارند و مصرف‌کنندگان خارجی ترجیح می‌دهند که عسل موردنیاز خود را از کشورهای مبدأ که حداقل کنترل و نظارت بر محصول‌شان را دارند خریداری کنند.
وی با بیان اینکه با وجود ممنوعیت واردات عسل شاهد توزیع عسل‌های خارجی در برخی از فروشگاهها و مغازه‌ها هستیم، تصریح کرد: برخی از مصرف‌کنندگان فقط به دنبال تولید خارجی هستند و این در حالی است که عسل ایران جزء عسل‌های باکیفیت جهان محسوب می‌شود و به دلیل تنوع اقلیمی کشور در هیچ جای دنیا عسل طبیعی این تنوع گیاهی را ندارد.
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران ایران ادامه داد: مردم باید نسبت به محصولات تولیدی کشورشان عِرق ملی داشته باشند چرا که علی‌رغم ممنوعیت واردات شاهد قاچاق عسل‌های خارجی هستیم و این امر می‌تواند مشکلات و بیماری‌های متعددی را به همراه داشته باشد.
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران ادامه داد: اگرچه جلسات متعددی برای حذف استاندارد تشویقی و تبدیل آن به اجباری برگزار شد، اما این جلسات نتیجه‌ای در بر نداشت و این امر دستاوردی جز افت صادرات و نابودی صنعت زنبورداری در بر ندارد.
وی با بیان اینکه دولت‌ها باید از ظرفیت اتحادیه‌ها و انجمن‌ها برای کنترل محصولات تولیدی استفاده کنند، افزود: اصناف باید اتحادیه‌های تولیدی را در کنار خود ببینند چرا که فاصله بین اصناف و تولید‌کنندگان اجحاف در حق مصرف‌کنندگان است که تنها موجب شده از این وضعیت کنونی عده‌ای خاص سود ببرند.
وی با انتقاد از نبود توجه لازم به صنعت زنبورداری، اظهار کرد: با توجه به خشکسالی، کاهش بارش و غیره امسال سال خوبی برای زنبورداری نیست به همین دلیل بارها به مسئولان دولتی هشدار دادیم تا با جدیت این موضوع را پیگیری کنند اما ظاهرا فریاد تولید‌کنندگان به گوش مسئولان دولتی نمی‌رسد که با ادامه این روند فرصت‌های شغلی زیادی در این بخش از بین خواهد رفت.
این مقام مسئول وضعیت صادرات عسل در آینده را پیش‌بینی کرد و گفت: با توجه به فقدان نظارت‌های کافی بر کیفیت عسل‌های صادراتی و اهمیت کشورهای مبدأ به سلامتی افراد خود، بدهی است که نمی‌توان آینده روشنی را برای صادرات عسل ترسیم کرد و انتظار می‌رود مسئولان بحث نظارت بر کیفیت تولید و صادرات عسل را به اتحادیه‌ها واگذار کنند تا با استفاده از افراد کارشناس خود بر کیفیت عسل‌های تولیدی و صادراتی نظارت داشته باشند.
وی در ادامه با اشاره به دیگر مشکلات پیش‌روی زنبورداران، گفت: زنبورداران برای جابه‌جایی زنبورهای خود و استقرار آن در روستاها باید مبلغی بالغ بر 5 تا 10 میلیون تومان پرداخت کنند و این در حالی است که سایر کشورها به زنبورداران خود یارانه پرداخت می‌کنند چرا که زنبورعسل حافظ طبیعت است.
وی درباره آخرین وضعیت قاچاق ملکه زنبورعسل بیان کرد: برخی افراد کاهش تولید عسل را ناشی از بی‌کیفیتی ملکه‌های زنبورعسل می‌دانند به همین دلیل اقدام به واردات و فروش آن با قیمت‌های گزاف به زنبورداران می‌کنند.
رئیسی فرحدی ادامه داد: اگر بر واردات ملکه‌های زنبورعسل بحث قرنطینه صورت نگیرد می‌تواند مشکلات و بیماری‌های متعددی برای زنبورستان‌ها به همراه داشته باشند که جبران خسارات و مبارزه با آن ویروس‌ها، هزینه‌های هنگفتی را در برخواهد داشت به همین دلیل انتظار می‌رود دولت نسبت به قاچاق ملکه زنبورعسل توجه جدی‌ای داشته باشد.
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران با بیان اینکه واردات ملکه به نفع کشور نیست، افزود: البته اگر قرار است این ملکه‌ها به کشور وارد شوند بهتر است توسط افرادی که در تحقیق و ژنتیک مسائل زنبورعسل سررشته دارند برای کارهای تحقیقاتی و مقایسه‌ای با ملکه‌های داخلی تحت شرایط قرنطینه‌ای وارد شوند.
وی با بیان اینکه کاهش برداشت عسل در سال‌های اخیر ناشی از شرایط اقلیمی است، افزود: البته برخی افراد غیرکارشناس کاهش برداشت عسل را ناشی از بی‌کیفیتی ملکه‌های داخلی می‌دانند و معتقد‌ند که این ملکه‌های وارداتی می‌توانند سطح برداشت از هر کندو را به 40 کیلو افزایش دهند و این در حالی است که پس از واردات این ملکه‌ها در زنبورستان‌ها پس از چند سال شاهد کاهش تعداد زنبورها و بروز برخی ویروس‌های خیلی خطرناک هستیم که برای مقابله با آنها باید هزینه‌های گزافی پرداخت شود.
به گفته وی اخیرا واردات ملکه‌های قاچاق از راه‌های متفاوت چمدانی و کیفی از کشورهای نزدیک به ایران ترانزیت می‌شوند که مسئولان امر باید سختگیری‌های لازم بر واردات این ملکه‌ها را داشته باشند چرا که اخیرا محققان ویروس‌هایی در زنبورستان‌ها مشاهده کردند که تاکنون نوع آن در ایران وجود نداشته است و بدهی است که این امر می‌تواند زحمات این زنبورداران را در معرض خطر قرار دهد.
عسل‌های تقلبی و دست‌ساز با لوگو و برچسب خارجی در مغازه‌ها عرضه می‌شوند
میرزایی عضو اتحادیه سراسری زنبورداران ایران، با بیان اینکه آمار دقیقی از میزان تولید عسل نمی‌توان اعلام کرد، گفت: امسال به سبب شرایط نامناسب اقلیمی و کاهش بارندگی، مازاد عسلی نخواهیم داشت.
عضو اتحادیه سراسری زنبورداران ایران با اشاره به عوامل مختلف در کاهش صادرات عسل در سال‌های اخیر، بیان کرد: بسته‌بندی نامناسب، قوانین دست‌وپا گیر در صدور مجوزها از سوی دستگاههای زیربط همچون سازمان غذا و دارو، دامپزشکی و صنعت و معدن که هر یک مقررات و ضوابط خاص خود را دارند از مهم‌ترین موانع صادرات عسل در سال‌های اخیر به شمار می‌روند چرا که کشورهای اروپایی تنها محصولاتی که دارای مجوز و کد IR مربوط به سازمان دامپزشکی است را قبول دارند.
به گفته میرزایی اعمال تحریم‌های سال‌های اخیر و نبود آزمایشگاه‌های مدرن کافی برای کنترل کیفی عسل‌های صادراتی در افت صادرات عسل بی‌تأثیر نبوده است چرا که در برخی مواقع به سبب روئیت بازمانده‌های دارو در عسل شاهد بازگشت عسل‌های صادراتی به کشور هستیم در حالی که با احداث و تجهیز آزمایشگاه‌های مدرن می‌توان بازمانده‌های دارو را پالایش کرد.
این مقام مسئول ادامه داد: با توجه به تحریم‌های فعلی نوسانات نرخ ارز و نبود حمایت‌های کافی از سوی دولت در شرایط کنونی امکان واردات این دستگاه‌ها به کشور وجود ندارد و این در حالی است که نبود آزمایشگاه‌های دقیق مشکلاتی را در بازارهای داخلی و خارجی ایجاد کرده است.
میرزایی در بخش پایان سخنان خود عرضه عسل‌های قاچاق در بازار را تکذیب کرد و گفت: با توجه به قانون افزایش بهره‌بری، واردات عسل ممنوع است و به اعتقاد بنده عسل‌هایی که با شیشه‌های خارجی در برخی فروشگاهها توزیع می‌شود همان عسل‌های تقلبی و دست‌سازی هستند که با برچسب و لوگوی خارجی در مغازه‌ها عرضه می‌شوند.
باشگاه خبرنگاران